Het monument
Vorm en materiaal
Het monument 'Februaristaking' in Amsterdam is een metalen plaquette. De plaat is circa één meter breed en zeventig centimeter hoog.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
'FEBRUARISTAKING 1941
TER NAGEDACHTENIS AAN DE BELANGRIJKE ROL VAN HET OVERHEIDSPERSONEEL IN HET TOT STAND KOMEN
VAN DE ALGEMENE WERKSTAKING IN AMSTERDAM OP 25 EN 26 FEBRUARI 1941.
DEZE STAKING WAS EEN PROTEST TEGEN HET DEPORTEREN VAN JODEN DOOR DE DUITSE BEZETTER.
ALS REPRESAILLE ZIJN ETTELIJKE WERKNEMERS VAN HET OVERHEIDSPERSONEEL GESTRAFT EN SOMMIGEN
ZIJN ZELFS GEËXECUTEERD. WIJ GEDENKEN DE STAKERS MET EERBIED.
HUN MOED STERKT ONS IN DE STRIJD TEGEN RACISME EN FASCISME IN DE HUIDIGE TIJD.
25 FEBRUARI 2006 ABVAKABO FNV'.
De geschiedenis
Het monument 'Februaristaking' in Amsterdam herinnert aan het eerste, grootscheepse
protest in Nederland tegen het antisemitisme en de terreur van de
Duitse bezetter.
In de periode voorafgaand aan de Februaridagen van 1941 werd er door de
bezetter steeds meer druk uitgeoefend op het politieke en economische
leven en kregen de anti-Joodse maatregelen een steeds grimmiger
karakter. Geüniformeerde NSB'ers van de Weerbaarheidsafdeling (WA)
gingen over tot het organiseren van provocaties in Joodse buurten.
Eigenaars van hotels en cafés werden gedwongen plakkaten op te hangen
met de tekst 'Joden niet gewenscht', er werden marktkramen vernield,
ruiten van winkels ingegooid en Joden mishandeld.
Op 11
februari 1941 kwam het op het Waterlooplein tot een ware veldslag,
waarbij de WA'er Hendrik Koot zwaargewond raakte en enige dagen later
aan zijn verwondingen overleed. Als reactie hierop werd de oude Joodse
wijk een dag later door de bezetter afgesloten.
Op 17 februari
ontstond er veel ophef over het feit dat bij de Nederlandse Scheepbouw
Maatschappij in Amsterdam-Noord door loting een aantal ongehuwde
arbeiders voor dwangarbeid in Duitsland werden aangewezen. Alle
arbeiders verlieten de werf en ook op andere werven legden de arbeiders
het werk neer.
Op 19 februari werd in de Van Woustraat
'IJssalon Koco' van de Duits-Joodse vluchtelingen Ernst Cahn en Alfred
Kohn bestormd door manschappen van de Grüne Polizei. Toen de
manschappen al schietend binnendrongen, werden zij opgewacht door een
knokploeg die bij hen ammoniak in het gezicht spoten. Alle aanwezigen
werden gearresteerd.
Er volgden harde represailles. Op bevel van
SS-chef Heinrich Himmler, rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart en
SS-generaal Hanns Albin Rauter vond er in de Jodenbuurt een
grootschalige razzia plaats. 427 Joodse mannen in de leeftijd van 18
tot 35 jaar werden bij hun
gezinnen weggehaald en naar het Jonas Daniël Meijerplein gebracht. Van
daaruit werden zij op transport gezet naar de concentratiekampen
Buchenwald en Mauthausen. Slechts twee van hen zouden het overleven.
De
verontwaardiging bij de Amsterdammers was groot. In de avonduren van 24
februari 1941 werd op de Noordermarkt een korte bijeenkomst gehouden,
waaraan veel ambtenaren deelnamen. De circa 250 aanwezigen werden
toegesproken door onder meer de gemeentearbeider Dirk van Nimwegen. Nog
dezelfde nacht werd door de illegale Communistische Partij Nederland
(CPN) het manifest Staakt, staakt, staakt !!! opgesteld, dat in de vroege ochtenduren werd verspreid aan de poort van talrijke bedrijven.
