Nationale Herdenking op de Dam

Nieuwe Held
In 2015 maakte Ali B het nummer Nieuwe Held voor het Concert van de Vrijheid op basis van het verhaal van Lalla Weiss, vertegenwoordiger van Roma en Sinti. Een speciaal arrangement wordt door het ensemble van het Metropole Orkest gespeeld tijdens Ik ben je stem, getuigenissen van vier aanwezigen die vertellen voor wie of waarom zij op 4 mei twee minuten stil zijn.

De getuigenissen worden uitgesproken door:

• Giselle Ecury, nabestaande van verzetsman Boy Ecury
• Daan Boissevain, veteraan
• Paul Blokhuis, staatssecretaris van VWS
• Jacques Grishaver, oorlogsoverlevende

Het Metropole Orkest werd in 1945 opgericht om ‘het volk hoop en vertier te bieden’ en heeft zich sindsdien ontwikkeld tot een veelzijdig orkest. Het orkest verzorgt dit jaar het 5 mei-concert in Koninklijk Theater Carré; een ensemble van het orkest speelt op 4 mei. Zij verbinden hierdoor deze twee dagen.

Het ensemble bestaat uit:
Jasper van Rosmalen– viool
Merel Jonker – viool
Mieke Honingh- altviool
Joel Siepman – cello
Erik Winkelmann – bas
Mariël van den Bos – fluit
Pieter Hunfeld – hoorn
Eddy Koopman – percussie
Marcus Olgers – piano

Erwin Kamp (1965) werd in 1999 benoemd tot humanistisch geestelijk verzorger bij Defensie. Kamp werd twee keer met het Korps Mariniers uitgezonden naar Ethiopië en Eritrea (UNMEE) en Irak (SFIR1). Na zijn uitzendingen werd hij met zijn gezin van 2004 tot 2008 op de Marinebasis Parera op Curaçao geplaatst. In 2016 werd hij hoofd van de dienst Humanistisch Geestelijke Verzorging bij de Krijgsmacht. In zijn functie pleit Kamp binnen de veteranenzorg voor meer aandacht voor moreel letsel onder militairen en veteranen.

Vi ahin soll ich geyn is een gedicht in het Jiddisch geschreven door tekstschrijver/dichter Igor S. Korntayer tijdens zijn verblijf in het getto van Warschau en op muziek gezet door Oskar Strock, een Lets-Joodse componist. Korntayer werd later vermoord in de gaskamers van Auschwitz. Het lied is ook bekend geworden als Where can I go door de Nederlands-Joodse zanger Leo Fuld. Op 4 mei wordt het stuk in De Nieuwe Kerk uitgevoerd door het ensemble van het Metropole Orkest.

Het Metropole Orkest werd in 1945 opgericht om ‘het volk hoop en vertier te bieden’ en heeft zich sindsdien ontwikkeld tot een veelzijdig orkest. Het orkest verzorgt dit jaar het 5 mei-concert in Koninklijk Theater Carré; een ensemble van het orkest speelt op 4 mei. Zij verbinden hierdoor deze twee dagen.

Het ensemble bestaat uit:
Jasper van Rosmalen– viool
Merel Jonker – viool
Mieke Honingh- altviool
Joel Siepman – cello
Erik Winkelmann – bas
Mariël van den Bos – fluit
Pieter Hunfeld – hoorn
Eddy Koopman – percussie
Marcus Olgers – piano

Roxane van Iperen (1976) is auteur en jurist. Ze won in 2016 de Hebban Debuutprijs voor haar debuutroman Schuim der aarde. In 2018 volgde ’t Hooge Nest – dat met de Opzij Literatuurprijs werd bekroond, voor de NS Publieksprijs werd genomineerd en in dertien landen in vertaling uitkomt – over de Joodse zussen Janny en Lien Brilleslijper, die tijdens de Tweede Wereldoorlog vele Joodse onderduikers verborgen in het huis waar zij woonden: ’t Hooge Nest in Naarden.

Van Iperen heeft jaren onderzoek gedaan naar de zussen Brilleslijper en de overige bewoners, en op meeslepende en tegelijk huiveringwekkende wijze verslag gedaan van de systematische en methodische wijze waarop de Joodse bevolking uit Nederland werd getransporteerd, op weg naar het onherroepelijke einde. Voor 4 mei schreef Roxane van Iperen de tekst Stemmen uit het diepe.

