Hannover, Nederlands ereveld

Vorm en materiaal
Het Nederlands ereveld in Hannover (deelstaat Nedersaksen) herbergt het stoffelijk overschot van 417 Nederlanders. Bij elk graf is een uniforme zerk van witte Portland-steen geplaatst met in reliëf de Nederlandse Leeuw. Op een stenen drieluik zijn de namen van nog eens 108 slachtoffers aangebracht die niet hier konden worden begraven.

Tevens staat op het ereveld een bronzen beeld van een achterovervallende, naakte mannenfiguur, ‘De Vallende Man’ geheten. Het beeld is geplaatst op een voetstuk van Franse kalksteen. Op het voetstuk is een afbeelding van de Nederlandse leeuw aangebracht. Het beeld is 2 meter hoog.

Tekst
De tekst op het voetstuk van het beeld is ter nagedachtenis aan de slachtoffers van het concentratiekamp Bergen-Belsen.

Symboliek
‘De Vallende Man’ staat symbool voor allen die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben ingezet om Nederland te bevrijden en daarbij zijn doodgeschoten, geëxecuteerd, vermoord of gestorven in een van de concentratiekampen. Het staat ook voor hen die omkwamen bij gevechten, ten gevolge van bombardementen of andere oorlogshandelingen.

Het beeld van Cor van Kralingen staat tevens op het militaire erehof op begraafplaats ‘Crooswijk’ in Rotterdam, op begraafplaats ‘Essenhof’ in Dordrecht en bij de Nederlandse oorlogsgraven op begraafplaats ‘Duinhof’ in IJmuiden. Ook bevindt het beeld zich op de Nederlandse erevelden in Engeland (Mill Hill), Noorwegen (Oslo), Frankrijk (Orry-la-Ville), Oostenrijk (Salzburg) en op de in Duitsland gelegen erevelden te Hamburg en Frankfurt am Main.

Het Nederlands ereveld in Hannover (deelstaat Nedersaksen) herinnert aan 525 Nederlanders die tijdens de Tweede Wereldoorlog in het oostelijk deel van de Duitse deelstaat Nedersaksen zijn omgekomen. Tevens worden alle Nederlanders in herinnering gebracht die het concentratiekampen Bergen-Belsen niet hebben overleefd.

Bergen-Belsen was een berucht krijgsgevangen- en concentratiekamp uit de Tweede Wereldoorlog waar ongeveer 70.000 mensen zijn vermoord. Het kamp was het grootste concentratiekamp in Duitsland, gevestigd in de deelstaat Nedersaksen, vijftig kilometer ten noorden van Hannover, en ten zuidwesten van de stad Bergen.

Bergen-Belsen was aanvankelijk ingericht als oefenplaats voor Duitse troepen die nodig waren om het Duitse leger op volle oorlogssterkte te krijgen. Vanaf 1936 bevond zich hier een ‘lager’ (kamp) met ongeveer dertig barakken. In het voorjaar van 1941 begon de Wehrmacht met het inrichten van Stalag XI C (311) (krijgsgevangenenkamp) voor de op handen zijnde aanval op Rusland. In juli 1941 kwamen de eerste transporten uit Rusland in Bergen-Belsen aan. Tot begin november 1941 werden hier circa 20.000 Russische soldaten gemarteld en vermoord.

In april 1943 nam de SS het bevel over. Er waren geen gaskamers in Bergen-Belsen, omdat de massamoorden in de meer oostelijk gelegen kampen plaatsvonden. Niettemin zijn er duizenden joden, homoseksuelen, Sinti en Roma gemarteld en verhongerd.

Kampleiders waren SS-Hauptsturmführer Adolf Haas (1943-1944) en Josef Kramer (1944-1945). Bergen-Belsen had vijf onafhankelijke deelkampen:

1. In het Häftlingslager (gevangenkamp) werden tot februari 1944 ongeveer 500 joden gevangen gehouden, die het kamp moesten opbouwen.
2. In het Sonderlager waren joden met bijzondere papieren opgesloten. De meesten van hen kwamen uit Zuid-Amerikaanse landen. Van de 2.400 gevangenen uit dit lager werden er 1.050 in Auschwitz vermoord.
3. In het Neutralenlager waren ongeveer 350 joden opgesloten uit neutrale landen.
4. Het Sternenlager (jodensterrenkamp) was het grootste kamp van Bergen-Belsen. Hier bevonden zich in juli 1944 4.100 doorgangsgevangenen.
5. In het Ungarnlager bevonden zich 1.684 joden uit Hongarije.

Vanaf maart 1944 werd Bergen-Belsen in een concentratiekamp veranderd. Het werd bevolkt door een groot aantal joden (die niet meer tot werken in staat waren), alsmede dwangarbeiders en later ook geëvacueerde gevangenen uit kampen uit het oosten. Door overbevolking vielen er nog meer doden door ziekten, ondervoeding en uitputting. Alleen al tussen januari en april 1945 stierven er circa 35.000 mensen. Onder hen de 15-jarige Anne Frank. Zij stierf in maart 1945 aan tyfus, kort na het overlijden van haar zus Margot en enige weken voor het einde van de oorlog.

Bij de bevrijding van Bergen-Belsen door de Britten op 15 april 1945, troffen zij duizenden onbegraven lichamen aan. Er waren toen ongeveer 60.000 overlevenden, waarvan er nog 13.000 overleden in de dagen en weken daarop. Bij het kamp werden massagraven aangetroffen. Na de bevrijding werd Bergen-Belsen met de grond gelijk gemaakt. Dit vanwege de besmetting met tyfus en luizen.

Volgens schattingen werden in totaal circa 120.000 mensen naar Bergen-Belsen gedeporteerd. Slechts enkele restanten en sporen getuigen nog van dit bizarre en afgrijselijke verleden. Tegenwoordig zijn op het terrein van het voormalige concentratiekamp een bezoekerscentrum en een aantal monumenten gevestigd.

Onthulling
Het ereveld is ingewijd op 22 juli 1954.

Onderhoud
De Nederlandse Oorlogsgravenstichting heeft in Duitsland zeven erevelden aangelegd, die in samenwerking met de Duitse autoriteiten worden beheerd. Deze liggen in Bremen, Düsseldorf, Frankfurt am Main, Hamburg, Hannover, Lübeck en Osnabrück. Hier zijn Nederlandse slachtoffers van de concentratiekampen en ‘Arbeitseinsatz’ begraven en Nederlanders die door andere oorzaken omkwamen in Duitsland.

Behalve graven zijn er ook gedenktekens met de namen van Nederlanders die in Duitsland het leven lieten, maar niet begraven konden worden op een ereveld. Bij alle zeven erevelden zijn borden geplaatst met historische achtergrondinformatie, in het Nederlands en Duits.

Locatie
Het ereveld maakt deel uit van Friedhof an der Seelhorst, gelegen aan de Garkenburgstrasse in de wijk Seelhorst te Hannover (deelstaat Nedersaksen).

Bronnen

• De Nederlandse Oorlogsgravenstichting.
• www.bergen-belsen.de;
• www.ag-bergen-belsen.de;
• nl.wikipedia.org/wiki/Bergen-Belsen;
• www.oorlogsmusea.nl/.