Achterveld, monument bij de Sint-Jozefkerk

Vorm en materiaal
Het monument bij de Sint-Jozefkerk te Achterveld (gemeente Leusden) bestaat uit een gedenkmuur van donker baksteen met drie natuurstenen panelen.

Teksten
De tekst op de linker plaquette luidt:

‘Gesneuveld door gevechten in Achterveld
mei 1940
1E regiment Huzaren
J. v. HEUMEN
J. AANTJES J. v. MELICK
A. JANSSEN H. REIJERSE
P. NIJDAM J. TE SLIGTE
P. RINK C. DE VRIES
A. DE VRIES H. SIMON THOMAS
12 MEI 1940
A. VELEMA
13 MEI 1940
C. ZAAL
15 MEI 1941
Zij streden voor onze vrijheid’

De tekst op de middelste plaquette luidt:

‘Burgers omgekomen door de Tweede Wereldoorlog
1940-1945
J.E. v.d. BEDEM
G. v.d. BELT .
E. v.d. BERG Azn.
J. v.d. BERG Azn. .
W. v.d. BERG Azn. .
J. v.d. BERKT
G.M. BOSMAN
C. v. BURGSTEDEN
H.T. v. BURGSTEDEN Czn
J.H. v. BURGSTEDEN Czn
M.G. HAK
T.A.G. KOOLOOS
E. MEERVELD
J. MEERVELD
G.J. v. NIMWEGEN
A. OSSENDRIJVER’.
J. ROETHOF-KOLLER
R.J. TIJMENSEN .
J. VEERMAN
J.H.J. VERHOEF Czn
J.W. VERHOEF Czn
W. VERHOEF
H. WOUTERS
M.W. WOUTERS
Zij blijven in onze gedachten’

De tekst op de rechter plaquette luidt:

‘Bevrijding april-mei 1945
Het regiment Princess Patricia’s Canadian Light Infantry (PPCLI) voorkwam op 18 april 1945 het opblazen van de kerktoren en bevrijdde Achterveld en omgeving van de Duitsers
De Seaforth Highlanders of Canada. (SH of C) bevrijden De Glind en omgeving.
PPCLI
Edward Hector Brown
Mitchell Hudson
SH of C
Alfred French
Frank R. Perrett
John Myles
George Francis Votary
Norman L. Prideaux
Fallen for our freedom’

Wijziging

Het monument is ontstaan uit een samenvoeging van twee monumenten die zich oorspronkelijk op een andere locatie bevonden en een nieuw monument uit 2000. Bij de herinrichting in 2010 zijn al deze gedenktekens vervangen door natuurstenen plaquettes in een gedenkmuur (ontwerp: Arnoud J. Spaai).

Door infrastructurele wijzigingen in het centrum van Achterveld was aanpassing van het monument noodzakelijk. Met financiële hulp van o.a. Het Regiment Huzaren van Sytzama en de Vriendenkring Wij Huzaren is een nieuw monument neergezet. Dit nieuwe monument is in 2010 onthuld.

De gedenksteen voor omgekomen plaatsgenoten bevond zich oorspronkelijk in het portaal van de Sint-Jozefkerk. Deze gedenksteen bestond uit graniet (Paradiso). Het monument voor huzaren bestond uit een rechthoekige gedenksteen van Engelse kalksteen (Eston). De gedenkzuil voor de Canadese bevrijders werd op een later moment bijgeplaatst. Deze bestond uit een zuil van witte natuursteen met twee zwartmarmeren plaquettes.

In 2020 is er een nieuw monument gerealiseerd in de tuin van de St. Jozefkerk in Achterveld. Sinds 1990 stonden er 3 afzonderlijke, kleinere monumenten. In 2020 is door het lokale bestuur van de kerk een groter, integraal herdenkingsmonument gerealiseerd. In samenwerking met de gemeente is het monument ook prominenter in de omgeving gesitueerd. De Vrienden van de Huzaren van Sytzema hebben een bijdrage geleverd aan het monument dat bestaat uit een gemetselde achtergrond met daarop 3 natuurstenen panelen. Het vernieuwde monument is in mei 2020 in gebruik genomen.