Achtergrond: 4 mei-voordracht in voorgaande jaren
Ieder jaar vraagt het Nationaal Comité 4 en 5 mei een auteur de 4 mei-voordracht te schrijven. Harry Mulisch droeg in 1992 de eerste voordracht voor. Sindsdien vormt deze literaire lezing een vast onderdeel van de herdenkingsbijeenkomst in De Nieuwe Kerk. In de voordracht brengt de auteur emoties en herinneringen van oorlog en onvrijheid onder woorden.

De auteurs van de afgelopen vijf jaar:
2020 – Arnon Grunberg Nee
2019 – Diederik van Vleuten Als de taal tot stilstand komt
2018 – Daan Heerma van Voss Verloren geluiden, eeuwige frequenties
2017 – Annejet van der Zijl In de mist
2016 – Hella de Jonge We hebben de doden nooit kunnen begraven

Laetitia Gerards (1993) is een Nederlandse sopraan. In 2016 sloot ze haar klassieke opleiding zang aan het conservatorium van Amsterdam af met de hoogste onderscheiding. In 2013 won ze het Prinses Christina Concours, een jaar later de Young Talent Award van het Koninklijk Concertgebouw. In Nederland trad Laetitia op met onder meer het Concertgebouw Kamerorkest, het Nederlands Philharmonisch Orkest en het Orkest van de Achttiende Eeuw. Ook gaf ze optredens in Italië, Argentinië, Rusland, Amerika en Canada.

Laetitia’s repertoire bestaat onder meer uit de rollen van Servillia in La Clemenza di Tito (Mozart), Musetta in La Bohème (Puccini), Anna in Die Sieben Todsünden (Kurt Weil) en Maria in West Side Story (Bernstein). In 2017 zong Laetitia La Voix Humaine van Poulenc in het Koninklijk Concertgebouw. Dit jaar treedt zij ook op tijdens het 5 mei-concert in Koninklijk Theater Carré.

Het Metropole Orkest werd in 1945 opgericht om ‘het volk hoop en vertier te bieden’ en heeft zich sindsdien ontwikkeld tot een veelzijdig orkest. Het orkest verzorgt dit jaar het 5 mei-concert in Koninklijk Theater Carré; een ensemble van het orkest speelt op 4 mei. Zij verbinden hierdoor deze twee dagen.

Het ensemble bestaat uit:
Jasper van Rosmalen– viool
Merel Jonker – viool
Mieke Honingh- altviool
Joel Siepman – cello
Erik Winkelmann – bas
Mariël van den Bos – fluit
Pieter Hunfeld – hoorn
Eddy Koopman – percussie
Marcus Olgers – piano

Een Indisch meisje leerde het Onze Vader zingen in het klooster van de zusters Ursulinen in Batavia. Toen zij tijdens de Tweede Wereldoorlog gevangen zat in een jappenkamp zong zij elke avond dit lied. Dit bracht veel gevangenen hoop en troost. Om deze reden wordt dit gezongen gebed het Indisch Onze Vader genoemd.

Zangeres Jessica Manuputty verdiepte zich in jazz aan het Utrechts Conservatorium waar ze in 2008 cum laude afstudeerde. Jessica werkte onder meer met Postman, Karin Bloemen en het Metropole Orkest & Jacob Collier. Van 2013 tot 2017 zong ze in de liveband van Jett Rebel die toerde langs clubs als Paradiso en festivals waaronder Pinkpop, Lowlands en North Sea Jazz. Daarna keerde Jessica Manuputty terug naar haar roots en bracht met haar soloplaat TOMA! een verzameling Molukse traditionals uit.

Het Metropole Orkest werd in 1945 opgericht om ‘het volk hoop en vertier te bieden’ en heeft zich sindsdien ontwikkeld tot een veelzijdig orkest. Het orkest verzorgt dit jaar het 5 mei-concert in Koninklijk Theater Carré; een ensemble van het orkest speelt op 4 mei. Zij verbinden hierdoor deze twee dagen.

Het ensemble bestaat uit:
Jasper van Rosmalen– viool
Merel Jonker – viool
Mieke Honingh- altviool
Joel Siepman – cello
Erik Winkelmann – bas
Mariël van den Bos – fluit
Pieter Hunfeld – hoorn
Eddy Koopman – percussie
Marcus Olgers – piano

Ieder jaar speelt een van de drie officiële beroepsorkesten van de Nederlandse krijgsmacht de muziek tijdens de Nationale Herdenking op de Dam.