De
oproep vond breed gehoor onder de Amsterdammers. Overal in de hoofdstad
werd het werk neergelegd en ontstond een sfeer van spontane
saamhorigheid. Het openbaar vervoer kwam tot stilstand en bij nagenoeg
alle andere gemeentelijke diensten werd het werk neergelegd. Er werd
gestaakt bij de scheepsbouw en metaalbedrijven in Noord, bij de
confectiefabriek Hollandia-Kattenburg en bij grootwinkelbedrijven als
de Bijenkorf. Een dag later breidde de staking zich uit tot de
Zaanstreek, Kennemerland (Haarlem en Velsen), Hilversum, Utrecht en
Weesp.
De bezetter reageerde furieus. Op 26 februari nam
generaal Friedrich Christiansen het gezag in de provincie Noord-Holland
over. Op zijn bevel moest er bij onlusten en samenscholingen met scherp
in de menigte worden geschoten.
De stakers gingen weer aan het
werk. In de weken die daarop volgden werden honderden stakers en vooral
CPN'ers gearresteerd. Sommigen kwamen voor het vuurpeloton, anderen
kregen langdurige gevangenisstraffen opgelegd.
De Februaristaking van 1941 was de eerste, grote daad van verzet in Nederland tegen het antisemitisme en de terreur van de
Duitse bezetter.
Op 19 februari werd in de Van Woustraat 'IJssalon Koco' van de Duits-Joodse vluchtelingen Ernst Cahn en Alfred Kohn bestormd door manschappen van de Grüne Polizei. Toen de manschappen al schietend binnendrongen, werden zij opgewacht door een knokploeg die bij hen ammoniak in het gezicht spoten. Alle aanwezigen werden gearresteerd.
Er volgden harde represailles. Op bevel van SS-chef Heinrich Himmler, rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart en SS-generaal Hanns Albin Rauter vond er in de Jodenbuurt een grootschalige razzia plaats. 427 Joodse mannen in de leeftijd van 18 tot 35 jaar werden bij hun gezinnen weggehaald en naar het Jonas Daniël Meijerplein gebracht. Van daaruit werden zij op transport gezet naar de concentratiekampen Buchenwald en Mauthausen. Slechts twee van hen zouden het overleven.
De verontwaardiging bij de Amsterdammers was groot. In de avonduren van 24 februari 1941 werd op de Noordermarkt een korte bijeenkomst gehouden, waaraan veel ambtenaren deelnamen. De circa 250 aanwezigen werden toegesproken door onder meer de gemeentearbeider Dirk van Nimwegen. Nog dezelfde nacht werd door de illegale Communistische Partij Nederland (CPN) het manifest Staakt, staakt, staakt !!! opgesteld, dat in de vroege ochtenduren werd verspreid aan de poort van talrijke bedrijven.
De oproep vond breed gehoor onder de Amsterdammers. Overal in de hoofdstad werd het werk neergelegd en ontstond een sfeer van spontane saamhorigheid. Het openbaar vervoer kwam tot stilstand en bij nagenoeg alle andere gemeentelijke diensten werd het werk neergelegd. Er werd gestaakt bij de scheepsbouw en metaalbedrijven in Noord, bij de confectiefabriek Hollandia-Kattenburg en bij grootwinkelbedrijven als de Bijenkorf. Een dag later breidde de staking zich uit tot de Zaanstreek, Kennemerland (Haarlem en Velsen), Hilversum, Utrecht en Weesp.
De bezetter reageerde furieus. Op 26 februari nam generaal Friedrich Christiansen het gezag in de provincie Noord-Holland over. Op zijn bevel moest er bij onlusten en samenscholingen met scherp in de menigte worden geschoten.
De stakers gingen weer aan het werk. In de weken die daarop volgden werden honderden stakers en vooral CPN'ers gearresteerd. Sommigen kwamen voor het vuurpeloton, anderen kregen langdurige gevangenisstraffen opgelegd.
De Februaristaking van 1941 was de eerste, grote daad van verzet in Nederland tegen het antisemitisme en de terreur van de Duitse bezetter.
Onthulling
Op 25 februari 2006 is de plaquette onthuld door Jan Moelee (oud-staker) en Jenneke van Pijpen (vice-voorzitter van ABVAKABO FNV). De plaquette werd onthuld aan het einde van de bijeenkomst die het Amsterdamse ABVAKABO FNV-comité jaarlijks organiseert voorafgaand aan de Februaristaking herdenking.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument bevindt zich in de binnenstraat van het stadhuis aan het Waterlooplein in Amsterdam.
Bronnen