Het monument bij de Sint-Jozefkerk te Achterveld (gemeente Leusden) is opgericht mede ter nagedachtenis aan de dertien huzaren die op 12 mei 1940 in de strijd tegen de bezetter zijn gesneuveld. In Achterveld en omgeving werd in de meidagen van 1940 zwaar gevochten vanwege de directe nabijheid van de Grebbelinie langs het Valleikanaal. Op 12 mei 1940 was de 227ste divisie van de Duitse troepenmacht doorgedrongen op de Veluwe. Vervolgens werden door de bezetter vanuit Barneveld verkenningen uitgevoerd richting Amersfoort. Bij de weg van Terschuur naar Achterveld kwam het 1ste Regiment Huzaren in botsing met de bezetter. In en rondom het dorp werd door verschillende groepen huzaren fel gevochten. Het was een ongelijke strijd, waarbij ongeveer zestig huzaren krijgsgevangen werden gemaakt. Enkele huzaren wisten te ontkomen en hebben de regimentscommandant bereikt.

Het middelste paneel van het monument is ter herinnering aan 25 burgers van de voormalige gemeente Stoutenberg die tijdens de bezettingsjaren als gevolg van oorlogshandelingen zijn omgekomen. In de laatste maanden van de oorlog zijn maar liefst 23 van de 25 personen gestorven. Deels door toeval zoals door mijnen en bij beschietingen. Maar veel mensen die direct of indirect betrokken waren bij het verzet zijn opgepakt tijdens hevige razzia’s met name door de SS. Zij werden naar concentratiekampen in Duitsland afgevoerd en zijn daar omgekomen.

Op het rechter paneel staan de 7 gesneuvelde Canadese soldaten vermeld die tijdens de bevrijding in april 1945 rond Achterveld zijn omgekomen. Zij maakten deel uit van het regiment Princess Patricia’s Canadian Light Infantry en van de Seaforth Highlanders of Canada. Op 18 april 1945 hebben de regimenten voorkomen dat de kerk van Achterveld werd vernietigd.

De namen van de dertien omgekomen huzaren luiden:

Vrijwillig huzaar J. Aantjes (geb. 2-8-1920), wachtmeester Joh. F. van Heumen (geb. 3-1-1907), dienstplichtig huzaar A.P.A. Janssen (geb. 5-9-1914), opperwachtmeester J.H. van Melick (geb. 2-7-1892), dienstplichtig huzaar P. Nijdam (geb. 26-1-1914), wachtmeester H. Reijerse (geb. 12-2-1909), kornet P. Rink (geb. 10-8-1917), reserve 1e luitenant H. Simon Thomas (geb. 12-12-1907), dienstplichtig huzaar J.W. te Sligte (geb. 7-12-1907), ritmeester A.L.F.J. de Vries (geb. 4-10-1900), korporaal C. de Vries (geb. 16-1-1911), dienstplichtig huzaar A. Velema (geb. 3-3-1912) en dienstplichtig huzaar C. Zaal (geb. 10-1-1917).

De namen van de 25 omgekomen burgers luiden:

