Het monument
Vorm en materiaal
Het Nationaal Monument voor de 1ste Onafhankelijke Poolse Parachutisten Brigade in Driel (gemeente Overbetuwe) is een abstract beeld. In de sokkel wordt een bronzen urn met aarde uit Polen bewaard. Op de sokkel staan de wapens van Polen en Warschau en het embleem van de Poolse brigade afgebeeld. Uit de sokkel rijst een dynamisch betonnen element omhoog. Naast dit element staat een beeld van een menselijk figuur. Het monument weegt 45 ton.
Tekst
Op de sokkel staat het opschrift:
‘SURGE POLONIA’.
Dit betekent: ‘Polen verrijs’.
Wijziging
In 1979 zijn aan weerszijden zuilen geplaatst. De linkerzuil draagt een plaquette met de namen van 94 gesneuvelde Poolse militairen. Op de rechterzuil is het wapen van Polen en een gedenksteen uit 1946 aangebracht.
Symboliek
Beeldhouwer Jan Vlasbom heeft de betekenis van het monument als volgt omschreven: ‘De sokkel symboliseert het Poolse volk. Daarin wordt op een van het dagelijks rumoer afgewende plaats de Poolse aarde bewaard, geflankeerd door de wapens van Polen en Warschau en bekroond met het embleem van deze Poolse brigade. Uit de sokkel rijst een dynamisch betonnen element: Polens geestkracht en onversaagde moed. Daaruit treedt te voorschijn de gestalte der jeugd, de toekomst die de vrijheid als kostbaar goed, als kleinood in de handen draagt. Als de tijden donker zijn is het of deze gestalte verdwijnt, maar dit is slechts schijn. De vrijheid is er altijd en zich concentrerend op de nationale krachten, verleent zij aan Polen moed en geestkracht en altijd weer opnieuw gestalte.’
De geschiedenis
Het ‘Nationaal Monument voor de 1ste Onafhankelijke Poolse Parachutisten Brigade’ in Driel (gemeente Overbetuwe) is opgericht ter nagedachtenis aan de 94 Poolse militairen die tijdens operatie ‘Market Garden’ zijn gesneuveld.
Met een grootscheeps offensief (‘Market Garden’) van 17 tot 26 september 1944 wilden de geallieerden vanuit België de grote rivieren in Nederland oversteken door met luchtlandingstroepen in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veilig te stellen. Er werden drie complete divisies gedropt: de 101ste US Airborne Divisie bij Eindhoven en Veghel, de 82ste US Airborne Divisie bij Grave en Groesbeek en de 1ste Britse Airborne Divisie bij Arnhem en Oosterbeek. Vanuit Belgiē moest het Britse 30e Corps over de veroverde bruggen oprukken naar het IJsselmeer.
Tijdens de Slag om Arnhem vond op 24 september 1944 bij Driel de landing plaats van de 1ste Onafhankelijke Poolse Parachutisten Brigade, onder bevel van generaal S. Sosabowski. De Polen werden ingezet om de in moeilijkheden geraakte geallieerde legers te helpen. Onder hevig Duits vuur probeerden zij in rubberbootjes de Rijn over te steken. Het doel was versterking van het Britse bruggenhoofd rond villa ‘Hartenstein’, dat dienst deed als hoofdkwartier van generaal Urquhart van de 1ste Britse Airborne Divisie.
In de nacht van 25 op 26 september dekten zij met de ‘Dorsets’ de aftocht van de Britse parachutisten. Tijdens deze operatie zijn veel doden en gewonden gevallen. Het is Sosabowski en zijn mannen gelukt de zuidelijke Rijnoever bij Heteren en Driel van 21 tot 26 september 1944 bezet te houden. Toen ze uiteindelijk zelf terug moesten, waren er nauwelijks nog boten beschikbaar. Kleine groepjes bereikten nog de Betuwekant, maar een groot aantal sneuvelde of verdronk.
Bij de Amerikanen verliep alles vrij goed. De bruggen over de Maas en het Maas-Waalkanaal bij Heumen en de bruggen bij Eindhoven vielen in hun handen en na harde strijd ook de Waalbrug bij Nijmegen. Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. Onder leiding van commandant John D. Frost slaagde het 2de bataljon van de 1ste Parachutisten Brigade van de 1ste Airborne Divisie erin om de noordelijke oprit van de oude Rijnbrug te bezetten en deze oprit tijdens de daaropvolgende strijd dagenlang onder controle te houden. De Engelse para’s werden echter verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich onder zware verliezen terugtrekken in de Betuwe. Nadat de Slag om Arnhem werd verloren, is de aanval gestokt. Wel was een deel van Noord-Brabant en Gelderland in geallieerde handen. Vanuit deze strook vrij gebied, ‘de Corridor’ genaamd, werd in de maanden daarna de rest van Brabant bevrijd.
Tijdens operatie ‘Market Garden’ zijn meer dan 17.000 militairen van de luchtlandings- en grondtroepen gesneuveld, gewond geraakt of vermist. Dit aantal verloren manschappen was groter dan tijdens de invasie in Normandië (D-Day).
Onthulling
Het monument is onthuld op 16 september 1961 door de Commissaris van de Koningin in de provincie Gelderland.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Bronnen
- Gemeente Overbetuwe;
- Sta eens even stil ter nagedachtenis en ter bezinning, Oorlogs- en Bevrijdingsmonumenten in de Over-Betuwe van dr. Jan Brouwer. (Bemmel enz., 1990). ISBN 90 900 3477 3;
- Oorlogsmonumenten in de Provincie Utrecht van Ingrid van Beuzekom, Roland Blijdenstijn en Rob van Olderen. Stichtse Monumenten Reeks (Utrecht, Uitgeverij Matrijs, 1995). ISBN 90 5345 062 9.