In 2021 is dat het – vanwege coronamaatregelen – uit tien musici bestaande koperensemble van het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht onder leiding van chef-dirigent majoor Patrick Curfs.

Componist Rob Goorhuis (1948) heeft op verzoek van het Nationaal Comité 4 en 5 mei speciaal voor de omlijsting van de herdenking op de Dam muziek geschreven. Het stuk draagt de titel Tot de doden, naar een gedicht van Ed. Hoornik. Deze muziek vormt de rode draad tijdens de ceremonie op de Dam.

De koning en de koningin leggen de eerste krans namens de gehele Nederlandse bevolking. Deze krans wordt gelegd vlak voor de twee minuten stilte.

Ieder jaar speelt een van de drie officiële beroepsorkesten van de Nederlandse krijgsmacht de muziek tijdens de Nationale Herdenking op de Dam.

In 2021 is dat het – vanwege coronamaatregelen – uit tien musici bestaande koperensemble van het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht onder leiding van chef-dirigent majoor Patrick Curfs.

Componist Rob Goorhuis (1948) heeft op verzoek van het Nationaal Comité 4 en 5 mei speciaal voor de omlijsting van de herdenking op de Dam muziek geschreven. Het stuk draagt de titel Tot de doden, naar een gedicht van Ed. Hoornik. Deze muziek vormt de rode draad tijdens de ceremonie op de Dam.

Het Taptoe-signaal is de muziek die jaarlijks de twee minuten stilte inluidt bij de dodenherdenking. Het wordt gespeeld door de trompet of hoorn. Soms wordt het Taptoe-signaal verward met de Britse Last Post. Dit is niet verwonderlijk; stukken lijken erg op elkaar. Het Nationaal Comité adviseert bij de herdenkingen op 4 mei het Taptoe-signaal te spelen.

De naam Taptoe is gebaseerd op het commando ‘Tap toe!’, als in: ‘Sluit de biertap!’ Dit commando werd vroeger in kazernes gebruikt om duidelijk te maken dat de dag voorbij was. Naar verluid werd het signaal al in de tijd van Prins Maurits geblazen (begin 17e eeuw). Naast het praktisch nut heeft het Taptoe-signaal door de jaren heen een ceremoniële waardigheid en sterke traditie opgebouwd. Inmiddels is het de natuurlijke begeleider van herdenkingen en begrafenissen met militaire eer.

De geallieerden hebben de Britse Last Post bij de Nederlandse bevrijding naar Nederland gebracht. Ook Nederlanders die in de Prinses Irene Brigade vochten, of hun militaire opleiding in Engeland kregen, raakten met de Last Post vertrouwd. Nederlandse militairen die beroepsmatig met de ceremonies te maken hebben, koesteren groot respect voor de Last Post. Ze pleiten er wel voor bij officiële ceremonies het Nederlandse Taptoe-signaal te gebruiken omdat dit een lange traditie kent

Na de twee minuten stilte klinkt het Wilhelmus.

Wilhelmus van Nassouwe
ben ik, van Duitsen bloed,
den vaderland getrouwe
blijf ik tot in den dood.
Een Prinse van Oranje
ben ik, vrij onverveerd,
den Koning van Hispanje
heb ik altijd geëerd.

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei organiseerde jaarlijks de dichtwedstrijd Dichter bij 4 mei. De winnaar daarvan droeg zijn/ haar gedicht voor na de twee minuten stilte. Dit jaar heeft deze wedstrijd niet plaatsgevonden.

Amara van der Elst (2001) zal dit jaar op de Dam spreken na de twee minuten stilte.

Amara is spoken word-artiest. Spoken word (letterlijk: gesproken woord) is de kunst om de woorden van het papier te halen en ze tot leven te brengen. In 2020 won deze woordkunstenares de landelijke editie van De Kunstbende in de categorie Theater. Dat jaar won ze ook de spoken word-wedstrijd die onderdeel uitmaakt van de Martin Luther King Lezing. Verder deed Amara mee aan uiteenlopende projecten en festivals. Hiernaast werkt zij freelance als danseres en doorloopt zij de opleiding Creative Writing aan ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten.

