Assen, ‘Jan de Stoter’

Vorm en materiaal
Het monument 'Jan de Stoter' in Assen is een bronzen beeld van een staande mannenfiguur met geweer (Lee Enfield). Het beeld is geplaatst op een voetstuk van Limburgse Kunradersteen, waarin een reliëf van witte natuursteen is aangebracht. Om de sokkel ligt grind uit de Maas, de rivier waaraan de eerste Stoters o.a. werden ingezet. Achter het beeld staan acht bronzen gedenkplaten opgesteld. Naast het beeld is een gedenktafel van witte natuursteen geplaatst.

Tekst
De tekst op het voetstuk luidt:

'DIT BEELD IS EEN HULDE AAN DE VELE ANONIEME STOOTTROEPERS
DIE IN 1944 – NIET OPGELEID, NAUWELIJKS BEWAPEND
SLECHT GEKLEED – ZICH HEBBEN INGEZET VOOR ONZE VRIJHEID
EN DE GRONDSLAG LEGDEN VOOR HET REGIMENT STOOTTROEPEN.
SEPTEMBER 1984.'

De gedenkplaten bevatten de namen van 374 gesneuvelde Stoottroepers.
Op de gedenktafel zijn de namen van militairen van Dutchbat III aangebracht, waaronder Raviv van Renssen, die om het leven kwamen in de enclave Srebrenica.

Symboliek
Het beeld stelt een Stoottroeper uit 1944 voor. De Brabantse jongen gaat gekleed in een (te) lange burgerjas en heeft een 'boeren'petje op. Het is geen agressieve, goed uitgeruste soldaat in gevechtshouding. Op het gezicht is een mengeling van verdriet, maar ook onverbiddelijkheid af te lezen. Van de handen zei beeldhouwer Nico Onkenhout zelf: 'Die waren voor mij erg moeilijk; het moesten milde handen worden, ondanks het geweer, handen die niet gewend waren te doden.'

Het monument 'Jan de Stoter' in Assen is opgericht ter nagedachtenis aan alle 374 gesneuvelden van het Regiment Stoottroepen. Tevens worden met het gedenkteken de omgekomen militairen van Dutchbat III herdacht, waaronder Raviv van Renssen, die op 8 juli 1995 om het leven kwamen in de enclave Srebrenica in voormalig Joegoslavië.

Het Regiment Stoottroepen is het jongste infanterieregiment binnen de Koninklijke Landmacht. Het Regiment werd opgericht op 21 september 1944 in Eindhoven.
Prins Bernhard gaf verzetsleider 'Peter' Borghouts opdracht uit leden van het gewapende verzet, met name uit de Landelijke Knokploegen (LKP), militaire eenheden te formeren. Het hoofdkwartier van de Koninklijke Patrouille was gevestigd in villa Wyckerveld te Maastricht.
De Stoottroepers waren niet of nauwelijks opgeleid en vochten met 'geleende' of buitgemaakte wapens zij aan zij met de geallieerden ten zuiden van de grote rivieren om zo de rest van Nederland te bevrijden.
Tussen september 1944 en 5 mei 1945 sneuvelden meer dan honderd Stoottroepers. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog waren circa 6000 Stoottroepers onder de wapenen. Zij konden kiezen uit een drietal mogelijkheden. Een deel (3000 man) tekende een langverbandakte (drie jaren), waarin opgenomen een bepaling van een mogelijke inzet 'waar ook ter wereld' als OVW'er (oorlogsvrijwilliger). 1000 man tekenden een contract voor één jaar (kortverband) en ongeveer 2000 Stoters demobiliseerden in augustus 1945.

Na de Tweede Wereldoorlog zijn diverse bataljons van de Stoottroepen ingezet bij de strijd in het voormalige Nederlands-Indië. In totaal hebben hier 20.000 Nederlandse militairen gestreden. Zij vormden de 'Expeditionaire Macht', die van koningin Wilhelmina de naam '7 December Divisie' kreeg.
In een toespraak zei koningin Wilhelmina het volgende over de naamgeving van deze divisie: ''Zeven December' zal de naam dezer divisie luiden, omdat in Mijn rede van 7 December 1942 de grondslagen zijn neergelegd voor een nieuwe verhouding tussen de delen des Rijks onderling en binnen die delen zelve. Deze grondslagen zijn: herstel van recht en veiligheid en vernieuwing in vrij overleg.'

In 1962 werd het 41ste Infanteriebataljon Regiment Stoottroepen uitgezonden naar Nieuw-Guinea. Vanaf 1963 maakten de Stoottroepen als 41 Pantserinfanteriebataljon deel uit van onder andere 11 Pantserinfanteriebrigade en 43 Gemechaniseerde Brigade. Ook de Stafcompagnie van 41 Pantserbrigade in Seedorf (Duitsland) waren Stoters, evenals het KL-deel van de toenmalige Groep Lichte Vliegtuigen.
In 1995 is het Regiment van pantserinfanterie naar luchtmobiel overgegaan onder de naam 13 Infanteriebataljon Luchtmobiel en 11 Mortiercompagnie 'Margriet' Luchtmobiele brigade. Het bataljon heeft tweemaal gediend in Bosnië (UNPROFOR en SFOR 7). Delen van het Regiment en bataljon hebben onder andere gediend in Kosovo en Cyprus, en onlangs in Afghanistan (ISAF-I).
In eigen land hebben de Stoottroepen steun verleend tijdens de Watersnoodramp in 1953, bij de watersnood in Noord-Nederland in december 1998 en bij de varkenspestcrisis en de MKZ-crisis in 2001, waarbij aan de grens de douane werd gesteund bij het controleren van het (goederen)verkeer.

Na mei 1945 (tijdens de acties in voormalig Nederlands-Indië, Nieuw-Guinea en in Bosnië) zijn nog vele Stoottroepers gesneuveld. Ieder jaar op de tweede zondag in oktober worden zij te Beneden-Leeuwen op sobere wijze herdacht, waarbij de 374 gesneuvelde Stoottroepers bij naam worden genoemd.

Oprichting
Het beeld was een geschenk van de Bond van Oud-Stoottroepers en Stoottroepers (BOSS) aan de Stoottroepers.

Onthulling
Het monument is onthuld op 1 september 1984 op de Generaal Spoorkazerne in Ermelo door Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard.

Locatie
Het monument is geplaatst op het terrein van de Johan Willem Frisokazerne, gevestigd aan de Balkenweg te Assen. Op het terrein van de Johan Willem Frisokazerne bevindt zich tevens het Stoottroepenmuseum, officieel geopend op 21 september 2004.

Bronnen

• Maandblad Kontakt door Aantreden, uitgegeven door de Nederlandse Vereniging van Ex-politieke Gevangenen uit de Bezettingstijd;
• www.stoottroepers.nl