Het monument
Vorm en meteriaal
Het ‘Cap Arcona-monument’ in Neustadt in Holstein (deelstaat Sleeswijk-Holstein) is een gedenksteen, bestaande uit vijf onderdelen. Op twee stenen is een kruis aangebracht. Het geheel is geplaatst op een voetstuk. Voor de gedenksteen ligt een plaquette.
Teksten
De tekst op de linker steen luidt:
‘AMERICANS
BELGES
CANADIANS
CECHOSLOVACI
DANSKE
DEUTSCHE
EESILASED
ESPAΝOLES
FRANCAIS
ELLINES
ITALIANI
JUGOSLAVENI.’
De tekst op de middelste steen luidt:
‘7000
K-Z
3.5.1945.’
De tekst op de rechter steen luidt:
‘LATVIESI
LIETUVIAL
LUXUMBOURGEOIS
MAGYAROK
NEDERLANDERS
NORDMENN
POLACY
RUMANII
PYCCKKE
SCHWEITZER
[?]
[?].’
Op het voetstuk zijn de jaartallen ‘1933 1945’ aangebracht.
De geschiedenis
Het ‘Cap Arcona-monument’ in Neustadt in Holstein (deelstaat Sleeswijk-Holstein) herinnert aan het
Duits passagiersschip dat op 3 mei 1945 zonk door een Brits bombardement, met aan boord 4.640 gevangenen uit het concentratiekamp Neuengamme. Slecht 314 van hen hebben de ramp overleefd.
De Cap Arcona werd in mei 1927 te water gelaten. Het schip van 28.000 ton is genoemd naar Kaap Arkona op het Duitse eiland Rügen in Mecklenburg-Voor-Pommeren. Het was een van de grotere en sjiekere passagiersschepen met een vaste route van Hamburg op Rio de Janeiro. In 1943 werd de film Titanic op dit schip opgenomen.
Op 13 december 1938 werd, zo’n achttien kilometer ten zuidoosten van Hamburg, het concentratiekamp Neuengamme geopend. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verbleven in het kamp ongeveer 106.000 mannen en vrouwen. Het hoofdkamp, dat 213.000 vierkante meter groot is, ving de meeste mensen op. Maar over het hele gebied lagen nog 96 zogenaamde buitenkampen die bestuurlijk gezien onder Neuengamme vielen.
Ruim 5.500 Nederlanders hebben in Neuengamme gevangen gezeten, onder wie honderden vroeg in de oorlog gearresteerde communisten, anti-Duitse politiemensen en 661 mannen van de vergeldingsrazzia van Putten. Van deze Nederlanders overleefden 600 mensen het kamp.
Na een bevel van SS-Reichsführer Heinrich Himmler, werden van 20 tot 26 april 1945 meer dan 9.000 gevangenen van Neuengamme naar Lübeck verplaatst. Hier werden zij op 3 mei 1945 in schepen geladen en achtergelaten in de baai van Lübeck:4.600 op de Cap Arcona, 2.800 op de Thielbek en 2.000 op de Athen. Op deze manier probeerden de nazi’s het bewijs dat het concentratiekamp had bestaan te verdoezelen.
De drie schepen voeren weg van Lübeck, in de Oostzee. Ze werden gekelderd in drie aanvallen: de eerste door het 184e Squadron vanuit Hustedt, het tweede door het 198 Squadron vanuit Plantlünne en de derde door het 263e Squadron vanuit Ahlhorn. De Thielbek, voorzien van witte vlaggen en zonder militaire taken, zonk in twintig minuten als gevolg van een Brits bombardement. De Cap Arcona zonk ook, waarbij 90% van de passagiers omkwam, veelal door verbranding.
Gevangenen die van de zinkende schepen wisten te ontsnappen werden doodgeschoten vanaf rondvarende schepen die SS’ers kwamen opvissen. Gevangenen die de oever wisten te bereiken werden door patrouilles van de SS doodgeschoten. In totaal zijn er ruim 7.000 gevangenen om het leven gekomen. Circa 350 mensen overleefden de ramp. De bekendste Nederlandse gevangene die bij de ramp om het leven is gekomen is de fractieleider van de CPN in de Tweede Kamer Louis de Visser.
Overigens had de Zweedse regering de Britse regering gewaarschuwd dat er gevangenen op schepen werden gebracht. Ook moeten Britse verkenningsvliegtuigen de massale transporten van gevangenen hebben gezien. De Britse regering houdt de archieven over het bombardement op de drie schepen tot 2045 gesloten. Dit kan als indicatie gezien worden dat er iets zeer ernstigs te verbergen valt.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument bevindt zich op de Cap Arcona Ehrenfriedhof, gevestigd aan de Stutthof-Weg in Neustadt in Holstein, gelegen in het district Oost-Holstein (deelstaat Sleeswijk-Holstein). De erebegraafplaats ligt aan de rand van Neustadt Pelzerhaken, bij de oever van de Nieuwe Stad Bay. Hier liggen circa 7.000 slachtoffers van de ramp met de Cap Arcona en de Thielbeck in massagraven begraven.
Bronnen
