Het monument
Vorm en materiaal
Het monument voor Jos Saive in Vaals is een gedenksteen. Bovenop een blok van grof cement en kiezel met een terugvallend middenstuk staat een taps toelopend zuiltje met kruis. Op het blok is een plaquette bevestigd. Het gedenkteken is 2 meter 50 hoog en 2 meter breed.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
'OP 20 MRT. '45 VIEL HIER [?] VERVULLEN ZIJNER PLICHT
J. SAIVE
KONINGIN EN VADERLAND'.
De geschiedenis
Het monument voor Jos Saive in Vaals is opgericht ter nagedachtenis aan de Nederlandse militair die op 20 maart 1945 na een vuurgevecht met de bezetter om het leven is gekomen.
In de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog kwam Heinrich Himmler met een nieuwe strategie, genaamd 'Unternehmen Wehrwolf'. Een organisatie van fanatiekelingen kreeg een SS-opleiding, waardoor ze in staat zouden zijn in de reeds door de geallieerden veroverde gebieden de strijd opnieuw te doen oplaaien door blijvend verzet te plegen. Een van de eerste slachtoffers van deze groep 'weerwolven' zou de 21-jarige Jos Saive uit Vijlen worden. Hij diende bij de bewakingstroepen. Op 20 maart 1945 stond hij op wacht bij de grenspost Wolfhaag, dicht bij Vaals. Op een gegeven ogenblik verliet hij de post voor een controleronde naar grenssteen vier. Hij liep tussen 5 en 6 uur het bos in, waar hij ook nog zijn vriendin (een dochter van de burgemeester van Gemmenich) ontmoette.
Omstreeks dezelfde tijd waren boven het grensgebied zes leden van de organisatie 'Weerwolf' uit een door de bezetter buitgemaakte Amerikaanse B-17 bommenwerper gesprongen. De Duitse indringers hadden als opdracht de door de Amerikanen tot burgemeester benoemde dr. Franz Oppenhof te liquideren. Tussen het Malensbos en het Schimperbos sprongen de zes uit het toestel: een 23-jarige leidster van de 'Bund Deutscher Mädel' (de vrouwelijke tak van de Hitlerjugend), een jonge SS-luitenant, een Oostenrijkse 'Feldwebel' van de SS, een Hitlerjugend-soldaat uit Merkstein en twee andere SS'ers, beiden 'Oberscharführer'. Onder hun parachutistenoveralls droegen ze burgerkleding. De zes kenden de omgeving waar ze neerkwamen als hun broekzak.
Grenswacht Saive stond met zijn vriendin te praten, toen hij het zestal ontdekte. De grensbewakers waren door de Amerikanen gewaarschuwd voor Duitse saboteurs, dus vroeg hij zijn vriendin snel hulp te gaan halen. Het meisje rende zo hard al ze kon naar het grenskantoor Wolfhaag. Saive richtte zijn geweer op het zestal. Dit werd direct beantwoord met een kogelregen. Saive schoot terug, maar werd in het onderlijf getroffen. Even later kwamen zijn collega's toesnellen. 'Ze waren met een man of zeven. Het waren Duitsers en ze schoten met 'n machinepistool,' kreunde Saive. Hij bleek getroffen in zijn linkerknie, aan de rechterkant van de borst en zijn lies. Om 9 uur in de avond stierf Jos Saive in het grenskantoor aan zijn verwondingen.
De 'weerwolven' waren spoorloos. Het lukte hun inderdaad de pas benoemde burgemeester Oppenhof van Aken te vinden. Het 'weerwolfmeisje' Ilse vroeg aan het dienstmeisje van de burgemeester om een glas water, hetgeen in de chaos van die tijd vrij normaal was. Terwijl ze haar dorst leste, inventariseerde ze de omgeving. Daarna keerde ze terug naar haar kameraden, die in een dichtbijgelegen bos bivakkeerden. In de schemering van Palmzondag gingen de zes op weg naar de Eupenerstraat, waar de burgemeester woonde. Bij het huis werden de telefoondraden doorgeknipt. Via een kelderraam drongen de 'weerwolven' het pand binnen. Ze maakten het dienstmeisje wakker en hoorden van haar dat de burgemeester met zijn vrouw bij de buren was. Het meisje moest de burgemeester gaan halen.Toen de burgemeester naar buiten kwam, zag hij drie gestalten. 'Wij zijn Duitse piloten en vier dagen geleden bij Brussel neergeschoten. We proberen terug te komen naar de Duitse linies. Kunt u ons aan Ausweise helpen, burgemeester?' vroegen de drie. De burgemeester antwoordde dat zij daarvoor bij de Amerikanen moesten zijn. Toen de drie om een boterham vroegen, daalde de burgemeester de keldertrap af om brood te halen. Toen hij terugkwam, rukte de Oostenrijker zijn aarzelende collega een met geluidsdemper uitgeruste pistool uit de handen en schoot burgemeester Oppenhof in de linkerslaap. Terwijl hij op de grond lag, trokken de 'weerwolven' de band met 'Townmayor' van de mouw en namen deze mee als bewijsstuk. Een van de 'weerwolven' trapte bij de vlucht op een mijn en werd gedood. Drie anderen, onder wie het meisje, raakten ook door mijnen gewond. De overige twee ontkwamen.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst in het bos bij het grenskantoor Vaals-Gemmenich.
Bron
Limburgse monumenten vertellen 1940-1945 van H.J. Mans en A.P.M. Cammaert. (Maastricht, Stichting Historische Reeks Maastricht, 1994). ISBN 90 70356 67 8.
