Nationale Herdenking op de Dam

De philharmonie zuidnederland is hét professionele symfonieorkest van Zuid-Nederland, maar profileert zich daarnaast ook op nationaal en internationaal niveau. Het orkest zoekt de verbinding met alle inwoners door een rijk scala aan activiteiten. Naast de symfonische concerten worden met business events zakelijke verbindingen met de regio gelegd, en de educatieve projecten laten jongeren magische momenten met muziek ervaren.

De philharmonie zuidnederland verzorgt het 5 mei-concert op de Amstel; een ensemble speelt op 4 mei tijdens de Nationale Herdenking in De Nieuwe Kerk.

Het ensemble wordt gevormd door:
Adelina Hasani, viool
Ana Nedobora, viool
Armen Nazarian, altviool
Paul Uyterlinde, cello
Wouter Swinkels, contrabas
José Antonio Cabedo Cervera, fluit

Hans Goedkoop (1963) is historicus. Hij presenteerde negentien jaar lang Andere tijden en was ook presentator van de historische televisieseries De Gouden Eeuw, De IJzeren Eeuw en 80 Jaar Oorlog. Hij is biograaf en schrijver en publiceerde onder meer De laatste man, over zijn grootvader en het verlies van Nederlands-Indië. Hij schrijft de biografie van Renate Rubinstein. In 2015 verscheen Iedereen was er. Een feest voor Renate Rubinstein, over de vooravond van haar vijftigste verjaardag. Goedkoop promoveerde cum laude op de biografie van Herman Heijermans. Op 4 mei 2022 houdt hij in De Nieuwe Kerk in Amsterdam de 4 mei-voordracht.

Lees de voordracht hier terug.

Paul Uyterlinde is sinds 1991 solo-cellist van philharmonie zuidnederland. Daarnaast is hij als hoofdvakdocent cello verbonden aan de Academy of Music and Performing Arts in Tilburg, het Saxion Conservatorium en de Messiaen academie. Uyterlinde geeft regelmatig masterclasses o.a. in Brno en Wroczlaw.

Celliste Ella van Poucke heeft sinds haar debuut in het Concertgebouw op tienjarige leeftijd concerten gegeven in toonaangevende concertzalen in binnen- en buitenland. Als solist trad ze op met vele grote orkesten in Europa en gaf ze op de Cello Biënnale de première van het voor haar geschreven celloconcert van de Finse componist Uljas Pulkkis. Ook als kamermusicus heeft ze een rijke staat van dienst. Tevens geeft ze veelvuldig recitals, onder andere met haar broer pianist Nicolas van Poucke.

Van Poucke treedt ook op tijdens het 5 mei-concert op de Amstel.

In 2003 begon Gert van der Ende als vlootpredikant bij de Koninklijke Marine; later werd hij hoofd van alle marinepredikanten. Nu is hij hoofdkrijgsmachtpredikant voor alle onderdelen van Defensie, waar 45 predikanten werkzaam zijn.

Mijn schild ende betrouwen
zijt Gij, o God mijn Heer,
op U zo wil ik bouwen,
Verlaat mij nimmermeer.
Dat ik doch vroom mag blijven,
uw dienaar t’aller stond,
de tirannie verdrijven
die mij mijn hart doorwondt.

Ieder jaar speelt een van de drie officiële beroepsorkesten van de Nederlandse krijgsmacht de muziek tijdens de Nationale Herdenking op de Dam.

In 2022 is dat de Koninklijke Militaire Kapel ‘Johan Willem Friso’ onder leiding van dirigent majoor Tijmen Botma. Dit is een van de drie professionele militaire harmonieorkesten van de Nederlandse krijgsmacht en maakt deel uit van de Koninklijke Landmacht. De kapel verzorgt de muziek bij militaire ceremonies en staatsaangelegenheden en geeft concerten en taptoes in binnen- en buitenland.

