De 5 mei-lezing wordt ook dit jaar rechtstreeks uitgezonden door de NOS, vanuit theater De Lievekamp in Oss, Noord-Brabant. Aansluitend ontsteekt de minister-president op het Bevrijdingsfestival Brabant in ‘s-Hertogenbosch het Vrijheidsvuur als symbolisch startmoment van alle festiviteiten op 5 mei. Het is dankzij de gemeenschapszin en de samen-de-schouders-eronder-mentaliteit van de Brabanders dat deze editie van de Nationale Viering van de Bevrijding een heel bijzondere wordt. Verschillende hoofdrolspelers lichten in NC Magazine vast een tipje van de sluier op.
INA ADEMA, commissaris van de Koning in de provincie Noord-Brabant
“Ja, een beetje verrassend is het misschien, de keuze voor Oss. Maar de gemeente Oss heeft een sterke traditie van herdenken en vieren, gebaseerd op de zware bevrijdingsgeschiedenis. Als commissaris van de Koning vind ik het bovendien belangrijk om niet uitsluitend naar de grote steden te kijken.
Zoals inmiddels voor de meeste mensen geldt, ben ik na de Tweede Wereldoorlog geboren. De angst en dreiging van leven onder een dictatuur: het blijft moeilijk om je daarin te verplaatsen. Ook al ken ik het verhaal van mijn vader nog zo goed. Zijn ene broer kwam om bij een bombardement, de andere werd vlak voor de bevrijding gefusilleerd. Terwijl iedereen feestvierde, was mijn familie in rouw.
De afgelopen twee jaar heeft de coronacrisis een zware wissel getrokken op onze dagelijkse vrijheid én op onze discussies over vrijheid. Volgens mij snakt iedereen naar een tijd waarin we elkaar niet voortdurend de maat nemen en bevechten. We’ll Meet Again, aan dat lied moet ik nu denken. Ik hoop dat het deze 5 mei weer mogelijk is om samen mooie dingen te beleven. Het zou fantastisch zijn als de dag van de vrijheid een symbolische overgang wordt naar de ‘normale’ tijd.
Sinds ik in Noord-Brabant woon en werk, weet ik het zeker: het bourgondische, vriendelijke beeld van de Brabanders is geen onzin. Je vindt hier echte gemeenschapszin – samen de schouders eronder. Maar dat goedmoedige is de helft van het beeld, want net zo sterk is het cultureel erfgoed van innovatie en techniek. Dit Brabantse DNA presenteren we met plezier en flair in het ochtendprogramma in Oss en zo gaan we samen met heel Nederland op 5 mei de vrijheid vieren.”
FEMKE KLEIN, programmamanager
“In de theaterzaal van De Lievekamp in Oss presenteren we een uur lang een afwisselende, dynamische voorstelling, met als thema ‘Vrijheid in verbondenheid’. Het begint al bij het betreden van de zaal, waar een razende reporter met camera mensen laat reageren op scherpe stellingen. Die quotes komen terug in een interactief debat, geleid door Sander Schimmelpenninck. Hij lanceert stellingen als: ‘zonder verbondenheid is vrijheid slechts voor een kleine groep’.
We gaan het niet genoegzaam over vrijheid hebben, maar staan ook stil bij punten waar het schuurt, waar verbondenheid niet de boventoon voert. Denk aan protesten over stikstof, Black Lives Matter, de gaswinning in Groningen, coronamaatregelen. De bedoeling is niet om nog verder te polariseren, maar juist om een uitweg te vinden, om samen verder te komen.
Het Brabantse gehalte? Dat zie ik terugkomen in de dynamische, diverse en eerlijke aanpak – we schuwen de pijnpunten niet. En natuurlijk in de artiesten. Een puike selectie van Brabants talent, zoals de breakdance crew The Ruggeds en de legendarische Lenny Kuhr, allebei uit Eindhoven. Er zijn flitslezingen van onder anderen burgemeester Wobine Buijs-Glaudemans en Wenny Raaijmakers, directeur van Organon. In strak drie minuten tijd gaan ze hun visie op vrijheid geven.”
