Het monument
Vorm en materiaal
De plaquette in het provinciehuis te Leeuwarden is uitgevoerd in brons. In reliëf worden twee familiewapens, de gemeentewapens van Wymbritseradiel en Utingeradeel en twee Nederlandse leeuwen afgebeeld.
Teksten
De tekst links op de gedenkplaat luidt:
'MR. S.M. VAN HAERSMA
BUMA
BURGEMEESTER VAN
WYMBRITSERADEEL
† 11 DEC. 1942 NEUENGAMME'.
De tekst rechts op de gedenkplaat luidt:
'JHR. MR. P.M. VAN BAERDT
VAN SMINIA
BURGEMEESTER VAN
UTINGERADEEL
† 15 APRIL 1945 SANDBORSTEL'.
De tekst onderaan de gedenkplaat luidt:
'STANTVASTICH IS GHEBLEVEN
MIJN HERT IN TEGHENSPOET'.
De geschiedenis
De plaquette in het provinciehuis te Leeuwarden is opgericht ter nagedachtenis aan de burgemeester van Utingeradeel en de burgemeester van Wymbritseradiel, die beiden tijdens de bezettingsjaren door oorlogsgeweld zijn omgekomen.
De namen van de twee slachtoffers luiden:
Jhr. mr. P.M. van Baerdt van Sminia (burgemeester van Utingeradeel) en mr. S.M. van Haersma Buma (burgemeester van Wymbritseradiel).
Jhr. mr. P.M. van Baerdt van Sminia werd geboren op 27 maart 1901
in Leeuwarden. Tijdens de bezetting heeft hij een gevangene uit een cel
in het gemeentehuis bevrijd. Deze gevangene was de heer Sjerp de Vries,
destijds opzichter van gemeentewerken van Utingeradeel. Hij maakte deel
uit van een verzetsgroep en wist veel van het ondergrondse werk in de
gemeente. Daarom werd hij door de burgemeester losgelaten. Van Baerdt
van Sminia had zelf ook kunnen vluchten, maar hij deed dit niet om
anderen niet in gevaar te brengen. Na zijn arrestatie op 5 mei 1944,
door verraad van de veldwachter-conciërge Pieter Bergsma, liet het
verzet hem weten een poging te zullen ondernemen om hem te bevrijden.
Ook dit aanbod wees de burgemeester van de hand. Hij stierf op 15 april
1945 te Sandborstel (Duitsland).
Burgemeester Sijbrand Marinus van Haersma Buma was de oprichter van het Legioen Oud-Frontstrijders (L.O.F.), een verzetsorganisatie van oud-militairen. Op 3 februari 1941 belegde de bezetter een bijeenkomst in Leeuwarden, waarbij de burgemeesters en gemeentelijke politiechefs aanwezig moesten zijn. Na afloop werd Van Haersma Buma gearresteerd, omdat hij een uitgezaagd dubbeltje ('koninginnekopje') op zijn revers droeg. Eind februari moest hij zich hiervoor verantwoorden voor een Duitse instantie in Den Haag. Van Haersma Buma weigerde een verklaring te ondertekenen waarin stond dat hij de beeltenis van zijn 'ehemalige Königin' had gedragen. Vervolgens werd hij uit zijn burgemeestersambt ontheven. Op 7 mei 1941 werd Van Haersma Buma gearresteerd, toen hij clandestien in café 'Het Park' een vergadering van burgemeester en wethouders bijwoonde. Via 'Het Oranje Hotel' in Scheveningen werd hij overgebracht naar Kamp Amersfoort. Vervolgens werd hij weggevoerd naar het concentratiekamp Neuengamme, waar hij op 11 december 1942 overleed.
Onthulling
Het monument is onthuld op 16 mei 1947.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Bronnen
- Verzetsmuseum Friesland: www.verzetsmuseum.nl;
- Tekens aan de weg – Tekens aan de wand, C. Reitsma (Leeuwarden, 1980). ISBN 9033020009;
- Sta een ogenblik stil… Monumentenboek 1940/1945, Wim Ramaker, Ben van Bohemen. (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3.
