Het monument
Vorm en materiaal
De Hannie Schaft plaquette in Oostzaan is een bronzen plaquette met daarop in reliëf de beeltenis van Hannie Schaft. De plaquette is ingemetseld in een losstaand bakstenen muurtje. Onder het reliëf is een plaquette met tekst aangebracht.
Tekst
De tekst op het monument luidt:
‘HANNIE SCHAFT
GEFUSILLEERD 17 APRIL 1945 23 JAAR OUD
VOORWAARTS EN NIET VERGETEN’.
De geschiedenis
De Hannie Schaft plaquette in Oostzaan herinnert aan Jannetje Johanna Schaft (Haarlem,16 september 1920 – Bloemendaal, 17 april 1945), de bekendste Nederlandse verzetsstrijdster. Schaft werd vlak voor het einde van de oorlog door de bezetter opgepakt en gefussileerd. Koningin Wilhelmina heeft op 27 november 1945 gezegd Hannie Schaft te zien als symbool van het nationale verzet tegen de bezetters van ons land.
Hannie Schaft werd geboren op 16 september 1920. Zij studeerde Volkerenrecht aan de Universiteit van Amsterdam en was lid van de Amsterdamse Vrouwelijke Studenten Vereniging (AVSV). Al in de eerste oorlogsjaren deed ze als koerierster verzetswerk. Op de fiets vervoerde zij wapens, illegale kranten en documenten. In 1943 beëindigde Hannie Schaft haar studie, omdat zij weigerde de loyaliteitsverklaring te ondertekenen. Daarna zocht ze contact met de Haarlemse verzetsgroep van de Raad van Verzet. Deze verzetsgroep opereerde ook in de Zaanstreek.
Samen met verzetsman Jan Bonekamp pleegde Schaft op 21 juni 1944 een aanslag op de in Zaandam wonende kapitein van politie W.M. Ragut. De Nederlandse politieman moest worden uitgeschakeld, omdat hij werkzaam was voor de Sicherheitsdienst. Op de Westzijde fietsten Schaft en Bonekamp de verrader tegemoet. Na een schot van Schaft viel de politieman gewond van zijn fiets. De politieman stierf ter plekke. Tijdens de aanslag werd Bonekamp geraakt door een kogel van Ragut. Hij overleed twee dagen later aan zijn verwondingen.
Hannie Schaft wist te ontkomen per fiets. Maar op 21 maart 1945 werd zij alsnog bij een routinecontrole op straat aangehouden. Ze werd betrapt op het in bezit hebben van verzetskranten en een pistool. Ondanks afspraken tussen de bezetter en de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten om geen mensen meer te executeren, werd de 24-jarige Hannie Schaft op 17 april 1945 in de duinen bij Overveen gefusilleerd, drie weken voor de bevrijding. Op 27 november 1945 werd Schaft herbegraven op de Erebegraafplaats te Overveen, in aanwezigheid van koningin Wilhelmina, prinses Juliana en prins Bernhard. Van de koningin kreeg ze postuum het Verzetskruis. Ook werd zij postuum geëerd door de Amerikaanse generaal Eisenhower met de ‘Medal of Freedom’. Na de Tweede Wereldoorlog schreef Theun de Vries het boek Het meisje met het rode haar. Dit verhaal over het leven van Hannie Schaft is verfilmd.
Onthulling
Het monument is onthuld op 6 november 1989 door Commissaris van de Koningin in de provincie Noord-Holland, de heer R.J. de Wit. Andere aanwezigen waren onder meer: burgemeester P. Beuse van Oostzaan, Truus Menger, Freddie Dekker-Oversteegen, Marcus Bakker (ex-CPN kamerlid en verzetsman), Harmen Elsinga (in 1922 onderwijzer in Oostzaan en jaren later gaf de familie Elsinga onderdak aan Hannie in Haarlem). Ook werden twee bomen geplant en een bloembak onthuld door leerlingen van de basisscholen Kerkbuurt, Korenaar, Veenbraak en Zonnedauw. Marieke Schaft en Patricia Schol droegen beide een gedicht voor.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument staat op het Hannie Schaftplein, aan de Kerkbuurt, in Oostzaan.
Wijziging
Tijdens de ontwikkeling van het centrumplan voor Oostzaan is de plaquette enige tijd verwijderd geweest. In deze tijd heeft Truus Menger de plaquette gerestaureerd. Op 17 april 2011 heeft zij de plaquette samen met de wethouder Eelco Taams opnieuw onthuld.
Bronnen
- Archief Gemeentebestuur Oostzaan;
- Mens & Dier in Steen & Brons.
‘Monumenten Spreken’
Een korte documentaire over dit monument is hier te bekijken. Aanvullende informatie over de 28 monumenten in de Zaanstreek is te vinden op de website Monumenten Spreken.
