Het monument
Vorm en materiaal
Het monument voor Theo Dobbe in Dieren (gemeente Rheden) is een zwerfkei met een plaquette van natuursteen.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
‘THEO DOBBE
19-3-1901 – 5-9-1944
DE ONBEVREESDE VERZETSMAN
BRACHT HIER
ZIJN HOOGSTE OFFER’.
De geschiedenis
Het monument voor Theo Dobbe in Dieren (gemeente Rheden) is opgericht ter nagedachtenis aan de verzetsman die hier op 5 september 1944 door de bezetter werd geëxecuteerd.
Theodorus Dobbe werd geboren op 19 maart 1901 in Amsterdam. Tijdens de
Tweede Wereldoorlog was hij een leidende Nederlandse verzetsman. In 1943
werd hij hoofd van de zogenaamde ‘opruimingsdienst’ van de Landelijke
Knokploegen (LKP). Deze verzetsorganisatie was opgericht door de
Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO). De LKP was onder
meer verantwoordelijk voor het verkrijgen van persoonsbewijzen en
bonkaarten en heeft naar schatting enkele honderden tegenstanders
doodde.
Theo Dobbe, voor de oorlog hoofdvertegenwoordiger van een
linoleumfabriek en gelovig katholiek, ontpopte zich tot een van de
meest rusteloze en veelzijdige mensen in het verzet. In de zomer van
1940 pleegde hij zijn eerste verzetsdaad, door met
enkele makkers, onder wie de Bussumse drogist Reeskamp, zijn zoon
Gerard A. Reeskamp, Henry Vroom en Jan van Straelen uit de vesting
Naarden wapens, munitie en explosieven te smokkelen. Uit de actiegroep
Reeskamp is de Groep-Dobbe voortgekomen. Deze verzetsgroep – in
wisselende samenstelling – pleegde spionage, sabotage, hielp Joodse
onderduikers en werkte mee aan de verspreiding van het illegale blad Vrij Nederland.
Op 14 mei 1941 werd Amsterdam-Zuid opgeschrikt door een explosie. De
groep-Dobbe had
aan de Bernard Zweerskade een villa opgeblazen waarin Duitse officieren
waren gehuisvest. Vermoedelijk vielen er geen slachtoffers, maar de
schade was groot. Enkele dagen later, op 3 juni, werd een tweede aanslag
gepleegd, ditmaal op de telefooncentrale van de Duitse Luftwaffe op
vliegveld Schiphol. Hierbij viel een zwaargewonde. Of Dobbe hierbij was
betrokken is niet bekend.
De represaille van de Duitsers voor beide aanslagen was meedogenloos.
Bij een razzia werden driehonderd Joden opgepakt en rechtstreeks naar
het Oostenrijkse vernietigingskamp Mauthausen gedepoteerd, waar zij
spoedig omkwamen. Dergelijke represailles waren bijna een vaste reactie
van de bezetters op verzetsdaden. Het weerhield de meesten er echter
niet van hun strijd voort te zetten. Zo ook Dobbe en de zijn makkers.
Dobbe
werd uiteindelijk door toedoen van Anton van der Waals in de val
gelokt. Hij werd opgesloten in het Oranjehotel in Scheveningen en later
overgebracht naar een gevangenis in Utrecht, waaruit hij wist
te ontsnappen. Hij moest onderduiken en vond in Friesland onderdak in
een verlaten jachthuis bij Oranjewoud in de buurt van Heerenveen.
Anderen voegden zich daar spoedig bij hem, zoals Gerrit Kleinveld.
De
groep ontwikkelde er een nieuw plan: een overval op het
distributiekantoor in Joure, waar bonkaarten voor de regio werden
uitgegeven. Gebruik makend van de wetenschap dat
zich op het kantoor onregelmatigheden hadden voorgedaan, staken Dobbe en
twee medewerkers op 14 oktober 1942 zich in marechaussee-uniform
en eisten de gehele bonnenvoorraad plus de bijbehorende administratie
op. De ‘kraak’ lukte en de bonnen werden uitgezet in Amsterdam.
Uiteindelijk werd een
premie van 10.000 gulden uitgeloofd, voor degene die de tip kon geven
die zou leiden tot de daders.