De vijf kransen die tijdens de Nationale Herdenking worden gelegd namens de eerste generatie oorlogsgetroffenen zijn voor verschillende groepen oorlogsslachtoffers:

• een krans voor mensen die gevangen werden genomen en vermoord omdat zij in verzet kwamen en opstonden voor de rechten van anderen;
• een krans voor de meer dan 100.000 Joden, Roma en Sinti die werden vervolgd en vermoord in concentratie- en vernietigingskampen enkel en alleen om wie zij waren;
• een krans voor hen die het leven verloren door onder andere oorlogsgeweld, bombardementen, willekeur, verwaarlozing, uitputting, honger, gebrek en schaarste;
• een krans voor alle burgers die zijn omgebracht of omgekomen in Azië, als gevolg van verzet, internering, oorlogsgeweld en uitputting tijdens en direct na de Japanse bezetting;
• een krans voor alle militairen en al het koopvaardijpersoneel, omgekomen in dienst van het Koninkrijk der Nederlanden tijdens de Tweede Wereldoorlog en nadien in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.

Ieder jaar speelt een van de drie officiële beroepsorkesten van de Nederlandse krijgsmacht de muziek tijdens de Nationale Herdenking op de Dam.

In 2021 is dat het – vanwege coronamaatregelen – uit tien musici bestaande koperensemble van het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht onder leiding van chef-dirigent majoor Patrick Curfs.

Componist Rob Goorhuis (1948) heeft op verzoek van het Nationaal Comité 4 en 5 mei speciaal voor de omlijsting van de herdenking op de Dam muziek geschreven. Het stuk draagt de titel Tot de doden, naar een gedicht van Ed. Hoornik. Deze muziek vormt de rode draad tijdens de ceremonie op de Dam.

Jaarlijks nodigt het Nationaal Comité 4 en 5 mei een spreker uit om bij het Nationaal Monument op de Dam een toespraak te houden om de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend te houden. Dit jaar is dat André van Duin.

André van Duin (1947) is een komiek, revueartiest, zanger, acteur, regisseur, presentator, tekstschrijver en programmamaker. Hij wordt over het algemeen gezien als Nederlands grootste volkskomiek. Van Duins ruim vijftigjarige carrière met vele typetjes en succesvolle revues overstijgt generaties. Als nagenoeg zichzelf is hij presentator van Heel Holland Bakt. Zijn serieuze kant laat Van Duin zien in de tv-serie Het geheime dagboek van Hendrik Groen en in veel van zijn liedjes.

André van Duin groeide op tussen de puinhopen van het gebombardeerde Rotterdam. Zijn vader werd tijdens de Tweede Wereldoorlog tewerkgesteld in Duitsland, iets waar thuis nooit over werd gesproken. In 2018 sprak Van Duin al tijdens de jaarlijkse herdenking van de Februaristaking. Dit jaar houdt hij op 4 mei de toespraak op de Dam tijdens de Nationale Herdenking. De dag erna treedt hij op tijdens het 5 mei-concert in Koninklijk Theater Carré.

Er worden vier kransen gelegd door Nederlandse autoriteiten:

• De voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer leggen een krans namens de Staten-Generaal.
• De minister-president, de minister van Defensie, de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de gevolmachtigde ministers van Aruba, Curaçao en Sint Maarten leggen een krans namens de Rijksministerraad.
• De Commandant der Strijdkrachten en zijn Operationele Ondercommandanten leggen een krans namens de gehele krijgsmacht.
• De burgemeester en locoburgemeester van Amsterdam leggen een krans namens de gemeente Amsterdam.

Ieder jaar speelt een van de drie officiële beroepsorkesten van de Nederlandse krijgsmacht de muziek tijdens de Nationale Herdenking op de Dam.

In 2021 is dat het – vanwege coronamaatregelen – uit tien musici bestaande koperensemble van het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht onder leiding van chef-dirigent majoor Patrick Curfs.

Componist Rob Goorhuis (1948) heeft op verzoek van het Nationaal Comité 4 en 5 mei speciaal voor de omlijsting van de herdenking op de Dam muziek geschreven. Het stuk draagt de titel Tot de doden, naar een gedicht van Ed. Hoornik. Deze muziek vormt de rode draad tijdens de ceremonie op de Dam.