Barendrecht, verzetsmonument

Vorm en materiaal
Het verzetsmonument in Barendrecht is een uit baksteen opgetrokken gedenksteen met in het midden een kruis. Op de gedenksteen zijn twee plaquettes van witte natuursteen aangebracht. Aan weerszijden van de gedenksteen is een witmarmeren gedenkplaat geplaatst.

Teksten
De tekst op de linker plaquette luidt:

‘TER
HERINNERING
AAN HEN DIE VIELEN
IN HET VERZET
1940 – 1945′.

Op de rechter plaquette staan in reliëf negen namen:

‘M. MAASDAM
C. KEIJZER
J. VELDHOEN
A. ERIKS
B. MOEKESTORM
J. GOUMAN
J. VAN DER LINDEN
J. PROOI
J. BARENDREGT’.

De tekst op de linker gedenkplaat luidt:

‘ZIJ KEERDEN NIET TERUG
TWEEDE WERELDOORLOG 1940-1945
P. DE KOK
07-06-1919 – 05-03-1941
ATLANTISCHE OCEAAN
J.A. VAN HUUKSLOOT
18-08-1916 – 27-02-1942
JAVAZEE
J. VAN DER HOEK
09-07-1921 – 09-03-1942
BALIZEE
K. VOS
03-08-1918 – 15-01-1943
TAVOY
C. BOOIJ
24-09-1917 – 12-03-1943
BIRMA’

De tekst op de rechter gedenkplaat luidt:

‘ZIJ KEERDEN NIET TERUG
NEDERLANDS INDIË 1945-1950
G. SCHOP
14-09-1926 – 17-03-1947
LAGOENDI
L. BRAVENBOER
19-10-1927 – 08-11-1947
TASIKMALAJA
L. VAN DER LEER
12-01-1927 – 23-03-1949
TJIBEBER
P. STOK
27-05-1927 – 25-05-1949
SOEKABOEMI
T.A. DE HAAN
27-04-1928 – 19-01-1950
TJIMAHI’

De tekst op de gedenkplaat voor het monument luidt:

‘GEVALLEN VOOR ONZE VRIJHEID
FALLEN FOR OUR FREEDOM

ROYAL AUSTRALIAN AIR FORCE
SPITFIRE XVI SM473
NO. 603 SQUADRON
17 MAART 1945
WARRANT OFFICER JACK DAWSON GREEN
AUSTRALIË

UNITED STATES AIR FORCE
LIBERATOR B24H
446 BOMB GROUP, 705 BOMB SQUADRON
5 APRIL 1945
SECOND LIEUTENANT ROBERT W. LAJOIE
STAFF SERGEANT DARREL A. WAAS
STAFF SERGEANT LEO R. COYLE JR.
SERGEANT RAYMOND G. THEISEN
VERENIGDE STATEN VAN AMERIKA

NO ONE HAD GREATER LOVE THAN THIS, TO LAY DOWN HIS LIFE FOR HIS FRIENDS.
NIEMAND HEEFT GROTERE LIEFDE DAN DAT HIJ ZIJN LEVEN INZET VOOR VRIENDEN.’

Restauratie
Het monument is in 1962 gerestaureerd.

Wijziging
Oorspronkelijk stond het monument bij de zuidelijke muur van de Dorpskerk. Bij de restauratie in 1962 kreeg het gedenkteken een nieuwe plaats aan de Dorpsstraat. Tijdens de herinrichting van het oude centrum van Barendrecht is de gedenksteen in 1999 opnieuw verplaatst, circa 16 meter in zuidelijke richting. Hiermee kreeg het monument een prominentere plaats en maakt het deel uit van de afronding van het plein. De marmeren gedenkplaten zijn in 1995 aan het monument toegevoegd. In 2004 is voor het monument een marmeren gedenkplaat geplaatst.

Het verzetsmonument in Barendrecht is opgericht ter nagedachtenis aan negen Barendrechtse verzetslieden die tijdens de Tweede Wereldoorlog in de strijd tegen de bezetter zijn gesneuveld. Met de twee marmeren gedenkplaten worden vijf militairen herdacht die tussen 1941 en 1943 omkwamen op en overzee, evenals vijf militairen die tussen 1947 en 1950 omkwamen in de binnenlanden van het voormalige Nederlands-Indië. Tevens herdenkt het monument vier Amerikaanse- en een Australische piloot die op het grondgebied van de gemeente sneuvelden of daar begraven zijn.

De namen van de 24 slachtoffers luiden:

J. Barendregt, C. Booij, L. Bravenboer, L.R. Coyle jr., A. Eriks, J. Gouman, J. Dawson Green, T.A. de Haan, J. v.d. Hoek, J.A. v. Huuksloot, C. Keijzer, P. de Kok, R.W. Lajoie, L. v.d. Leer, J. v.d. Linden, M. Maasdam, B. Moekestorm, J. Prooi, G. Schop, P. Stok, R.G. Theisen, J. Veldhoen, K. Vos en D.A. Waas.

