Waardige en inclusievere Nationale Herdenking op 15 augustus

Dit jaar vond voor de 35ste keer de Nationale Herdenking 15 augustus 1945 plaats. Na twee jaren waarin door covid minder bezoekers de herdenking konden bijwonen, was deze editie weer voor iedereen toegankelijk. Voor het eerst vond de herdenking in de avonduren plaats, waardoor meer mensen de herdenking thuis via de live-uitzending van de NOS konden volgen. Acteur Beau Schneider hield een persoonlijke en emotionele toespraak.

Bij het Indisch Monument in Den Haag hadden zich duizenden mensen verzameld voor een ontvangst als vanouds met koffie met spekkoek, terwijl de zon nog volop scheen. Toen de voorzitter van Stichting Nationale Herdenking 15 augustus 1945 Thom de Graaf het woord nam, pakten donkere wolken zich samen boven het veld en klonken er in de verte dreigende onweersbuien. Maar tijdens de herdenking bleef het droog en verscheen er een regenboog aan de horizon. “Hierboven luisteren ze mee”, zei Wieteke van Dort, die een speciaal voor haar geschreven gedicht van de overleden dichter Willem Wilmink voordroeg.

Ambassadeur
Bijzonder deze keer was dat de ambassadeur van Indonesië direct na premier Mark Rutte een krans legde voor alle slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. In voorgaande jaren deed de Indonesische ambassadeur dat gezamenlijk met de ambassadeurs van de Verenigde Staten, Australië, Nieuw-Zeeland en het Verenigd Koninkrijk. Dit jaar had de heer Mayerfas het verzoek van de organisatie ingewilligd om tijdens de kranslegging alleen naar voren te treden.

“Door de Indonesische ambassadeur een centrale plek te geven, laten we zien dat we niet alleen maar Europese slachtoffers herdenken”, verklaarde Thom de Graaf. Ambassadeur Mayerfas legde op zijn beurt uit waarom hij het aanbod om hem een prominentere rol te geven, had aanvaard: “… als juist en diepgevoeld gebaar om álle slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog te herdenken en hen respect te betonen.” Hij vulde daarbij aan dat in Indonesië de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog niet worden herdacht. “Alle aandacht gaat uit naar het vieren van onze onafhankelijkheid op 17 augustus.”

Toespraak
Hoofdspreker bij het Indisch Monument in Den Haag was dit jaar acteur Beau Schneider. Zeven jaar eerder stond hij op precies dezelfde plek om het publiek toe te spreken. Toen nog samen met zijn vader Eric. Dit jaar was Beau Schneider alleen. Op 23 mei van dit jaar overleed acteur Eric Schneider in een Frans ziekenhuis na een val tijdens een verblijf in zijn huis in Frankrijk. Hij werd 87 jaar oud.

Eric Schneider werd geboren in Nederlands-Indië. Als 7-jarige jongen zag hij hoe de Japanners in 1942 Java binnenvielen. Zijn vader werd meegenomen en werd tewerkgesteld aan de beruchte Birma-spoorlijn. Samen met zijn moeder en broertjes bracht de kleine Eric de oorlog door in de Japanse interneringskampen Tjihapit en Adek. Bij de onthulling van het Indisch Monument in 1988 door koningin Beatrix was Eric Schneider de eerste spreker die een toespraak hield.

In 2015 spraken Beau en Eric Schneider over het bezoek dat Beau en zijn broer Olivier aan Indonesië brachten om te zien waar hun vader in zijn jeugd tijdens de Tweede Wereldoorlog gevangen had gezeten. De NOS maakte er een documentaire over: De oorlog van acteur Eric Schneider. Zelf ging hij niet mee naar het land waar hij werd geboren. Het zou emotioneel te zwaar voor hem worden, vertelde hij in de documentaire.

Het was een persoonlijke en emotionele toespraak die Beau Schneider op het veld bij het Indisch Monument hield. Hij opende zijn toespraak met een telefoongesprek dat hij met zijn vader voerde over zijn aanwezigheid op de herdenking, waarbij zijn vader hem een wijs advies gaf.

In werkelijkheid had dit gesprek nooit plaatsgevonden, bekende Beau. Maar door de stem van zijn vader weer te laten spreken, bracht hij hem voor alle aanwezigen op een indrukwekkende en ontroerende wijze in herinnering.

Daarna sprak hij over zijn opa Jan, die door de Japanners krijgsgevangen was gemaakt en dwangarbeid moest verrichten aan de beruchte Birmaspoorlijn. Ook zijn ooms Carel-Jan (de schrijver F. Springer – red.) en Hans, die het dagboek van hun vader Jan publiceerde, maakten de Japanse bezetting van Nederlands-Indië mee. En nu stond hij daar om hun verhaal verder te vertellen en zijn generatie het belang van herdenken te laten inzien. “Een oorlog is nooit de moeite waard”, herhaalde hij de woorden van zijn vader.

“Het was enorm eervol dat de organisatie mij heeft gevraagd om op 15 augustus te komen spreken”, zei Beau Schneider na afloop. “Ondanks het zware onderwerp was de herdenking licht en liefdevol van sfeer. Het weer liet zich van alle jaargetijden zien. Van een koude wind naar onweer tot zon, van regen tot regenboog om daarna weer naar een warme zomeravond terug te keren.

Het was een prachtige herdenking. Ik vond het een absolute eer om voor een tweede keer bij het Indisch Monument te mogen spreken. Het gaf mij de kans mijn vader en opa weer even tot leven te roepen.”

Naar de avond
Nooit eerder keken zoveel mensen naar de Nationale Herdenking 15 augustus 1945. Op het veld bij het Indisch Monument in Den Haag woonden meer dan 3000 mensen de plechtigheid bij. Volgens Stichting Kijkonderzoek schakelden 1,4 miljoen mensen in op NPO 1 voor de live-registratie. Gemiddeld keken er ruim een half miljoen (527.000) mensen naar de uitzending. Daarmee lijkt dat het besluit om de herdenking naar de avond te verplaatsen effect heeft gehad.

Voorzitter Thom de Graaf: “Wij werken er al jaren hard aan om de herdenking voor zoveel mogelijk mensen betekenisvol te laten zijn. Daarom zijn wij blij dat wij in samenwerking met NPO en NOS de herdenking voortaan aan het begin van de avond, op primetime, kunnen houden. Zo kunnen veel meer mensen dan voorheen dit nationale moment meemaken om het einde van de Tweede Wereldoorlog en de slachtoffers in voormalig Nederlands-Indië te gedenken.” De herdenking werd uitgezonden op NPO 1 en was vanaf 20.00 uur integraal te zien op NPO 1 Extra. Ook kijkers van Omroep West konden de gehele uitzending live volgen. In het buitenland zond BVE de herdenking uit. De herdenking was online te volgen op nos.nl en op de facebookpagina van Stichting Nationale Herdenking 15 augustus 1945.


Dit artikel verscheen eerder in NC Magazine nr.22 (najaar 2022). Het artikel is geschreven door Ricci Scheldwacht, de foto is van Marco de Swart.

Tooltip contents