Almelo, monument op de Joodse begraafplaats

Vorm en materiaal
Het monument op de Joodse begraafplaats in Almelo bestaat uit een aantal granieten gedenkplaten.

Tekst
De tekst op de centrale gedenkplaat luidt:

‘IN MEMORIAM
DE VERMOORDE JOODSE INWONERS
VAN ALMELO, JONG EN OUD,
ALLEN OP GRUWELIJKE WIJZE
OMGEBRACHT DOOR DE BEZETTER
EN ZIJN HANDLANGERS

1940-1945

TER HERINNERING AAN FRITS TUSVELD EN DIENS VROUW
HENNY AVERINK,
ALIE THARNER EN ANDEREN
DIE MET HELDENMOED EN DOODSVERACHTING
EEN ZESTIGTAL JOODSE STADSGENOTEN
WISTEN TE REDDEN

MET DANK EN ERKENTELIJKHEID
“KAVRAN” MEIER MEIBERGEN

GESCHONKEN DOOR MEIER MEIBERGEN
2004/5764.’

Op de andere gedenkplaten zijn de namen en sterfdata van 242 joodse slachtoffers aangebracht.

Het monument op de Joodse begraafplaats in Almelo is opgericht ter nage Frankenhuis dachtenis aan 242 joodse medeburgers die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bezetter zijn gedeporteerd en omgebracht. Tevens herinnert het gedenkteken aan Frits Tusveld, Henny Averink, Alie Tharner en anderen die meer dan zestig joodse stadsgenoten wisten te redden van deportatie.

De namen en sterfdata van de 242 joodse slachtoffers luiden: 

Maurits Abas (5-5-1945), Nathan Melvin Abas (28-1-1944), Julie Abas-Aandacht (28-1-1944), Hirsch Adler (19-10-1942), Herman ter Beek (6-10-1941), Leonard Maurits de Beer (21-5-1943), Jacob Bekkers (31-3-1944), Salomon Bekkers (21-5-1943), Hester Bekkers-Frank (21-5-1943), Alfred Abraham Bendien (11-6-1943), Liebman Abraham Bendien (11-6-1943), Jacob Jozef Berg (5-12-1943), Joseph Berg (31-3-1944), Levi Berg (22-10-1943), Sophia Merlena Berg (3-9-1943), Elisabeth Berg-Bos (22-10-1943), Chaja Borenstein (27-11-1942), Joseph Bos (2-7-1943), Kaatje Bos (8-10-1942), Salomon Bos (14-5-1943), Fanny Sara Braun (6-9-1944), Alex ten Brink (17-1-1943), Alex ten Brink (22-10-1942), Henriëtte Helena ten Brink (6-9-1944), Lodewijk Carel ten Brink (19-11-1942), Mauritz ten Brink (15-3-1945), Melia ten Brink (20-10-1942), Judith ten Brink-Cohen (22-10-1942), Roosje ten Brink-Zilverberg (4-9-1944), Hanna Margaretha de Bruin (30-4-1943), Israel de Bruin (28-5-1943), 

Marchien de Bruin-Zuidema (28-5-1943), Fritz Alfred Camnitzer (3-9-1943), Lilian Maud Camnitzer (3-9-1943), Lore Margarethe Camnitzer-Schüle (3-9-1943), Joel van Coevorden (14-5-1943), Johanne van Coevorden (1-5-1945), Johanna van Coevorden-Salomons (14-5-1943), Anthony Cohen (28-2-1943), Aron Cohen (16-4-1943), Dina Cohen (12-10-1942), Henriette Cohen (27-11-1942), Jacob Cohen (14-5-1943), Jacob Cohen (12-10-1942), Jacob Cohen (7-10-1941), Jacob Mozes Cohen (3-10-1941), Rika Cohen (2-7-1943), Sallij Cohen (28-2-1943), Betje Cohen-Brogholter (27-11-1942), Mietje Cohen-van Coevorden (3-12-1942), Grietje Cohen-Hiegentlich (9-7-1943), Saartje Cohen-De Swaan (2-7-1943), Sophia Cohen-Vos (12-10-1942), Ida Cohen-Wallach (9-7-1943), Julius Israel Dewitte (19-2-1943), Sophie Sara Dewitte-Dublon (19-2-1943), Betje Frank (14-5-1943), Gerson Franken (14-5-1943), Jacob Franken (30-4-1943), Meyer Franken (14-5-1943), Rachel Franken-Meibergen (19-2-1943), Rosa Franken-Rothschild (14-5-1943), Amalia Frankenhuis (22-10-1942), 