Bastiaan Moekestorm (geb. 29-11-1913 te Barendrecht), Jacob van der Linden (geb. 27-03-1920 te Rotterdam), Jan Veldhoen (geb. 31 mei 1894 te Barendrecht) en Marinus Maasdam (geb. 17 januari 1888 te Westmaas) waren allen lid van de Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers. Moekestorm, Keijzer en Veldhoen waren ook werkzaam bij het illegale dagblad Trouw. De groep werd gearresteerd op 6 en 8 juni 1944 als gevolg van het aanhouden van een onderduiker. De bezetter heeft hen op transport gezet naar het concentratiekamp Neuengamme bij Hamburg, waar zij op 9 december 1944 zijn omgebracht. Aanvankelijk werd Moekestorm begraven in Versen, waar zijn naam op een monument wordt vermeld. In mei 1955 is hij herbegraven op het Nederlandse ereveld op het Heger Friedhof in Osnabrück.

Jan Barendregt (geb. 30 oktober 1923 te Barendrecht) was tijdens de bezetting ondergedoken om te ontkomen aan de tewerkstelling in Duitsland. Op 2 april 1944 werd hij door de bezetter gearresteerd en kwam hij via het concentratiekamp Amersfoort terecht in Meschede, Westfalen. Als dwangarbeider werd hij in oktober 1943 dodelijk getroffen bij een bombardement op Jülich.

Jan Gouman (geb. 13-06-1916 te Barendrecht) is als marechaussee in augustus 1943 ondergedoken, omdat hij bij een transport twee arrestanten had vrijgelaten. Nadat Gouman eind 1944 over de rivieren het bevrijdde zuiden trachtte te bereiken, is niets meer van hem vernomen.

Jan Prooi (geb. 12-11-1920 te Barendrecht) was een aardappelhandelaar die op de Achterzeedijk woonde. Op 13 augustus 1944 werd hij gearresteerd in plaats van zijn broer Ploon, die een medewerker was van de Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers. Op 10 december 1944 is Prooi in het concentratiekamp Neuengamme omgekomen.

Albert Eriks (geb. 13-07-1906 te Lemsterland) woonde sedert 1939 in Barendrecht en was inspecteur van een verzekeringsmaatschappij. Eind april 1944 werd hij in Den Bosch gearresteerd wegens hulp aan joodse landgenoten. Eriks overleed op 14 maart 1945 in Langenstein, een buitencommando van het concentratiekamp Buchenwald.

De Australische piloot W/O Jack Dawson Green is op 17 maart 1945 in de gemeente Heinenoord gecrasht met zijn spitfire vliegtuig en om het leven gekomen. Na het ongeluk is het stoffelijk overschot van de geallieerde piloot door Duitse soldaten, gelegerd in Barendrecht, in een nabijgelegen schuur gelegd. Op 19 maart is het stoffelijk overschot door een boer uit Barendrecht opgehaald en op een boerenkar naar de begraafplaats van Barendrecht gebracht waar hij werd
begraven. Om deze reden is Green in deze gemeente begraven, en niet in de gemeente Heinenoord.

Oprichting
De oprichting was een initiatief van het Comité Indië-gedenksteen, i.s.m. de Vereniging Oud Militairen Indiëgangers.

Onthulling
Het monument is op 4 mei 1948 officieel door het comité ‘Gedenkteken’ overgedragen aan de gemeente Barendrecht. De twee marmeren gedenkstenen zijn onthuld op 14 december 1995 door burgemeester M.Th. van de Wouw en de heren J.C. Berkman, P. den Drijver en J.C. Hoekwater.

Locatie
Het monument is geplaatst bij de Hervormde Kerk aan de Dorpsstraat in Barendrecht.

Bronnen

• Gemeente Barendrecht;
• Historische Vereniging Barendrecht;
• Vereniging Oud Militairen Indië- en Nieuw Guineagangers Zuid-Holland;
• De gevallenen van Barendrecht – Herdacht op 4 mei, samenst. A.M. Overwater (gemeente Barendrecht, 1988). ISBN 90 71767 04 3;
• Monumenten/gedenktekens in de provincie Zuid-Holland voor overleden militairen in het voormalig Nederlands-Indië en Nieuw Guinea in de periode 1945-1962, uitgegeven door de Verenigingen Oud Militairen Indië- en Nieuw-Guineagangers Zuid-Holland Noord en Zuid-Holland Zuid;
• Werkgroep Remember Jack Dawson Green (werkgroeprjdg1945@gmail.com).