WOBINE BUIJS-GLAUDEMANS, burgemeester van Oss
“Als burgemeester ben ik blij dat de start van de Nationale Viering van de Bevrijding hier plaatsvindt. Zelf houd ik een flitslezing. Voor mij is vrijheid iets wat elke dag onderhouden moet worden. Je kunt niet in je eentje vrij zijn. Vrijheid moet in verbondenheid. Op dit moment staat de samenleving onder spanning.
Het lijkt soms of er drie realiteiten zijn ontstaan. Als eerste de dagelijkse, fysieke werkelijkheid; als tweede het parallelle universum van social media; en als derde spoor de onderwereld. Nederland heeft een serieus probleem met (drugs)criminaliteit en geweld. Mensen worden verleid door het snelle geld en belanden in het foute milieu. Met eigen regels, los van de rechtsstaat en van een gemeenschappelijke vrijheid. Hoe groter de onderwereld, hoe meer burgers wij kwijtraken aan deze onvrije wereld.
Toch ben ik niet pessimistisch. Mijn vader heeft als kind in een Jappenkamp gezeten en leerde mij een grote les. Namelijk: niet jouw omgeving, maar jij zélf bepaalt hoe je met dingen omgaat. Als burgemeester loop ik niet weg voor conflicten, besteed ik aandacht waar het nodig is, en zal ik nooit vervallen in cynisme. Enige tijd terug dreigden hier in Oss rellen vanwege de plaatsing van vluchtelingen in een sociaal zwakkere woonwijk. Na intensieve gesprekken met boze bewoners begreep ik hun reactie. We hebben net zo lang doorgepraat tot we de irreële angsten konden wegnemen en de reële angsten oplossen. Uiteindelijk is de redelijkheid in real life best groot. Mensen begrijpen dat we allemaal moeten samenleven en willen elkaar de vrijheid gunnen om zoveel mogelijk zichzelf te zijn.”
ANNA ZWEZERIJNEN, programmadirecteur Bevrijdingsfestival Brabant
“Een Bevrijdingsfestival organiseren tijdens een pandemie vergt enerzijds stug doorgaan, anderzijds het bewaken van alternatieve plannen. Dat hebben we vorig jaar goed geleerd. Maar voorlopig gaan we uit van een volwaardig festival. Samen met de gemeente ’s-Hertogenbosch verwelkomen we hopelijk heel veel mensen. Het is onwijs bijzonder om dit jaar deel uit te maken van de nationale aftrap van 5 mei. Minister-president Rutte komt direct uit Oss om op het festival het Bevrijdingsvuur te ontsteken, samen met Ambassadeur van de Vrijheid Duncan Laurence. Dan barst het festival los!
Er is méér dan alleen geweldige bands. De dag start met een lunch voor 300 gasten: ouderen, jongeren, migranten, statushouders, veteranen, Bosschenaren. De gasten worden met onbekenden aan tafels geplaatst, zodat er volop uitwisseling plaatsvindt. De lunch wordt verzorgd door een groep Brabantse jongeren met diverse achtergronden. Ze hebben zelf het menu bedacht, dus je hebt kans op een worstenbroodje naast Syrische en Eritrese gerechten. Uiteraard starten we met de nationale Vrijheidssoep van dit jaar: harira naar een recept van Nadia Zerouali. Een van de sprekers uit de reeks Vrijheidscolleges voor universiteiten, scholen, bibliotheken, houdt een inspirerende lezing. Voor de jongste doelgroep, kinderen van 4 t/m 12 jaar, hebben we het Familievrijheidsplein, om samen spelletjes te doen, te dansen, te knutselen en lekker te eten.
Ook gaan we de denkkracht en verbeelding van kinderen inzetten. Alle Brabantse scholieren van het primair onderwijs zijn gevraagd om een praktisch, concreet idee te bedenken: hoe vier je de vrijheid? De vijf beste ideeën krijgen van de jury een echte plek op het festival. Wie weet zit er een nieuw nationaal ritueel tussen…”
Dit artikel verscheen eerder in NC Magazine nr.21 (voorjaar 2022). Het artikel is geschreven door Alex Bakker, de hooffoto is van Chris van Houts. De foto in de tekst is van Bevrijdingsfestival Brabant.