Het monument
Vorm en materiaal
Het monument ‘De Explosie’ in Middelburg bestaat uit veertien gevelfragmenten van een verwoest en uit elkaar gespat achttiende-eeuws patriciërshuis (‘De Dolfijn’). Op veertien locaties in de stad is een brokstuk in het straatwerk aangebracht, waarop een kleine plaquette is bevestigd.
Tekst
De tekst op de plaquette op ieder brokstuk luidt:
‘DE EXPLOSIE – 1988
GEVELRESTANT LANGE DELFT 64 DOOR
DUITS BOMBARDEMENT VERWOEST
17 MEI 1940.’
Symboliek
Ko de Jonge nam het bombardement op Middelburg als uitgangspunt. Hij liet de gevel ‘exploderen’, waarbij de gevelfragmenten zich over het getroffen gebied verspreidden. De brokstukken worden ook wel ‘stenen des aanstoots’ genoemd, omdat men op enkele plaatsen moet opletten niet over het fragment te struikelen.
De geschiedenis
Het monument ‘De Explosie’ herinnert de inwoners van Middelburg aan het bombardement van 17 mei 1940, waarbij het centrum van de stad werd verwoest.
Na het Duitse bombardement op Rotterdam (14 mei 1940) gaf Nederland zich over, met uitzondering van Zeeland. Deze provincie moest doorvechten op last van de naar Engeland uitgeweken Nederlandse regering. De Commandant van Zeeland was schout bij nacht H.J. van der Stad, wiens hoofdkwartier in Middelburg was gevestigd. Men hoopte met de hulp van Franse troepen nog stand te kunnen houden in Zuidwest-Nederland. De Franse soldaten trokken via België naar Zuid-Beveland, waar ze gezamenlijk met de aldaar gelegerde soldaten en restanten van het Nederlandse leger (de Peeldivisie) stand probeerden te houden. Maar de Zanddijkstelling bij het Kanaal door Zuid-Beveland kon niet behouden blijven. Ook de verdediging van de Sloedam hield geen stand.
Op 17 mei 1940 werd Middelburg beschoten in de strijd tussen de Duitse bezetter en de Franse strijdkrachten. De beschietingen leidden tot de verwoesting van het centrum. Doordat de bevolking tijdig de stad had verlaten, waren er ‘slechts’ 22 mensenlevens te betreuren. De materiële schade was enorm. Meer dan 600 winkels en woningen waren vernield en de binnenstad was in een rokende puinhoop veranderd.
Aan de Lange Delft 64 stond tot aan het bombardement een achttiende-eeuws patriciërshuis (‘De Dolfijn’). Dit pand, ook wel het huis Van den Brande genoemd (naar de bouwheer Johan Pieter van den Brande), diende sedert 1898 als onderkomen van de Provinciale Bibliotheek. Het brandde geheel uit, waarbij circa 160.000 boeken (waaronder kostbare middeleeuwse handschriften) verloren gingen. De voorgevel bleef behouden, maar werd wegens instortingsgevaar later afgebroken en opgeslagen. Diverse plannen tot herbouw, onder andere aan het Koorkerkhof, werden niet uitgevoerd. Eén fragment kwam uiteindelijk bij de N.H. kerk te Kleverskerke terecht, omdat Van den Brande ambachtsheer van Kleverskerke was. Enkele andere kleine brokstukken kwamen elders terecht, onder meer in de Zeeuwse bibliotheek.
N.B: er bestaat discussie over de vraag wie verantwoordelijk was voor het bombardement op Middelburg.
Onthulling
Het monument stamt uit 1988.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
De brokstukken met plaquette zijn te vinden aan de Markt, in de Lange Delft, Onder den Toren, aan het Walplein, aan het Koorkerkhof, in de Sint-Pieterstraat, aan de Balans, aan de Groenmarkt, in de Bachensteene, in de Stadhuisstraat, in de Zusterstraat, in de Hagepreekgang, aan de Dwarskaai en aan de Rotterdamsekaai te Middelburg.
Bronnen
-
Van obelisk tot oorlogsgraf – Kleine monumenten en ornamenten in Zeeland, deel 2 van Jan J.B. Kuipers en Peter Sijnke (Provincie Zeeland, oktober 2002). ISBN: 90-71565-70-x;
- Middelburg 17 mei 1940. Het vergeten bombardement van Peter Sijnke (red.) (Den Vries/ De Ruiter 2014);
- Ton Goossens, ‘‘Foute’ informatie op Middelburgse monumenten’ in: Nehalennia Bulletin van de Werkgroep CultuurHistorie van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen (WCH) en de Zeeuwse Dialect Vereniging, afl. 187, voorjaar 2015;
-
Tobias van Gent en Peter Sijnke, ‘Bommen en granaten. Het vergeten bombardement opnieuw belicht’ in: De Wete gedaan aan de leden van de Heemkundige Kring Walcheren, 44e jrg. nr. 2 (april 2015).
