Den Haag, monument Trekvlietplein

Vorm en materiaal
Het monument Trekvlietplein bestaat uit drie plaquettes die aan een muur bevestigd zijn en één zuil.

Wijziging
De monumenten werden in de eerste jaren na de oorlog vervaardigd, en bevonden zich voorheen bij de verschillende gemeentelijke diensten. Deze herdenkingsmonumenten werden in 2012 op deze plaats samengebracht.

De meest linkse plaquette werd kort na de oorlog opgehangen op het kantoor van de dienst aan de Gaslaan 161. Met de verhuizing van de gemeentedienst naar de Huygenspark 31 verhuisde de plaquette mee. Vervolgens heeft de plaquette gehangen bij het Groenbedrijf aan de Marie Heinenweg in het Zuiderpark.

De middelste plaquette is gewijd aan de medewerkers van het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf. De plaquette werd op 7 december 1947 onthuld in de vestibule van het GEB aan De Constant Rebecqueplein. De bronzen plaquette kwam tot stand door een geldinzameling onder het personeel van het energiebedrijf. Het herdenkingsmonument werd ontworpen door beeldhouwster Gra Rueb. In 1996 verhuisde de plaquette naar het Leeghwaterplein, vervolgens werd het in 2002 opgehangen in de hal van het kantoor aan de Loosduinseweg.

De derde plaquette is opgedragen aan de medewerkers van het Gemeentelijke Gasbedrijf. Dit monument werd op 3 mei 1946, een jaar na de bevrijding, onthuld door toenmalige  wethouders dr. Bas van Tempel en mr. G van den Oever.

De herdenkingszuil herdenkt de zeven omgekomen medewerkers van de Gemeentelijke Reinigingsdienst. Het monument werd onthuld op 1 juli 1946, als opening voor de feestelijkheden ter ere van het 75 jarige bestaan van de dienst. De zuil werd vervaardigd door J. H. C. van der Hoeven. Oorspronkelijk waren de namen van de slachtoffers in de zuil gehakt. Tegenwoordig staan zij op een plaquette dat aan de zuil is bevestigd.

Het monument herinnert de inwoners van Den Haag aan 34 gemeente-ambtenaren, die de oorlog niet overleefden. Zij hadden een Joodse achtergrond, waren Jehovah’s Getuige, verzetsmensen, dwangarbeiders en/of slachtoffers van bombardementen of mislukte lanceringen van V2-raketten.

De namen van de slachtoffers luiden:

Dienst der Gemeenteplantsoenen
Cornelis Geers (16 december 1910, Boskoop – 19 april 1945, Buchenwald (Duitsland))
Werkzaam bij de Dienst der Gemeenteplantsoenen als tuinman
Lid van de verzetsgroep Ordedienst. Via meerdere gevangenissen en kampen terecht gekomen in het concentratiekamp Buchenwald. Een week na de bevrijding van het kamp Buchenwald overleden aan ernstige ziekte.

Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf
Arnoldus Gabriël Broekhuizen (6 maart 1888, Leiden – 30 maart 1945 Neuengamme (Duitsland))
Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als technisch opzichter B
Actief in het verzet. Tijdens de oorlog driemaal gearresteerd. Na de laatste arrestatie terecht gekomen in kamp Neuengamme. Gestorven aan dysenterie.

Willem Hendrik (Wim) Hertly (2 januari 1891, Engwierum – 29 juli 1943, Leusden)
Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als administratief ambtenaar C (hoofdambtenaar)
Actief in het verzet bij de Ordedienst. Opgepakt en door de krijgsraad van de Wehrmacht schuldig verklaard voor spionage, sabotage en het bezit van wapens. Op 27 april 1943, samen met 20 andere leden van de OD, ter dood veroordeeld. Op 29 juli 1943 werd Hertly nabij kamp Amersfoort gefusilleerd.

Levij Barend (Louis) van Hoorn (6 januari 1893, Den Haag – 21 januari 1943, Auschwitz (Polen))
Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als assistent-monteur
Op 26 november 1940 van zijn functie ontheven, vervolgens op 1 maart 1941 definitief ontslagen.  Dit gebeurde met alle Joodse ambtenaren op last van de Duitsers.
Op 21 januari 1945 omgekomen in het vernietigingskamp Auschwitz.