Componist Rob Goorhuis (1948) heeft op verzoek van het Nationaal Comité 4 en 5 mei speciaal voor de omlijsting van de herdenking op de Dam muziek geschreven. Het stuk draagt de titel Tot de doden, naar een gedicht van Ed. Hoornik. Deze muziek vormt de rode draad tijdens de ceremonie op de Dam.

De koning en de koningin leggen de eerste krans namens de gehele Nederlandse bevolking. Deze krans wordt gelegd vlak voor de twee minuten stilte.

Het Taptoe-signaal is de muziek die jaarlijks de twee minuten stilte inluidt bij de Dodenherdenking. Het wordt gespeeld door de trompet of hoorn. Soms wordt het Taptoe-signaal verward met de Britse Last Post. Dit is niet verwonderlijk; stukken lijken erg op elkaar.

Het Nationaal Comité adviseert bij de herdenkingen op 4 mei het Taptoe-signaal te spelen.

De naam Taptoe is gebaseerd op het commando ‘Tap toe!’, als in: ‘Sluit de biertap!’ Dit commando werd vroeger in kazernes gebruikt om duidelijk te maken dat de dag voorbij was. Naar verluid werd het signaal al in de tijd van Prins Maurits geblazen (begin 17e eeuw). Naast het praktisch nut heeft het Taptoe-signaal door de jaren heen een ceremoniële waardigheid en sterke traditie opgebouwd. Inmiddels is het de natuurlijke begeleider van herdenkingen en begrafenissen met militaire eer.

Mijn schild ende betrouwen
zijt Gij, o God mijn Heer,
op U zo wil ik bouwen,
Verlaat mij nimmermeer.
Dat ik doch vroom mag blijven,
uw dienaar t’aller stond,
de tirannie verdrijven
die mij mijn hart doorwondt.

Dit jaar vindt de start van de Nationale Viering van de Bevrijding plaats in de provincie Noord-Brabant. Een jongere uit die provincie is gevraagd een voordracht te schrijven. Tieme de Laat (19 jaar) houdt zijn voordracht na de twee minuten stilte.

Lees de voordracht hier terug.

De vijf kransen die tijdens de Nationale Herdenking worden gelegd namens de eerste generatie oorlogsgetroffenen zijn voor verschillende groepen oorlogsslachtoffers:

• een krans voor mensen die gevangen werden genomen en vermoord omdat zij in verzet kwamen en opstonden voor de rechten van anderen;
• een krans voor de meer dan 100.000 Joden, Roma en Sinti die werden vervolgd en vermoord in concentratie- en vernietigingskampen enkel en alleen om wie zij waren;
• een krans voor hen die het leven verloren door onder andere oorlogsgeweld, bombardementen, willekeur, verwaarlozing, uitputting, honger, gebrek en schaarste;
• een krans voor alle burgers die zijn omgebracht of omgekomen in Azië, als gevolg van verzet, internering, oorlogsgeweld en uitputting tijdens en direct na de Japanse bezetting;
• een krans voor alle militairen en al het koopvaardijpersoneel, omgekomen in dienst van het Koninkrijk der Nederlanden tijdens de Tweede Wereldoorlog en nadien in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.

Jaarlijks nodigt het Nationaal Comité 4 en 5 mei een spreker uit om bij het Nationaal Monument op de Dam een toespraak te houden om de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend te houden.

Traditiegetrouw houdt de burgemeester van Amsterdam om de drie jaar de toespraak op de Dam. In 2019 sprak burgemeester Femke Halsema daar over de pijn en het grote verdriet die aan onze vrijheid vooraf gingen.

Lees de toespraak van 2022 hier terug.

Er worden vier kransen gelegd door Nederlandse autoriteiten:

• De voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer leggen een krans namens de Staten-Generaal.
• De minister-president, de minister van Defensie, de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de gevolmachtigde ministers van Aruba, Curaçao en Sint Maarten leggen een krans namens de Rijksministerraad.
• De Commandant der Strijdkrachten en zijn Operationele Ondercommandanten leggen een krans namens de gehele krijgsmacht.
• De burgemeester en locoburgemeester van Amsterdam leggen een krans namens de gemeente Amsterdam.