IJlst, gedenkraam in het gemeentehuis

Vorm en materiaal
Het gedenkraam in het gemeentehuis te IJlst (gemeente Súdwest-Fryslân) is een gebrandschilderd glas-in-loodraam. In een triptiek bevindt zich links een matroos aan een stuurwiel, met als fond een ruige zee. Rechts staat een lid van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten met stengun afgebeeld, met als fond een Fries landschap en in de verte ondergelopen landerijen. In het midden bevinden zich, onder overtrekkende vliegtuigen, de heraldische emblemen van Canada, Nederland en IJlst.

Teksten
De tekst op het middelste deel van het raam luidt:

‘R.M. BULL . J.E. LEACH
OFFICERS R.C.A.F.
† 10-4-1943

RINNERT GERRIT ANEMA
† 17-4-1945
JURJEN HOOMANS
† 6-4-1945
HENDRIK HUIZINGA
† 6-4-1945
JAN NOOITGEDAGT
† 14-5-1940

1948′.

Het opschrift aan de onderkant van het raam luidt:

‘MEI KRIGELE MOED FOAR DE FRIJHEIT STOARN;
IT SIED FAN HJOED IS DE KERL FAN MOARN.’

Wijziging
Oorspronkelijk bevond het gedenkraam zich in het voormalig gemeentehuis van IJlst. Nadien is het raam verplaatst naar het nieuwe gemeentehuis van Wymbritseradiel. Inmiddels valt het onder gemeente Súdwest-Fryslân.

Het gedenkraam in het gemeentehuis te IJlst (gemeente Súdwest-Fryslân) is opgericht ter nagedachtenis aan vier stadsgenoten en twee Canadese officieren, die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen.

De namen van de vier omgekomen stadsgenoten luiden:

Rinnert Gerrit Anema, Jurjen Hoomans, Hendrik Huizinga en Jan Nooitgedagt.

De namen van de twee omgekomen Canadese officieren luiden:

Piloot Flying Officer J.E. Leach en navigator Flying Officer R.M. Bull.

Rinnert Gerrit Anema werd geboren op 24 februari 1921 in Witmarsum. Hij woonde in Nijezijl bij IJlst en was stoffeerder van beroep. Hij werd begraven op de R.K. begraafplaats te Sneek. Tevens is in deze stad een straat naar hem genoemd.

Jurjen Hoomans werd geboren op 5 april 1913 in Eppinghoven (Duitsland). Hij was landarbeider in IJlst.

Hendrik Huizinga werd geboren op 26 november 1909 in IJlst. De visser was medewerker (schuilnaam ‘Taeke’) van de Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers. Door verraad werden beide mannen op 5 april 1945 gearresteerd, omdat ze voor de Knokploeg wapens vervoerden. De volgende dag werden ze tegelijk met Herre Winia, Durk Dijkstra en Gerrit Vlietstra op de Zandvoorderhoek bij het IJsselmeer onder Nijemirdum gefusilleerd. Hoomans en Huizinga werden herbegraven op de Algemene begraafplaats te IJlst. In deze stad zijn straten naar hen genoemd.

Jan Nooitgedagt werd geboren op 5 juli 1921 in IJlst. Hij was stoker 3e klasse op de kanonneerboot Hare Majesteit ‘Johan Maurits van Nassau’. Nadat het schip de Duitse artillerie bij de Afsluitdijk had beschoten, werd er opdracht gegeven om uit te wijken naar Engeland. Op 14 mei 1940 werd het schip ter hoogte van Callantsoog door Duitse bommenwerpers tot zinken gebracht. Jan Nooitgedagt werd als vermist opgegeven. In IJlst is een straat naar hem genoemd.

Op 10 april 1943 patrouilleerde een Canadese Mosquito nachtjager van 410 Squadron van de Royal Canadian Air Force met het serienummer DZ 743, boven de Zuidwesthoek van Friesland. De piloot, Flying Officer J.E. Leach en de navigator, Flying Officer R.M. Bull kregen bij het station van de Nederlandse Spoorwegen te IJlst een trein in het vizier, die zij beschoten. De tweede vuurstoot volgde in omgekeerde richting. De Mosquito maakte toen een zeer korte wending en vloog laag uit de richting Oosthem op IJlst aan. Vurend met de boordwapens raakte het toestel met de rechtervleugel een boomtop, zwenkte naar rechts en vloog brandend op de stad aan. De piloot heeft nog kans gezien zijn machine naar links te sturen, waardoor de bomen van de Stadslaan werden geraakt en het toestel neerstortte. Beide bemanningsleden kwamen hierbij om het leven.

Onthulling
Het monument is onthuld in de herfst van 1948.