– J. van de Berkt, geboren 6-4-1916, overleden door een ontplofte landmijn op 11-6-1945 te Stoutenburg;
– J.E. van den Bedem, geboren 19-1-1922, overleden door een ontplofte landmijn op 11-6-1945 te Stoutenburg;
– G. van den Belt, geboren 2-6-1917, overleden in het Duitse concentratiekamp Wöbelin in maart 1945;
– J. van den Berg Azn., geboren 17-2-1926, overleden in het concentratiekamp Wöbelin op 4-5-1945;
– W. van den Berg Azn., geboren 15-11-1924, overleden in het concentratiekamp Wöbelin op 14-4-1945;
– E. van den Berg Azn., geboren 22-11-1920, overleden in het concentratiekamp Wöbelin op 17-3-1945;
– G.M. Bosman, geboren 9-1-1941, overleden door een ontplofte landmijn op 24-4-1945 te Achterveld;
– J. Bosman, geboren 17-7-1910, overleden door een ontplofte landmijn op 24-4-1945 te Achterveld;
– C. Van Burgsteden, geboren 31-12-1883, gefusilleerd op 29-12-1944 te Stoutenburg;
– H.Th. van Burgsteden Czn., geboren 1-3-1925, overleden in het concentratiekamp Ludwigslust bij Hamburg op 16-4-1945;
– J.H. van Burgsteden, geboren 27-9-1919, gefusilleerd op 29-12-1944 te Stoutenburg;
– M.G. Hak, geboren 19-8-1929, overleden door een granaatinslag op 22-4-1945 te Achterveld;
– T.A.G. Kooloos, geboren 8-2-1912, overleden aan de gevolgen van een vliegtuigbeschieting op 10-9-1944 te Amersfoort;
– E. Meerveld, geboren 7-12-1932, overleden door ontplofte munitie op 1-7-1945 te Amersfoort;
– J. Meerveld, geboren 2-10-1933, overleden door een granaatinslag op 26-4-1945 te Stoutenburg;
– G.J. van Nimwegen, geboren 13-3-1921, overleden door een bombardement op 17-1-1944 te Beelen in Duitsland;
– A. Ossendrijver, geboren 25-9-1883, overleden op 10-5-1940 te Amersfoort door een hartverlamming na het vernemen van de Duitse inval;
– J. Roethof-Koller, geboren 25-12-1888, overleden aan de gevolgen van een granaatinslag op 21-5-1945 te Amersfoort;
– R.J. Tijmensen, geboren 22-10-1913, overleden op 28-4-1945 te Apeldoorn ten gevolge van een beschieting;
– J. Veerman, geboren 3-8-1900, overleden door verdrinking op 3-5-1945 te Lübeck in Duitsland;
– J.H.J. Verhoef Czn., geboren 7-12-1916, overleden in het Duitse concentratiekamp Heyerhorst op 4-3-1945;
– J.W. Verhoef Czn., geboren 3-3-1919, overleden in het Duitse concentratiekamp Heyerhorst op 7-3-1945;
– W. Verhoef, geboren 7-9-1879, overleden in het Duitse concentratiekamp Neuengamme op 25-12-1944;
– H. Wouters Wzn., geboren 10-10-1935, overleden door ontplofte munitie op 20-6-1945 te Amersfoort.

De namen van de 7 omgekomen Canadese militairen luiden:

– Edward Hector Brown
– Mitchell Hudson
– Alfred French
– Frank Richard Perrett
– John Myles
– George Francis Votary
– Norman L. Prideaux

Oprichting
De gedenksteen voor de veertien huzaren is onthuld op 16 mei 1990, ter gelegenheid van de 50ste herdenking van de meidagen in 1940. De oprichting was een initiatief van de ‘Groep Achterveld 1939-1945’. De benodigde gelden zijn bijeen gebracht door de bevolking van Achterveld en oud-infanteristen van het 16e Regiment.

Onthulling
De gedenksteen voor de 25 omgekomen burgers is onthuld op 4 mei 1990.

Locatie
Het monument bevindt zich op het gazon aan de zuidzijde van de Sint-Jozefkerk te Achterveld (gemeente Leusden).

Bronnen

• Gemeente Leusden;
• Zichtbaar Verleden – oorlogsmonumenten in de gemeente Leusden van M. Vroon-Roubos (Amersfoort, gemeente Leusden, 1990):
• De heer Wil Bouwmans, regimentsadjudant Regiment Huzaren van Sytzama;
• www.sytzama.nl.
• Sint Lucas Parochie

Voor meer informatie
Vier Eeuwen Nederlandse Cavalerie van Luitenant-Generaal der Cavalerie b.d. J.A.C. Bartels (Amsterdam, Uitgeverij De Bataafsche Leeuw, 1987).