Bernard Frankenhuis(27-11-1942), Eduard Frankenhuis (22-10-1942), Herman Frankenhuis (27-11-1942), Leentje Frankenhuis (3-9-1942), Levie Frankenhuis (28-2-1943), Salomon Frankenhuis (31-3-1944), Salomon Frankenhuis (27-11-1942), Henriëtte Frankenhuis-Kats (27-11-1942), Fenna Frankenhuis-Roos (22-10-1942), Antje Sophia van Gelder (12-10-1942), Benjamin van Gelder (31-1-1943), David Hartog Samuel van Gelder (28-2-1943), Hartog van Gelder (28-5-1943), Jacob van Gelder (28-5-1943), Johanna van Gelder (24-9-1943), Louis van Gelder (23-12-1943), Mozes van Gelder (12-10-1942), Samuel Maurits van Gelder (28-2-1943), Sonja Henny van Gelder (28-5-1943), Sophia van Gelder (28-5-1943), Sophia Agatha van Gelder (12-10-1942), Anna van Gelder-van Gelder (12-10-1942), Hendrina van Gelder-Pagrach (28-5-1943), Sophia van Gelder-Polak (14-5-1943), Izaac Goldsteen (27-11-1942), Michel Goldsteen (27-11-1942), Leena Goldsteen-de Jong (27-11-1942), Benjamin Gottschalk (19-11-1943), Bernard Gottschalk (28-2-1943), 

Jonas Benjamin Gottschalk (15-10-1942), Matta Gottschalk-Cauveren (15-10-1942), Salomon de Groot (onbekend), Carola Esther Grüneberg (7-12-1942), Constance Nanette Celina Haas (19-10-1942), Karel Haas (19-10-1942), Maurits Isidoor Haas (19-10-1942), Nathan Meier Haas (30-4-1943), Sophia Haas-Simons (19-10-1942), Jeanette Haas-Snijders (19-10-1942), Rose Heumann-Stern (23-7-1943), Eva Heijman (27-8-1943), Machiel Hirschel (28-2-1943), Saul Hirschel (20-10-1944), Bertha Hirschel-Philips (27-11-1942), Werner Ernst Israel Hirschfeld (31-7-1944), Jakob Jacobs (21-9-1942), Mina Jacobs (21-9-1942), Veronica Jacobs (21-9-1942), Eva Jacobs-Menko (21-9-1942), Abraham Keijzer (27-11-1942), David Keijzer (30-4-1943), Louise Keijzer-Menko (19-2-1943), Rebekka Keijzer-Schaap (29-11-1942), Gerhard Edvard Kolodzinsky (9-1-1944), Frits Hartog Latterbaum (31-10-1943), Markus Latterbaum (28-2-1943), Frederika Latterbaum-Content (29-10-1942), Arnold de Leeuw (31-10-1944), Johan de Leeuw (31-10-1944), Louisa Mathilda de Leeuw-Weijl (31-10-1944), Eduard de Leeuwe (7-12-1942), Iwan de Leeuwe (30-9-1942), 

Esther de Leeuwe-Ferares(7-12-1942), Heiman van Leeuwen (29-10-1942), Simon van Leeuwen (10-9-1943), Amalia van Leeuwen-Eichenwald (10-9-1943), Max Liebert (21-5-1943), Werner Liebert (13-9-1943), Käthe Liebert-Lewensohn (21-5-1943), Barend Lindeman (14-5-1943), David Herman Lindeman (11-6-1943), Frank Lindeman (11-6-1943), Izaäk Lindeman (12-10-1942), Rebekka Lindeman (12-10-1942), Henriette Lindeman-Bos (12-10-1942), Merlena Lindeman-Bos (16-4-1943), Alida Lindeman-Frank (11-6-1943), Rebekka Lindeman-Meijer (14-5-1943), Max Löwiniger (7-12-1943), Hein Salomon Meibergen (3-2-1945), Salomon Meibergen (2-2-1943), Ester Meibergen-Lindeman (11-12-1942), Estella Rosetta Menco (7-10-1944), Manus Menco (16-4-1943), Maurits Menco (7-10-1944), Nico Menco (7-10-1944), Salomon Elias Menco (7-10-1944), Simon Nathan Menco (7-10-1944), Sophia Menco-Nathans (7-10-1944), Eduard Mendel (19-11-1943), Theresia Mendel-Lebenstein (19-11-1943), David Lion Mendels (31-3-1944), Mozes de Metz (27-8-1943), Johanna de Metz-de Vries (27-8-1943), Jacob Meuleman (9-7-1943), Rosa Meuleman (11-6-1943), 