Cornelis (Kees) Jue (11 november 1904, Den Haag – 8 maart 1945, Den Haag)
Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als opzichter 1ste klasse
Actief in het verzet bij de Haagse Binnenlandse Strijdkrachten. Wegens deze activiteiten opgepakt en gevangen gezet in het Oranjehotel te Scheveningen. Ten gevolge van een represaillemaatregel wegens de mislukte aanslag op de hoge SS-officier Rauter in de nacht van 6 op 7 maart 1945, op 8 maart gefusilleerd op de Waalsdorpervlakte.

Albertus Johannes Kamstra (31 maart 1904, Den Haag – 21 februari 1945, ‘s- Heerenberg)
Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als meteropnemer (controleur B)
Actief in het verzet. Opgepakt tijdens de grote razzia op 21 november 1944. Als dwangarbeider neergeschoten tijdens vluchtpoging. Overleden aan zijn verwondingen.

Johannes Cornelis Kok (30 maart 1898, Den Haag – 23 maart 1945, Den Haag)
Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als technisch ambtenaar 1ste klasse
Slachtoffer van een verkeerd gelanceerde V2-raket.

Jacob Levie Montezinos (27 maart 1911, Amsterdam – 13 maart 1945, Sobibor (Polen))
Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als boekhouder
Op last van de Duitse bezetter op 26 november 1940 van zijn functie ontheven en vervolgens op 1 maart 1941 ontslagen.
Op 13 maart 1943 omgebracht in Sobibor.

Albert Willem van der Rest (28 september 1897, Rotterdam – 3 maart 1945, Den Haag)
Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als technisch opzichter
Albert van der Rest is op 3 maart 1945 overleden bij het Bezuidenhoutbombardement.

Simon Staal (20 juni 1910, Londen – 23 oktober 1942, Mauthausen (Oostenrijk))
Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als administratief ambtenaar A
Op 21 november 1940, op last van de Duitse bezetter, van zijn functie als ambtenaar ontheven. Vervolgens werd hij op 1 maart 1941 ontslagen.
Omgekomen in het strafkamp Mauthausen in Oostenrijk.
Gemeentelijke Gasbedrijf

Isaac Abraham de Beer (21 maart 1888, Den Haag – 26 februari 1943, Auschwitz)
Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als administratief ambtenaar B
Op last van de Duitse bezetter op 26 november 1940 van zijn functie bij het Gemeentelijke Gasbedrijf ontheven. Op 1 maart 1941 definitief ontslagen.
Omgekomen in vernietigingskamp Auschwitz.

Jan Bronmeijer (23 mei 1926, Soerabaja – 8 maart 1945, Den Haag)
Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als leerlingmachinist
Actief bij het verzet bij de Binnenlandse Strijdkrachten. Op 8 maart 1945 gefusilleerd op de Waalsdorpervlakte als represaillemaatregel wegens de mislukte aanslag op de hoge SS-officier Rauter.

Gerardus (Gerrit) Dekker (5 juni 1906, Amsterdam – 26 maart 1945, Kahla (Duitsland))
Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als gasstoker
Opgepakt tijdens de grote razzia op 21 november 1944. Omgekomen als dwangarbeider in de Duitse stad Kahla, waarschijnlijk als gevolg van dysenterie.

Jacob (Jaap) van Dien (14 december 1909, Loosduinen – 3 mei 1945, Neustadt (Duitsland))
Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als metaalbewerker/bankwerker
Jehova’s Getuige. Op 8 september 1942 gearresteerd en overgebracht naar kamp Neuengamme. Tijdens transport van Neuengamme naar ander kamp omgekomen door bombardementen uitgevoerd door de Britse luchtmacht.

Jacob van Driel (13 november 1908, Den Haag – 22 februari 1945 Eichenberg (Duitsland))
Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als timmerman
Opgepakt tijdens de grote razzia van 21 november 1944. Overleden als dwangarbeider in de Duitse stad Kahla, waarschijnlijk als gevolg van dysenterie.

Martinus Dijkhuizen (16 september 1910, Scheveningen – 17 april 1945, Kahla (Duitsland))
Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als werkman
Opgepakt tijdens grote razzia van 21 november 1944. Als dwangarbeider gestorven in de Duitse stad Kahla als gevolg van Tuberculose.

