Het monument
Vorm en materiaal
De gedenksteen voor Evert Honig, Jan Groot en Pieter Smit in Koog aan de Zaan (gemeente Zaanstad) is een plaquette van wit natuursteen. Deze plaquette is ingemetseld in de muur bij de ingang van de kantine van het zetmeelbedrijf Tate & Lyle (voorheen stijfselfabriek De Bijenkorf van Honig). Bovenaan de plaquette staat in het midden een vierkant valk met daarop een afbeelding van een man die met de Nederlandse vlag zwaait. Op de achtergrond zijn oorlogsgraven te zien. Links en rechts van het vierkant staan de jaartallen 1940 en 1943. Onder de afbeelding staat een tekst in gouden letters. Ook staat links onder op de plaquette het logo van de voormalige stijfselfabriek de Bijenkorf.
Omdat de plaquette niet publiek toegankelijk is, is er op de gevel tegenover dit pand een foto van de plaquette op een kunststoffen plaat aangebracht. Rechts van deze plaat is een informatiebord met toelichting geplaatst.
Tekst
De tekst op het monument luidt:
‘1940 – 1943
DE BIJENKORF GEDENKT HAAR DIRECTEUR EN MEDEWERKERS
EVERT HONIG. JAN GROOT. PIET SMIT.
DIE NA BIJNA TWEEJARIGE GEVANGENSCHAP OP 4 JUNI 1943
TE TEGEL BIJ BERLIJN WERDEN GEFUSILLEERD
“GIJ DOODEN DIE DEN DAG NIET MEER BELEEFT
VOOR ONS DOOR UW HELDHAFTIG BLOED GEKOCHT.
GIJ, DIE VERBITTERD IN T’ VERBORGEN VOCHT
EN IN EEN KAMP OF IN EEN KERKER BLEEFt.
O LAAT HET WOORD DAT UW LAATSTE ADEMTOCHT
ONTSTIJGEND MET UW ZIEL GESTAMELD HEEFT.
WEER HOOREN, OPDAT G’ONS EEN TEEKEN GEEFT
DAT ZELFS DE DOOD HET NIET HEEFT OVERMOCHT.
ZIET ‘T VLAGDOEK DAT UW BAAR NIET HEEFT GEDEKT
ONTPLOOIT ZICH BOVEN ONS – – – – – M.N.
De geschiedenis
De gedenksteen voor Evert Honig, Jan Groot en Pieter Smit herrinert aan de dood van deze drie verzetslieden die op 4 juni 1943 te Berlijn-Tegel zijn fusilleerd. Het monument is tevens een eerbetoon aan hun verzetsdaden. Alle drie de slachtoffers maakten deel uit van de Stijkelgroep, een verzetsgroep.
Evert Honig werd geboren op 9 november 1914 te Koog aan de Zaan. Hij een jongere neef van Klaas Honig, oprichter van de stijfselfabriek in Koog aan de Zaan en het gelijknamige voedselmerk. Evert was directeur van deze fabriek. Hij was getrouwd en had kinderen. Evert Honig behoorde tot het Orde Dienst proces II-Roël. Honig heeft in het Oranjehotel vastgezeten van 25 april 1941 tot 25 maart 1942. Hij werd overgebracht naar Berlijn en hier te Tegel gefusilleerd.
Jan Groot werd geboren op 5 maart 1893 te Wormerveer
Hij was getrouwd en had kinderen. Groot was werkzaam als hoofdboekhouder bij stijfselfabriek de Bijenkorf te Koog aan de Zaan. Hij werd op 25 april 1941 gearresteerd wegens spionage en sabotage. Jan Groot heeft tot 15 maart 1942 in het Oranjehotel gevangen gezeten. Hier was hij een tijdlang Flurwärter. Groot werd vervoerd naar Berlijn Moabit en werd gefusilleerd op 4 juni 1943 te Berlijn-Tegel.
Pieter Smit werd geboren op 25 september 1913 te Koog aan de Zaan. Hij was machinebankwerker en constructeur bij de stijfselfabriek de Bijenkorf te Koog aan de Zaan. Smit was onderdeel van de Zaanse afdeling van de Stijkelgroep en was spion in de stellingen IJmuiden en Den Helder. Pieter Smit heeft gevangen gezeten in het Oranjehotel vanaf 26 april 1941. Op 26 maart 1942 werd hij vervoerd naar Berlijn. Hier werd hij op 4 juni 1943 te Tegel gefusilleerd.
De Stijkelgroep
De Stijkelgroep was een verzetsgroep die is ontstaan in het begin van de oorlog als een Orde Dienst (OD). Dit hield in dat deze na de oorlog het gezag moest voeren totdat de Koningin teruggekeerd was. De groep bestond waarschijnlijk uit ongeveer 80 leden. Leden van de groep waren onder andere politieagenten, studenten, officieren en kooplieden. De groep is vernoemd naar Johan (Han) Stijkel, schuilnaam dr. Eerland de Vries, de leider van deze groep. Stijkel was studen Engels, literatuur en psychologie in Amsterdam. De regering had Han Stijkel de opdracht gegeven om verzetsgroepen door het hele land samen te brengen, om zo een eenheid te vormen. Hij zocht na de capitulatie contact met leidende politieke en militaire personen om hen te verenigen tot een samenwerkende organisatie onder eenhoofdige leiding. Hiervoor reisden de leden van de Stijkelgroep het hele land door. Een andere activiteit van de groep bestond ook uit het ontvangen van opdrachten voor nieuwe operaties. Op 2 april 1941zou Stijkel met Tweede Luitenant der Artillerie Cornelis J. Gude en Jean C. Baud in een vissersboot naar Engeland varen om instructies te ontvangen van de Regering in Londen en om spionagemateriaal over te brengen. Zij werden echter opgepakt in Scheveningen. In het voorjaar van 1941 werden 47 mannen en vrouwen van de Stijkelgroep opgepakt. Het proces tegen deze verzetslieden vond in het geheim in Berlijn plaats. 32 van hen werden gefusilleerd op 4 juni 1943 te Berlijn-Tegel, de overigen werden veroordeeld tot strafkampen. Slechts 3 vrouwen en 1 man van deze verzetsbeweging overleefden de verschrikkingen van de Duitse concentratiekampen.
Ter nagedachtenis aan deze groep is in 1947 een monument opgericht op de begraafplaats Westduin te Den Haag. Hier worden jaarlijks op 4 mei de gevallenen van de oorlog bij dit monument herdacht.
Meer informatie over de verschillende leden van de Stijkelgroep vindt u hier.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Overige informatie
Evert Honig staat ook vermeld op het monument in het Zaanlands Lyceum te Zaandam dat is opgericht ter nagedachtenis aan de leraren en (oud-)leerlingen die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen. De drie verzetslieden staan ook op een monument ter nagedachtenis aan de verzetsgroep waar zij deel van uitmaakten op de begraafplaats Westduin te Den Haag,
Bronnen
‘Monumenten Spreken’
Een korte documentaire over dit monument is hier te bekijken. Aanvullende informatie over de 28 monumenten in de Zaanstreek is te vinden op de website Monumenten Spreken.