Bij de voorbereiding waren veel mensen betrokken geweest, waardoor de
Sicherheitspolizei op het spoor gezet werd en de meesten werden
opgepakt. Merkwaardig
genoeg werden zij vrijwel ongemoeid gelaten, aangezien het de politie
uitsluitend om Dobbe was te doen. Dobbe dook ditmaal onder bij de
familie Burgers aan de Waschweg in Velp en werd niet gevonden.
Na een aantal maanden begaf hij zich opnieuw in het illegale werk. Begin
1944 werd hij benaderd door de leiding van de LKP om een deel van de
organisatie op zich te nemen. Hij vertrok naar Zuid-Nederland ging. Met
zijn eigen knokploeg hield hij zich met name bezig met de liquidatie van
verraders. Zijn laatste actie op 5 september 1944 (Dolle Dinsdag)
kostte hem echter het leven. Hij probeerde de collaborateur J. de Droog
te liquideren in opdracht van zijn omgekomen vriend Jan van Straelen en
werd opgepakt.
Hij werd gevangen gezet op het landgoed Avegoor, waar hij aan een zwaar
verhoor werd onderworpen. Daarna werd hij naar het Hof te Dieren
gebracht. Vlak voor de fusillade overhandigde Dobbe een afscheidsbriefje
dat hij mocht schrijven aan zijn bewaker. Tegelijkertijd gaf hij een
SS’er een geweldige oplawaai en trachtte hij de revolver van zijn
bewaker te grijpen. Maar tijd om te schieten had hij niet meer: de twee
andere bewakers van de Sicherheitsdienst openden het vuur. Dobbe werd
dodelijk getroffen en op de fusilladeplaats begraven.Daarmee was de hele groep uit
Bussum uitgeschakeld.
Theo Dobbe is bij Koninklijk Besluit van 11
september 1951 postuum bijgeschreven in het register van de Militaire
Willems-Orde en aan hem werd het Ridderkruis 4e klasse toegekend voor
zijn daden tijdens de Tweede Wereldoorlog wegens:
‘Het zich in de strijd onderscheiden hebben door uitstekende daden van moed, beleid en trouw door in het tijdvak Mei 1940 tot zijn heldhaftige dood in September 1944 de vijandelijke bezetter met grote voortvarendheid en vindingrijkheid en op elk terrein van het ondergronds verzet hardnekkig te bestrijden, welke daden in belangrijke mate rechtstreeks de Geallieerde Oorlogvoering ten dienste hebben gestrekt. In het bijzonder, door veelal met onmiddellijk levensgevaar:
- Reeds kort na de capitulatie van Nederland in Mei 1940 met vijf anderen, wapens en munitie in Naarden te bemachtigen;
- op 14 Mei 1941 te Amsterdam een vijandelijke opslagplaats van telex-apparaten en seintoestellen tot springen te brengen, waarbij een aantal vijandelijke officieren zou zijn omgekomen;
- na zijn arrestatie op 24 November 1941 te Amsterdam en zijn overbrengen naar de Willem II kazerne te Utrecht daaruit op zeer gedurfde wijze weten te ontsnappen en niettegenstaande hij in December d.a.v. bij verstek ter dood werd veroordeeld, onvervaard het verzet voort te zetten;
- in Augustus en September 1942 op de Veluwe heidevelden of met plaggen beladen voertuigen in brand te steken, teneinde de vijand te beletten zijn vliegvelden te camoufleren;
- nadat door hem medio 1943 te Nijmegen een Knok-Ploeg was opgericht, met andere illegale groepen op allerlei wijzen vijandelijke transporten hardnekkig te saboteren, daarbij van Juni 1944 af ten gunste van de Geallieerde Oorlogsvoering de berichtgeving door postduiven van de Mookerheide uit te verzorgen; alsmede Geallieerde piloten over de grens te helpen ontsnappen;
- door tenslotte kort vóór zijn terechtstelling bij een poging zich te bevrijden aan een zijner bewakers diens vuurwapen te ontrukken, waarop onmiddellijk het escorte het vuur op hem opende en hij dodelijk werd getroffen’.
Oprichting
Na de bevrijding werd Theo Dobbe eerst herbegraven op het kerkhof van Dieren en vervolgens op de R.K. begraafplaats Buitenveldert in Amsterdam. De Belangenvereniging heeft op de plaats van executie een monument laten plaatsen zodat de verzetsman Dobbe niet in vergetelheid raakt. Bovendien is de Waschweg in Velp omgedoopt tot de Theodorus Dobbeweg.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst op het terrein van het Hof te Dieren (gemeente Rheden).
Bronnen
