Het monument
Vorm en materiaal
Het gedenkkruis voor verzetsmensen op de Bussumerheide in Hilversum is een houten kruis met daarop een plaquette bevestigd waarop de namen van de zes slachtoffer staan vermeld.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
‘1940 1945
A.A. BOSSCHART
1897 – 1941
L.A.R.J. VAN HAMEL
1915 – 1941
R.P.’S JAKOB
1905 – 1941
C. VAN DER VEGTE
1900 – 1941.
A.J.L. VAN ZOMEREN
1920 – 1941
H.C.J. VAN GINHOVEN
1896 – 1942’
Symboliek
Het is een christelijk kruis, de boodschap is: ondanks de verschillende achtergronden in ideeën en religie verdienen allen een christelijk kruis, op de locatie waar hun ziel het lichaam heeft verlaten. Het gedenkteken is geplaatst ter nagedachtenis aan mensen die na de oorlog werden beschouwd als verzetshelden. Het is de plek waar de fusillade heeft plaatsgevonden, maar niet de plaats waar hun stoffelijke resten liggen begraven.
Wijzigingen
Het oorspronkelijke houten gedenkkruis is in 1978 vervangen door het huidige kruis. Rond 2006 is het plaquette vervangen door een nieuwe plaquette waarop de naam van A.J.L. van Zomeren is toegevoegd. In 2024 is de plaquette wederom vernieuwd en is de naam van H.C.J. van Ginhoven toegevoegd.
De geschiedenis
Het gedenkkruis op de Bussummerheide in Hilversum is opgericht ter nagedachtenis aan de zes verzetsmensen die hier tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1941 door de bezetter zijn gefusilleerd.
De namen van de zes slachtoffers luiden: Anne Anton Bosschart, Huibert C.J. van Ginhoven, Lodewijk Anne Rinse Jetze van Hamel, Rudolf Pieter ‘s Jacob, Cornelis van der Vegte en Andreas Johannes Leendert van Zomeren.
De 25-jarige luitenant ter zee Lodewijk van Hamel was de eerste geheime agent die vanuit Engeland naar Nederland werd uitgezonden, zijn verzetsnaam was Willem van Dalen. Hem is gevraagd een betrouwbare radioverbinding met Londen tot stand te brengen en een spionagegroep op te zetten. Zijn legitimatiebewijs was een zilveren dubbeltje, op een bepaalde manier gesneden, dat hij aan een zilveren kettinkje rond zijn hals droeg en dat hij had gekregen van Prins Bernard. Voor geld moest hij zich wenden tot de heer Menten, firmant van de Haagse Bank ‘Heldring& Pierson’. Hij slaagde erin een groep samen te stellen en een adres te betrekken in Den Haag van waaruit gezonden kon worden. Van Hamel zou in oktober 1940 terugkeren naar Londen. In de nacht van 13 op 14 oktober zou hij met vier anderen door een watervliegtuig van de Nederlandse Marine Luchtvaart Dienst, de MLD, worden opgepikt van het Tjeukemeer. Omdat de piloot, Heye Schaper, door dichte mist niet kon landen, zijn ze teruggekeerd aan de oever. Daar werden ze door de Nederlandse politie gearresteerd, die de inmiddels verstopte koffer met spionagemateriaal gevonden had en later aan de Duitsers overdroeg. De opgepakte groep werd overgebracht naar het Oranjehotel in Scheveningen. Van Hamel is daar eindeloos gemarteld maar heeft over zijn opdrachtgevers nooit iets losgelaten. Hij is op 16 juni 1941 gefusilleerd op de Bussumerheide. Na de oorlog heeft hij postuum de Militaire Willemsorde, ridder 4e klasse gekregen.
Bosschart, ‘s Jacob (advocaat in Amsterdam) en Van der Vegte (directeur van het advertentiebedrijf van de N.V. De Arbeiderspers) maakten deel uit van het Comité voor Vrij Nederland, één van de eerste illegale bladen kwam voort uit hun activiteiten. Eind 1940 had Bosschart een bespreking met leidende figuren van de Oranjewacht. Leden van de Oranjewacht werden gearresteerd en daaruit vloeide de arrestatie van Bosschart in december 1940 voort. In maart 1941 zijn allen gepakt die met Bosschart hadden samengewerkt. De drie verzetsmensen zijn op 29 september 1941 gefusilleerd.
De 45-jarige Huibert van Ginhoven werkte bij de gemeente Amsterdam en was woonachtig in Castricum. Hij was getrouwd en had zes kinderen. Hij was al in het eerste oorlogsjaar actief in het verzet. Zijn motivatie kwam vooral uit het geloof. Hij was actief lid van de Gereformeerde Kerk. Deze kerk verwierp de totalitaire staat en de beginselen van de NSB werden onverenigbaar verklaard met de geloofsbelijdenis. Ook was hij lid van de Anti-Revolutionaire partij (ARP). Na de aankondiging van de eerste anti-Joodse maatregelen was Huibert actief in het vinden van onderduikadressen en heeft hij ook tijdelijk Joodse onderduikers in huis gehad. Ook hield hij zich bezig met het verzamelen van (militaire) informatie over de bezetter die nuttig zouden kunnen zijn voor de geallieerden. Eind 1940 wilde hij ook mensen helpen die naar Engeland wilden vluchten (Engelandvaarders). Op 8 mei 1941 werd hij tijdens een poging om enkele Engelandvaarders over te zetten opgepakt toen hij met een vrachtwagen van Amsterdam naar Haarlem reed. Zijn groep was verraden door infiltratie van zogenaamde V-Männer (vertrouwenspersonen). Dit waren burgers die (al dan niet gedwongen) door de Duitse geheime dienst werden ingezet om lid te worden van verschillende verzetsorganisaties. Door het winnen van het vertrouwen van de mensen in die organisaties kregen ze informatie over de operaties van de verzetsorganisaties. Deze informatie speelden zij door aan de Duitse bezetter. Van Ginhoven zat van 8 mei tot 29 september 1941 vast in het Oranjehotel in Scheveningen. Op 2,3 en 4 oktober 1941 werd Huibert tijdens zijn proces in Amsterdam ter dood veroordeeld. Op 17 maart 1942 werd hij naar Kamp Laren in het Gooi overgebracht en op de Bussumerheide gefusilleerd.
Oprichting
In het geval van het kruis op de Bussumerheide hebben waarschijnlijk omwonenden of getuigen van de fusillade het kruis opgericht.
Onthulling
De precieze datum is onbekend. Volgens verschillende bronnen is het kruis direct na de Tweede Wereldoorlog, nog in 1945, geplaatst. Op 4 mei 2024 werd de nieuwe plaquette met de naam van H.C.J. van Ginhoven, in aanwezigheid van zijn familie, onthuld.
Jaarlijks wordt er door wijkontmoetingscentrum De Palmpit een herdenking bij het monument georganiseerd.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het gedenkkruis staat op de Bussummerheide op de oude schietbaan van legerplaats Crailo. Dit heidegebeid ligt ten zuiden van Bussum en grotendeels op het grondgebied van de gemeente Hilversum.
Bronnen
- Lieux de Memoire, gedenkkruis op de Bussummerhei, gemeente Hilversum van Linda Theebe-Fisser (2011);
- Gemeente Hilversum;
- Dhr. Gerard van Os;
- www.tgooi.info;
- www.depalmpitbussum.nl;
- Huibert C.J. van Ginhoven Stichting;
- Historische Kring Bussum.
