Het monument
Vorm en materiaal
Het monument voor de op Tarakan omgekomen slachtoffers is een marmeren zuil met daarop 92 namen.
Tekst
De tekst op het monument luidt:
‘TER HERINNERING AAN DE BEMANNING VAN DE KUSTBATTERIJEN PENINGKI EN KAROENGAN, NEDERLANDS-INDIË.
OP 19 JANUARI 1942 ZIJN DEZE DAPPERE MANNEN BIJ HET EILAND TARAKAN OP EEN JAPANS OORLOGSSCHIP OP BRUTE WIJZE OMGEBRACHT EN VONDEN EEN ZEEMANSGRAF. MOGEN ZIJ RUSTEN IN VREDE.
OP DIT MONUMENT ZIJN ALLE BEKENDE NAMEN
VAN DE OMGEBRACHTE MILITAIREN VAN DE KUSTBATTERIJEN.
VAN DE OVERIGE 125 SLACHTOFFERS,
VOORNAMELIJK INDONESIËRS, INGEDEELD IN HET KNIL
ZIJN DE NAMEN NIET BEKEND.
IN GEDACHTEN WORDEN OOK ZIJ MET DIT MONUMENT IN
BLIJVENDE HERINNERING GEËERD.’
De geschiedenis
Het monument voor de slachtoffers van Tarakan herinnert aan de KNIL-militairen die gevangen werden genomen na capitulatie van het eiland Tarakan in voormalig Nederlands-Indië. Het gaat in totaal om 215 slachtoffers waarvan 92 op het monument zijn staan vermeld.
Tarakan is een eiland gelegen tegen de kust van noordoostkust van
Borneo (nu Kalimantan). Vóór 1941 was het een belangrijk gebied van de
Nederlandse oliewinning in handen van de Bataafse Petroleum
Maatschappij. Eén van de hoofddoelen van de Japanse krijgsmacht was het
veroveren van de rijke olievelden met installaties in het voormalige
Nederlands Indië.
De Japanse landingen op Tarakan vonden met een grote overmacht plaats
op 11 januari 1942. Na een ongelijke en harde strijd moest de
Nederlandse troepenmacht op Tarakan op 12 januari capituleren. Echter de
artillerie kustbatterijen te Peningki-Karoengan, twee plaatsen aan de
zuidwestkust van het eiland, konden niet worden bereikt om het bericht
van de capitulatie door te geven en de strijd te staken. Dit kwam onder
meer doordat de Japanners de telefoonlijnen hadden doorgesneden. De
Japanners gaven toestemming om te proberen de batterij te informeren,
wat niet lukte.
De batterijcommandant, niet wetende dat er was gecapituleerd, zag een
aantal Japanse oorlogsschepen de baai tegenover de opstelling in varen
en nam deze met succes onder vuur. De zes mijnenvegers voeren binnen
ondanks de waarschuwing van generaal Sakaguchi dat de batterij niet op
de hoogte was van de capitulatie. De voorste twee Japanse mijnenvegers
werden de grond ingeboord, waardoor de andere vier mijnenvegers zich
genoodzaakt zagen terug te trekken. Daarna werd de batterij steeds meer
door de vijand ingesloten en er werd besloten om na vernieling van de
stukken en ander materieel, terug te trekken naar de hoofdmacht waarvan
men nog steeds dacht dat die nog in gevecht was.
Aangekomen bij de hoofdmacht bleek deze zich in gevangenschap te
bevinden en ook het personeel van de batterij werd gevangen genomen. De
bevelvoerende Japanse commandant accepteerde dat de batterij het gevecht
had voortgezet omdat deze niets wist van de capitulatie, maar de
militairen van de batterij werden wel apart gehouden van de andere
krijgsgevangenen. Niet veel later werden door een andere Japanse
commandant de krijgsgevangen militairen van de batterij opgeëist.
Men was woest over het zinken van twee schepen en er werd op
gruwelijke wijze wraak genomen. De krijgsgevangenen werden aan boord genomen van Japanse oorlogsschepen en op 19 januari
1942 vanaf het dek van die schepen vermoord. Dit gebeurde op de plaats
waar de Japanse schepen door de batterij tot zinken waren gebracht.
Waarna de slachtoffers in zee werden gegooid. Zij hebben daardoor een
zeemansgraf gekregen. Als er een stoffelijk overschot ergens zou zijn
aangespoeld zal deze ongetwijfeld anoniem zijn begraven.
Met het monument hebben de nabestaanden nu een plek om hun dierbaren te gedenken.
Oprichting
Op initiatief van Wieteke van Dort is op 19 februari de Commissie Monument Tarakan opgericht met de volgende doelstelling:
Het,
in samenwerking met de Oorlogsgravenstichting (OGS), oprichten van een
monument voor de slachtoffers van de batterij kustartillerie van het
voormalige Koninklijk Nederlands Indisch Leger optredend te Tarakan, die
tegen alle regels van het oorlogsrecht zoals verwoord in de Conventies
van Genève, als krijgsgevangene op zee zijn omgebracht door de Japanse
vijand op 19 januari 1942. Omdat zij een zeemansgraf hebben en er geen
graf bestaat dat door hun nabestaanden en anderen kan worden bezocht, is
het monument op een ereveld van de OGS met hun namen het materiële
symbool om hen te gedenken.
Onthulling
Het monument voor de slachtoffers van Tarakan is op 19 januari onthuld door initiatiefnemer Wieteke van Dort. De ceremonie werd muzikaal omlijst door Regimentsfanfare ‘Garde Grenadiers en Jagers’. Het Wapen der Artillerie leverde een bijdrage aan de onthulling met
de aanwezigheid van een detachement. Het Regiment van Heutsz steunde de
plechtigheid met onder meer een erewacht. Er waren maar liefst ruim 260 aanwezigen. Daarvan waren er 110 nabestaanden.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument voor de slachtoffers van Tarakan staat op het Ereveld Loenen aan de Groenedaalseweg 64 in Loenen.
Bronnen
- www.veteraneninstituut.nl;
- www.indischherinneringscentrum.nl;
- www.ogs.nl;
- Foto van www.mobe.nl.
Voor meer informatie