Aaron Fresco (27 december 1875, Den Haag – 26 februari 1943, Auschwitz)
*Op het monument staat maar eenmaal de naam A. Fresco, maar er zijn twee slachtoffers met deze naam.
Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als schrijver 1ste klas
Op 26 november 1940 van zijn functie ontheven. Wegens het bijna bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd daarna eervol ontslag ontvangen.
Op 26 februari 1943 omgebracht in vernietigingskamp Auschwitz.

Abraham Fresco (23 oktober 1883, Den Haag – 22 oktober 1942, Auschwitz)
Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als machinist
Op last van de Duitse bezetter op 26 november 1940 van zijn functie ontheven, vervolgens op 1 maart 1941 ontslagen.
Op 22 oktober 1942 omgebracht in Auschwitz.

Franciscus Hubertus van Grondelle (2 mei 1912, Amsterdam – 18 februari 1945, Ohrbeck (Duitsland))
Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als bode
Opgepakt tijdens de grote razzia in Rotterdam op 10 november 1944. Als dwangarbeider overleden in het Duitse strafkamp Ohrbeck ten gevolge van ernstige verwondingen opgelopen door mishandelingen door de kampbeul.

Louis Joël (15 februari 1920, Den Haag – 9 juli 1943, Sobibor)
Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als schrijver 2e klasse
Op 26 november 1940 van zijn functie ontheven en vervolgens op 1 maart 1941 ontslagen.
Op 9 juli 1943 omgebracht in Sobibor.

Leendert Cornelis Landmeter (8 oktober 1923, Voorburg – 22 maart 1945, Berlijn-Schönefeld (Duitsland))
Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als elektricien
Opgepakt tijdens een razzia en aan het werk gezet in Berlijn-Schönefeld bij een vliegtuigfabriek.
Op 22 maart 1945 omgekomen door een bombardement op de fabriek.

Samuel Moses (14 december 1890, Den Haag – 19 oktober 1942, Auschwitz)
Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als schrijver 1ste klasse
Op 26 november 1940 van zijn functie bij het gasbedrijf ontheven. Definitief ontslag volgde op 1 maart 1941.
Op 19 oktober 1942 omgebracht in vernietigingskamp Auschwitz.

Cornelis van den Oever (30 september 1897, Alblasserdam – 26 juli 1944, Toul (Frankrijk)
Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als opzichter
Actief in het verzet. Wegens deze activiteiten gearresteerd. Via meerdere kampen terecht gekomen op het kamp op het Kanaaleiland Alderney. Omgekomen bij evacuatie en transport van de gevangen na de invasie van de geallieerden. Verklaring van de SS leest dat hij is neergeschoten tijdens vluchtpoging. Getuigenverklaringen zeggen dat hij is neergeschoten ter represaille van gevangenenopstand in een van de treinwagons.

Arie Cornelis Oors (26 januari 1911, Den Haag – 2 maart 1945, Millingen (Duitsland)
Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als tijdelijk bankwerker
Opgepakt tijdens de razzia van 21 november 1944. In Kamp Rees als dwangarbeider omgekomen tijdens een brand.

Rudolf (Rudi) Ruys (27 juni 1911, Soerabaja – 6 maart 1945, Keulen (Duitsland)
Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als tijdelijke crisisambtenaar
Opgepakt tijdens de razzia op 21 november 1944. Aan het werk gesteld in meerdere plaatsen in Duitsland. Wegens algehele verzwakking terechtgekomen in de ziekeninrichting Gremberger-Wald bij de stad Keulen.
Vervolgens door de terugtrekkende Duitse troepen in het Gremberger Wald geëxecuteerd. Het lichaam werd op 10 april 1945 gevonden. De precieze overlijdensdatum is onbekend, maar op de overlijdensakte is 6 maart 1945 ingevuld.

Alexander van Tijn (31 juli 1884, Puttershoek – 14 januari 1943, Auschwitz)
Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als administratief ambtenaar C
Op 26 november 1940 van zijn functie bij het gasbedrijf ontheven en vervolgens op 1 maart 1942 ontslagen.
Op 14 januari 1943 in Auschwitz omgebracht.

Maarten van der Zwan (22 januari 1912, Den Haag – 8 februari 1945, Leeden, Landkreis Tecklenburg (Duitsland))
Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als poetser-machinekamer
Opgepakt en als dwangarbeider aan het werk gezet in Tecklenburg-Leeden nabij Osnabrück.
Omgekomen bij bombardement op Leeden in de nacht van 7 op 8 februari 1945.