Sientje Meuleman(11-6-1943), Truitje Meuleman-Leman (11-6-1943), Hans Joachim Israel Meijer (31-3-1944), Salomon Gerson Meijler (22-10-1942), Anna Meijler-Content (25-1-1943), Albert Israel Mosler (25-4-1943), Hermine Sara Mosler-Böhm (23-7-1943), Benjamin Northeimer (15-10-1942), Kaatje Northeimer-Frankenhuis (15-10-1942), Adolf Os (31-10-1941), Julia Os (19-11-1943), Johanna Pagrag (7-5-1943), Philip Polak (14-5-1943), Alice Reis (30-9-1942), Frommet Rothschild-Kugelmann (14-5-1943), Frederika Rozendaal (12-10-1942), Nathan Jacob Rozendaal (5-11-1942), Arnold Salomons (18-10-1944), Betje Samson (21-5-1943), Cornelia Samson (21-5-1943), Jacob Sanders (16-7-1943), Sara Rebecca Sanders-Modijefsky (16-7-1943), Barend Schaap (23-4-1943), Betty Schaap (27-11-1942), Ellen Greta Schaap (19-2-1943), Heiman Schaap (1-5-1943), Herman Simon Schaap (1-4-1943), Jozef Schaap (27-11-1942), Koopman Jacob Schaap (28-4-1943), Rachel Schaap (27-11-1942), Gudes Schaap-Bursztyn (23-4-1943), Rosette Geertruida Schaap-Keizer (27-11-1942), Clara Schaap-Polak (15-4-1943), Rosa Schaap-Mendels (19-2-1943), Aaltje Schaap-de Vries (28-4-1943), 

Hans Simon (28-2-1943), Jeanette Simon (15-6-1944), Jeanette Mietje Simon (27-11-1942), Julius Simon (14-5-1943), Levina Jacob Simon (25-2-1945), Samuel Simon (31-1-1943), Walter Simon (28-2-1943), Jeanette Simon-Dwinger (12-10-1942), Betti Simon-Fuld (1-12-1941), Betje Jacoba Simon-Meijer (14-5-1943), Albert Sollinger (19-2-1943), Heinz Joseph Sollinger (19-2-1943), Ruth Emilie Sollinger (19-2-1943), Tony Sollinger-Kaufman (19-2-1943), Frits Spanjar (31-3-1944), Davis Louis Stoppelman (31-1-1943), Leny Henny Stoppelman (12-10-1942), Ru Stoppelman (12-10-1942), Betsie Stoppelman-van Zuiden (12-10-1942), Albert Salomon Suskind (21-1-1945), Joseph Swelheim (16-7-1943), Mozes Swelheim (10-10-1941), Izak Mozes Aldolf Themans (3-10-1941), Maurits Willem Themans (18-10-1941), Rebecca Themans-Leijdesdorff (25-1-1943), Bertha Themans-Seckel (28-5-1943), Bertha Teitelbaum-Karfiol (21-5-1943), Hans Vorsanger (28-2-1943), Joseph Israel Vorsanger (5-3-1943), Amalia Sara Vorsanger-Müller (5-3-1943), Albert de Vries (16-7-1943), David Hijman de Vries (18-10-1941), Erwin de Vries (9-11-1941), Jeanette de Vries (5-11-1942), 

Meijer de Vries (29-10-1942), Paula Jacoba de Vries (29-10-1942), Robert de Vries (16-7-1943), Else de Vries-Sternheim (29-10-1942), Bertha Rika de Vries-Suskind (16-7-1943), Adelheit Sara Wallach-Apt (14-5-1943), Kurt Salo Israel Wiener (28-2-1943), Kurt Winter (9-7-1943), Levie van Wittene (13-10-1941), Ruben van Wittene (10-9-1943), Anna van Wittene-de Groot (10-9-1943), Hans Wolff (9-7-1943) en Erika Ruth Wolff-Zander (9-7-1943).

Oprichting
De oprichting van het monument was een initiatief van de heer Meier Meibergen. Voor de oorlog hielp hij als vijftienjarige jongen zijn vader, toen werkzaam als doodgraver, met het delven van graven. Het feit dat de honderden vermoorde Almelose joden geen fatsoenlijk graf hebben gekregen was voor de 85-jarige Meibergen onoverkomelijk. Om deze reden besloot hij een gedenkteken voor zijn geloofsgenoten op de Joodse begraafplaats op te richten.

Onthulling
Het monument is onthuld op 14 devember 2004 door initiatiefnemer Meier Meibergen. Het gedenkteken is ingewijd door rabbijn Saltzmann uit Enschede.

Locatie
De gedenkplaten zijn bevestigd aan de binnenzijde van de muur van de Joodse begraafplaats aan de Boddenstraat in Almelo.

Bron
Onvoltooid verleden tijd. Jodenvervolging in Almelo van C.B. Cornelissen (Oldenzaal, 2006). ISBN 90-6693-099-3.