Het monument
Vorm en materiaal
Het monument ‘Poort der Bevrijding’ in Bergeijk is een granieten gedenksteen, waarop een tekst, het gemeentewapen van Bergeijk en de emblemen van de Prinses Irene Brigade en de Household Cavalery zijn aangebracht.
Tekst
De tekst op de gedenksteen luidt:
‘BERGEIJK POORT DER BEVRIJDING
OP 11 SEPTEMBER 1944 ZETTE HIER DE EERSTE GEALLIEERDE
VERKENNINGSEENHEID – HET SECOND HOUSEHOLD CAVALRY REGIMENT-
VOET OP NEDERLANDSE GROND.
17 SEPTEMBER VOLGDE DE DOORSTOOT IN HET KADER VAN MARKET GARDEN.
VAN 20 OP 21 SEPTEMBER KWAM DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE BRIGADE
PRINSES IRENE LANGS DEZE POORT TERUG IN HET VADERLAND
1944 – 1994’.
Wijziging
Oorspronkelijk was het monument geplaatst aan de oostzijde van de N69, bij de grensovergangsweg Valkenswaard-Lommel te Bergeijkstond. In 2022 is het monument op verzoek van de grondeigenaar in noordelijke richting langs de N69 verplaatst ter hoogte van Barrier 14.
De geschiedenis
Het monument ‘Poort der Bevrijding’ herinnert de inwoners van Bergeijk aan operatie ‘Market Garden’, een grootscheeps offensief van 17 tot 26 september 1944 waarmee de geallieerden vanuit België de grote rivieren in Nederland wilden oversteken. Luchtlandingstroepen moesten in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veilig te stellen, waarna grondtroepen vanuit België deze bruggen zouden gebruiken om door te storen naar het IJsselmeer.
Ter voorbereiding van dit offensief zette op 11 september 1944 de eerste geallieerde eenheid bij de Bergeykse Barrière voet op Nederlandse bodem, te weten: twee Britse verkenningswagens van de Household Cavalry. Dit was een verkenningsregiment dat was toegevoegd aan de Guards Armoured Divisie, die op 17 september de spits zou afbijten. De eenheid stond onder leiding van luitenant Rupert Buchanan-Jardine. Grensbewoners informeerden hem over de positie van de bezetter. Enige dagen later (in de nacht van 20 op 21 september) kwam ook de Koninklijke Nederlandse Prinses Irene Brigade het land binnen.
Tijdens de daaropvolgende luchtlandingen werden drie complete divisies gedropt: de 101ste US Airborne Divisie bij Eindhoven en Veghel, de 82ste US Airborne Divisie bij Grave en Groesbeek en de 1ste Britse Airborne Divisie bij Arnhem en Oosterbeek. Het doel was de verovering van de bruggen over de Maas, het Maas-Waalkanaal, de Waal en de Rijn. Bij de Amerikanen verliep alles vrij goed. De bruggen over de Maas en het Maas-Waalkanaal bij Heumen vielen in hun handen en na harde strijd ook de Waalbrug bij Nijmegen. Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. Onder leiding van commandant John D. Frost slaagde het 2de bataljon van de 1ste Parachutisten Brigade van de 1ste Airborne Divisie erin om de noordelijke oprit van de oude Rijnbrug te bezetten en deze oprit tijdens de daaropvolgende strijd dagenlang onder controle te houden. De Engelse para’s werden echter verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich onder zware verliezen terugtrekken in de Betuwe.
Nadat de Slag om Arnhem werd verloren, is de aanval gestokt. Wel was dankzij de samenwerking van Amerikaanse en Engelse soldaten een deel van Noord-Brabant en Gelderland in geallieerde handen terechtgekomen. Vanuit deze strook vrij gebied van Eindhoven naar Arnhem (‘de Corridor’ genaamd) werd in de maanden daarna de rest van Brabant bevrijd. Tijdens operatie ‘Market Garden’ zijn boven Nederland 35.000 parachutisten gedropt, waarvan circa 11.000 bij Arnhem zijn geland. Slechts 2.400 man is het gelukt om vanuit Oosterbeek en Arnhem terug de overkant van de Rijn te bereiken. De overige soldaten raakten gewond, werden gedood of zijn krijgsgevangen gemaakt. In totaal zijn meer dan 17.000 militairen van de luchtlandings- en grondtroepen gesneuveld, gewond geraakt of vermist. Dit aantal verloren manschappen was groter dan tijdens de invasie in Normandië (D-Day).
Onthulling
Het monument is onthuld op 11 september 1994 door burgemeester Van Poppel.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst aan de westzijde van de N69 ter hoogte van de benzinepomp en in de buurt van de grensovergangsweg Valkenswaard-Lommel te Bergeijk.
Bronnen
- In het spoor van Market Garden – Monumenten en gedenktekens Noord-Brabant van Jacq van Eekelen e.a. (Den Dungen, Market Garden Comité, 1998);
- Contactblad Stichting 1940-1945, uitgave oktober 2002;
- www.oorlogsmusea.nl