Gemeentelijke Reinigingsdienst
Frederik Johan Marie Hanjoel (13 april 1914, Soerabaja – 22 maart 1945, Hamburg)
Werkzaam bij Gemeentelijke Reinigingsdienst als schrijver 2e klas
Opgepakt tijdens grote razzia op 21 november 1944 en als dwangarbeider te werk gezet bij de haven van Hamburg. Omgekomen door een bombardement op de haven.

Wilhelmus Paulus Johannes Kettenis (23 februari 1904, Den Haag – 9 juni 1942, Friedrichshafen, Landkreis Tettnang (Duitsland))
Werkzaam bij de Gemeentelijke Reinigingsdienst als tijdelijke arbeidskracht
Als dwangarbeider gevorderd in 1942. Door ziekte omgekomen in Friedrichshafen.

Wilhelmus (Willem) Marie Rotteveel (5 april 1901, Den Haag – 13 januari 1945, Leiden)
Werkzaam bij Gemeentelijke Reinigingsdienst als kantoormedewerker en tevens secretaris bij het muziekkorps van de dienst ‘Reinigingsharmonie Door Muziek Verbonden’
Doodgeschoten tijdens een razzia in Leiden op 13 januari 1945.

Eduard Cornelis Schwencke (15april 1896, Den Haag – 6 augustus 1942, Natzweiler (Frankrijk))
Werkzaam bij Gemeentelijke Reinigingsdienst als ambtenaar
Lid verzetsgroep Oranjewacht. Omgekomen in concentratiekamp Natzweiler. Officiële verklaring voor zijn dood is hartverlamming, officieuze verklaringen zeggen dat Schwencke is neergeschoten tijdens een vluchtpoging. Uit archiefwerk over overlevers van het kamp blijkt dat een medegevangene ooggetuige was van het gedwongen stenigen van E.C. Schwencke door medegevangenen op bevel van bewakers. De reden van het stenigen is niet bekend, maar leidde tot de dood.

Willem Meindert van der Wal (9 september 1888, Schagen – 18 maart 1945, Voorburg)
Werkzaam bij Gemeentelijke Reinigingsdienst als crisisambtenaar
Overleden aan ernstige verwondingen ten gevolge van het Bezuidenhoutbombardement op 3 maart 1945. Hij stierf op 18 maart in het ziekenhuis van Voorburg.

Heinrich George Wessel (31 december 1881, Wassenaar – 3 maart 1945, Den Haag)
Gepensioneerde ambtenaar van de Gemeentelijke Reinigingsdienst
Overleden aan ernstige verwondingen opgelopen tijdens het Bezuidenhoutbombardement op 3 maart 1945. Hij is dezelfde dag in het ziekenhuis overleden.

Gerrit Pieter Zieren (8 oktober 1893, Delft – 9 november 1944, Niederroden, Landkreis Drieburg (Duitsland))
Werkzaam bij Gemeentelijke Reinigingsdienst als straatveger
Actief in het verzet bij het illegale blad Op Wacht. Voor God-Nederland-Oranje. Omgekomen aan gevolgen van dysenterie en ernstige mishandelingen in het strafkamp Rollwald.

Oprichting
De monumenten werden in de eerste jaren na de oorlog vervaardigd, en bevonden zich voorheen bij de verschillende gemeentelijke diensten. Deze herdenkingsmonumenten werden in 2012 op deze plaats samengebracht.

Locatie
Het monument bevindt zich naast het toegangshek tot de Gemeentewerf van de Dienst Stadsbeheer aan Trekvlietplein in Den Haag. Alleen tijdens kantooruren is het monument toegankelijk.

Bronnen

• Wikipedia. ‘Trekvlietplein’;
• Stichting Nationale Herdenking ‘s Gravenhage;
• Stichting Nationale Herdenking ‘s Gravenhage;
• Vier herdenkingsmonumenten aan het Trekvlietplein: Haagse gemeenteambtenaren van de Gemeentelijke Reinigingsdienst, de Dienst der Gemeenteplantsoenen, het Gemeentelijk Gasbedrijf en het Gemeentelijk Electriciteitsbedrijf omgekomen in de Tweede Wereldoorlog. Glaudemans, Corien. Den Haag: Uitgeverij De Nieuwe Haagsche, 2014.