Het monument
Vorm en materiaal
Het monument voor Johannes Swint in Groningen is een rechthoekig wit natuurstenen reliëf met een afbeelding van Johannes Swint en profil.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
‘SWINT’
Wijziging
Het reliëf was oorspronkelijk op een bakstenen sokkel bevestigd met aan de voet een bloembak. Nadat het speeltuingebouw van de Speeltuinvereniging Oosterpark (SVO) verplaatst werd van de Oliemulderstraat naar de Resedastraat, werd het monument niet meer herbouwd en bleef enkel het reliëf over. In april 2020 is de plaquette verplaatst naar een nieuwe gedenkmuur aan het Linnaeusplein.
De geschiedenis
Het monument voor Johannes Swint is Groningen is opgericht ter nagedachtenis aan deze verzetsman.
Op oudejaarsnacht 1943 schoot de 23-jarige geneeskundestudent Reint Dijkema, de NSB-er Anne Jannes Elsinga dood. Elsinga was Hoofd van de Bijzondere Recherche in Groningen en werd gevreesd door het verzet omdat hij met zijn collega Jannes Keijer lijsten bijhield van illegale werkers.
De aanslag op Elsinga leidde tot grote woede op het Scholtenhuis. Besloten werd om tijdens de jaarwisseling een grootschalige vergeldingsactie uit te voeren. Vijftig personen zouden gearresteerd moeten worden, waarvan er drie ‘op de vlucht’ doodgeschoten moesten worden. Deze vergeldingsactie maakte deel van van verglijkbare vergeldingsacties die bekend staan als de Silbertanne-moorden, waarbij de slachtoffers onder valse voorwendsels hun woning werden uitgelokt en vervolgens werden vermoord op een eenzame plek, Tientallen Groningers werden gearresteerd en zes mensen vonden die oudejaarsnacht de dood. Johannes Franciscus Swint was een van hen.
Swint was werkzaam als verzekeringsagent. Hij was als één van de CPN-leiders te Groningen actief in het communistisch verzet. Hij verspreidde de illegale communistische krant Noorderlicht en was in februari 1941 betrokken bij een oproep tot staking in verband met de anti-joodse maatregelen. Swint stond als zeer voorzichtig en gesloten bekend. Wellicht hierdoor is hij in begin 1941, toen vrijwel alle medewerkers aan bovengenoemde actie werden opgepakt, de dans ontsprongen.
Later ging hij weer door met zijn illegale arbeid. Swint verstrekte geld en levensmiddelen aan onderduikers. Hij was tussenpersoon bij het verstrekken van valse persoonsbewijzen en hij verspreidde het illegale blad Verzet, dat in 1943 na de April-Meistakingen tweewekelijks uitkwam. Swint en zijn gezin woonden in het Groniger stadsdeel Oosterpark aan de Klapsrooslaan 51B. In de buurt genoot hij bekendheid als voorzitter van de speeltuinvereniging ‘Oosterpark’. “Hij was zeer gezien”, verklaarde zijn collega-verzetsmand Arie Emens in 1949. “Iedereen die een beroep op hem deed of in moeilijkheden zat, kon op zijn hulp rekenen”.
Op 1 januari 1944, rond half één ‘s nacht, het nieuwe jaar was net begonnen, toen werd er bij Swints woning aangebeld. Swint en zijn vrouw lagen reeds in bed. Aan de deur stonden drie mannen die Swint dwongen mee te lopen. Aan het Linneausplein werd Swint met drie kogels doodgeschoten door B. van Wijnen. Zijn lichaam werd door kameraden uit het Academisch Ziekenhuis ontvreemd en in stilte naar crematorium Westerveld gebracht, waar op 6 januari 1944 de crematieplechtigheid plaats vond.
Oprichting
De speeltuinvereniging ‘Oosterpark’ wilde eerbetoon betuigen aan hun voormalig voorzitter. In de oorlog werd al gewerkt aan een monument voor Swint. Willem Valk, actief in het kunstenaarsverzet, maakte in het geheim een beeltenis van Swint, op basis van Swints dodenmasker. Valk verstopte deze plaquette in zijn tuin. Ook de sokkel werd in de oorlog al klaargemaakt.
Onthulling
Het monument is in 1945 – kort na de bevrijding – onthuld door toenmalig burgemeester Cort van der Linden. Van de onthulling is een kort fragment te bekijken.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument bevindt zich aan het Linnaeusplein in Groningen (gemeente Groningen).
Bronnen
- Het vergeten monument van Johannes Swint (1895-1944) door Bettie Jongejan in Cascadeplein 4 van het Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen;
- Yolanda Veld, De verbeelding van de herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog, Gedenksculptuur in Groningen. 2015. blz. 47;
- OOGTV. 19 april 2020. ‘Plaquette voor vermoord raadslid terruggeplaatst op Linnaeusplein’.
Voor meer informatie
- Sluipmoordenaars. De Silbertanne-moorden in Nederland 1943-1944, Inger Schaap (Just Publishers 2010) ISBN 97890-8975-136;
- Systeemkaart van Johannes Swint in het Groninger Archief.
