Het monument
Vorm en materiaal
Het monument ‘Anton de Kom’ in Paramaribo (Suriname) bestaat uit een bronzen borstbeeld van Anton de Kom op manshoge granieten sokkel. Op de sokkel is tekst aangebracht.
Tekst
De tekst op het monument luidt:
‘ANTON
DE
KOM
1898 – 1945
GEEN VOLK KAN TOT
VOLLE WASDOM KOMEN
DAT ERFELIJK MET EEN
MINDERWAARDIGHEIDSGEVOEL
BELAST BLIJFT
UIT WIJ SLAVEN VAN SURINAME
VAN A. DE KOM.’
Symboliek
De tekst op de sokkel komt uit ‘Wij slaven van Suriname’ van Anton de Kom. Op bladzijde 59 van de eerste druk uit 1934 staat: ‘Geen volk kan tot vollen wasdom komen, dat erfelijk met een minderwaardigheidsgevoel belast blijft’. Daarna legt de schrijver uit wat hij met het boek wil bereiken: ‘Daarom wil dit boek trachten het zelfrespect der Surinamers op te wekken en voorts de onjuist aantoonen van de vredesbedoelingen der Hollanders ten tijde der slavernij’.
De geschiedenis
Het borstbeeld van Anton de Kom in Paramaribo is opgericht ter nagedachtenis aan deze Surinaamse vrijheidsstrijder en verzetsman. Zijn leven werd gekenmerkt door het voeren van strijd tegen onrecht en onderdrukking. Strijd in Suriname tegen de Nederlandse koloniale macht en strijd in Nederland tegen de bezetter. Deze strijd voor sociale rechtvaardigheid heeft hij met zijn leven moeten bekopen.
Nederland, 1920 Cornelis Gerhard Anton de Kom, geboren in Suriname in 1898, gaat in 1920 naar Nederland, Den Haag. Na vrijwillige militaire dienst bij de Huzaren, vindt hij werk als assistent accountant. In deze tijd raakt hij politiek actief. Hij schrijft voor de Communistische Gids en Links Richten. Ook komt hij in contact met de nationalistische Indonesische studentenbeweging Perhimpoenan Indonesia die zich inzet voor de onafhankelijkheid van Indonesië. Hij begint met het schrijven van Wij slaven van Suriname.
Suriname, 1932-1933 In 1932 vertrekt De Kom, met vrouw en gezin, naar Suriname. Hij zet zich in tegen de uitbuiting van contractarbeiders. Zijn roep om emancipatie van het Surinaamse volk ten aanzien van de Nederlandse koloniale macht, vindt gehoor binnen álle etnische bevolkingsgroepen van Suriname. De koloniale machthebber ziet hem als staatsgevaarlijk en arresteert De Kom. Na een volksoproer, dat ten koste van twee doden wordt neergeslagen, zet gouverneur Rutgers hem zonder proces op de boot naar Nederland.
Nederland, 1933-1934 In 1933 keert De Kom aldus gedwongen weer terug in Nederland, Amsterdam. De Amsterdamse arbeiders halen hem binnen als een held. Gezien de crisisjaren en zijn politieke activiteiten lukt het niet om werk te krijgen. Hij publiceert in 1934 Wij slaven van Suriname; zijn aanklacht tegen de Nederlands koloniale machthebber.
Nederland, 1940-1944 Na de Duitse inval in 1940 raakt De Kom betrokken bij het verzet. Hij schrijft voor de illegale pers en levert kopij aan het illegale blad De Vonk. In 1944 wordt hij gearresteerd door de Duitse Sicherheitsdienst. Via de gevangenis in Scheveningen en kamp Vught wordt hij in Oraniënburg tewerkgesteld in de Heinkelfabrieken, waar gevechtsvliegtuigen worden gemonteerd.
Duitsland 1944-1945 Oktober 1944 wordt hij naar het concentratiekamp Neuengamme vervoerd. Vlak voor het eind van de oorlog, april 1945, overlijdt hij in gevangenschap. Zijn stoffelijke resten worden later in een massagraf bij het kamp Sandborstel gevonden. In 1960 wordt Anton de Kom bijgezet op de erebegraafplaats te Loenen. In de jaren tachtig is postuum het verzetsherdenkingskruis aan Anton de Kom toegekend.
Onthulling
Het monument is onthuld op vrijdag 10 januari 1986. Bevelhebber Desi Bouterse van het Militair Gezag hield bij de onthulling voor een handvol studenten een toespraak waarin hij het belang van jonge leiders aanstipt die opkomen voor de massa. Bestuursvoorzitter drs. Ernie Brunings en minister drs. Allan Li Fo Sjoe van Onderwijs, Wetenschappen en Cultuur benadrukten het belang van Anton de Kom in de strijd voor onafhankelijkheid. Verder waren kapitein Ivan Graanoogst en luitenant Arthy Gorré van het Militair Gezag, premier drs. W.A. Udenhout, leden van de ministerraad, leden van De Nationale Assemblée en directeuren van verschillende departementen aanwezig. Vanwege hun bijzondere inzet voor de universiteit zijn Joan Headley, Fuiq Lallmohamed, Gerbrand van Brussel, dr. Baidjah Mhango en Margo Stoutenburg uitgenodigd het borstbeeld samen met de bevelhebber te onthullen.
In Nederland staat ook een monument voor Anton de Kom.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument bevindt zich op de campus Anton de Kom Universiteit van Suriname aan de Leysweg 86 in Paramaribo (Suriname).
Bronnen
- Kastelein, Eric (2020), Oog in oog met Paramaribo. Verhalen over het herinneringserfgoed. Volendam, LM Publishers;
- www.ooginoogmetparamaribo.nl.
