Het monument
Vorm en materiaal
Het monument ‘De 102.000 stenen’ op het voormalige terrein van Kamp Westerbork in Hooghalen (gemeente Midden-Drenthe) is een herdenkingsplaats in de vorm van de landkaart van Nederland, waarop 102.000 stenen zijn aangebracht. De stenen verschillen in hoogte. Sommige zijn voorzien van een davidster of een vlam. Een aantal stenen heeft geen afbeelding.
Symboliek
Op de website van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork staat de symboliek van dit monument als volgt omschreven:
‘Op de vroegere appèlplaats van kamp Westerbork staan 102.000 stenen. Een steen voor iedere jood, Sinti of verzetsstrijder die werd gedeporteerd en niet terugkwam. De gedachte achter deze 102.000 stenen is om duidelijk te maken om hoeveel mensen het ging bij deze moord. Maar naast deze massaliteit ook de individualiteit duidelijk te maken: 102.000 is geen getal, maar één mens 102.000 keer.
De stenen zijn in hoogte willekeurig gestraat: de jodenvervolging gaat om 102.000 maal het verhaal van één mens. Ieder kind, man of vrouw was een individu en uniek mens. Op de kop van de stenen is een davidster te zien. Van de stenen zijn er tweehonderd met een vlam uitgevoerd: een groep van 245 zigeuners werd via kamp Westerbork gedeporteerd en grotendeels om het leven gebracht. Honderd stenen zijn zonder symbool uitgevoerd en staan voor de verzetsstrijders die in kamp Westerbork gevangen zaten en werden weggevoerd.
Voor overlevenden en nabestaanden is niets meer terug te vinden van hun familieleden, vrienden en kennissen. Er is geen plek waar zich hun laatste rustplaats bevindt, nergens kan een gedenksteen worden gevonden. Daardoor wordt deze plek door velen ervaren als een directe ‘verwijzing’ naar hun dierbaren.’
Wijziging
Gedurende de periode van zomer 2012 tot december 2014 is het monument gerestaureerd. Duitse en Nederlandse werklozen werkten anderhalf jaar lang gezamenlijk aan het herstel van het monument. Hierbij werden de davidsterren en vlammen die herinneren aan de vermoorde Joden, Sinti en Roma allemaal opnieuw vastgelijmd op de stenen.
De geschiedenis
Het monument ‘De 102.000 stenen’ in Hooghalen (gemeente Midden-Drenthe) is opgericht ter nagedachtenis aan de joden, zigeuners en verzetsmensen, die via het doorgangskamp Westerbork naar concentratiekampen werden gedeporteerd en niet terugkeerden.
‘Tussen 1942 en 1945 zijn door de Duitse bezetter vanuit kamp Westerbork meer dan 100.000 Nederlandse joden weggevoerd. Dit kamp was in 1939 gebouwd als Centraal Vluchtelingenkamp voor uit Duitsland gevluchte joden. In 1942 werd het een Durchgangslager, een verzamelplaats voor in Nederland levende joden. Vanuit kamp Westerbork werden zij, evenals Duitse vluchtelingen, 245 Sinti en tientallen verzetsstrijders naar vernietigingskampen als Auschwitz en Sobibor gedeporteerd. 93 keer vertrok zo’n transport; slechts 5.000 gedeporteerden kwamen terug.
Van de gedeporteerden keerden 102.000 niet terug. Als onderdeel van de symbolische herinrichting zijn op de vroegere appèlplaats van het kamp 102.000 stenen geplaatst. Dit was een initiatief van een aantal oud-kampgevangenen, verenigd in de Werkgroep 102.000. Dankzij bijdragen van bijna alle gemeenten in Nederland kon deze verwijzing naar de laatste verblijfplaats in ons land van 102.000 gedeporteerde en vermoorde joden worden gerealiseerd.’
Onthulling
Het monument is onthuld op 16 juni 1992 door Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument bevindt zich op het terrein van het voormalige Kamp Westerbork, gevestigd aan Oosthalen te Hooghalen (gemeente Midden-Drenthe). Kijk voor routebeschrijvingen en openingstijden op de website van Herinneringscentrum Kamp Westerbork.
Bronnen
- Stichting Herinneringscentrum Kamp Westerbork;
- De Telegraaf. Artikel 4 december 2015.
Voor meer informatie
Westerbork 102.000, Kees van Cadsand (Eigen uitgave, 1992).
