Het monument
Vorm en materiaal
Het monument ‘Sint-Joris en de draak’ in Amsterdam is een wit natuurstenen reliëf. Op de voorgrond is Sint-Joris te zien die met een zwaard de draak doodt (via de bek van de draak). Sint-Joris draagt een helm en heeft een zwaard met een ster erop. Op de achtergrond zijn twaalf gezichten aangebracht.
Tekst
De tekst op het reliëf luidt:
‘SUBMERGO UNICA UT EMERGAM 1943 MEI 1945’.
Dit betekent: ‘Ik duik onder om boven te komen’.
Symboliek
Het verhaal van St.-Joris en de draak is een vroeg-christelijke legende uit de vijfde eeuw. Sinds de elfde eeuw staat deze vertelling symbool voor de strijd tussen goed en kwaad. De gezichten op het reliëf symboliseren de redding van de twaalf geredde joodse burgers.
De geschiedenis
Het monument ‘Sint-Joris en de draak’ in Amsterdam herinnert aan de redding van twaalf joodse burgers.
Het pand aan de Reguliersgracht 34 deed tijdens de bezettingsjaren dienst als onderduikadres. Het was een studentenhuis van het dispuut Unica, maar afgezien van de 22-jarige Ivo Schöffer waren alle studenten in 1943 vertrokken. Ivo en zijn zus Lydia verschaften tussen 1943 en 1945 onderdak aan twaalf vaste joodse onderduikers, en aan een wisselend aantal tijdelijke logees. Lydia was expert in het vervalsen van identiteitsbewijzen, ze vervalste er tijdens de oorlog meer dan duizend. Zo had ze ook voor haar broer een vals bewijs gemaakt dat aangaf dat hij zestien was. Op deze manier kon hij zonder risico over straat en zijn illegale werk doen.
De eerste onderduikers waren Ivo’s vriend Gideon Kahn, zijn moeder en zijn tante. Later kwamen de joods-Duitse Erna Koopmann-Berg en haar man erbij. Om zo min mogelijk argwaan te wekken liepen vrienden en bekenden van Ivo het pand in en uit om de suggestie te wekken dat er studenten woonden. Ivo deed oefeningen om te zorgen dat de onderduikers binnen twee minuten op zolder konden komen. Om de verveling te verdrijven hield Ivo lezingen en gaf een EHBO-cursus. Gideon Kahn vertelde over de joodse geschiedenis. Ivo’s ouders en zijn tante kwamen regelmatig op bezoek. Eens per maand mochten de onderduikers van Ivo een kwartier luchten, na het invallen van de duisternis en voor het ingaan van de avondklok. Alleen Erna kwam regelmatig buiten om boodschappen te doen. Zij liep weinig risico vanwege haar niet-joodse uiterlijk en Duitse accent. De NSB-huisbaas had niets in de gaten van de aanwezigheid van de onderduikers. Iedere maand kwam hij de huur ophalen. Éen keer kwam er een Duitser aan de deur, maar deze bleek zich in het adres vergist te hebben.
De verbazing van de buurtbewoners was groot toen er na de bevrijding twaalf mensen uit het pand aan de Reguliersgracht kwamen. Niemand had ooit iets gemerkt van hun aanwezigheid. De familie Schöffer kreeg de Yad Vashem-onderscheiding voor hun heldhaftige optreden tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Onthulling
Het monument is onthuld op 21 november 1945.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het gedenkteken is aangebracht op de gevel van een pand aan de Reguliersgracht te Amsterdam.
Bronnen
- Om nooit te vergeten – Amsterdamse monumenten en gedenktekens ter herinnering aan de Tweede Wereldoorlog van Mies Bouhuys en Boris Klatser (Bussum, Produktie Uitgeverij Thoth, 1995). ISBN 90 6868 124 9;
- Vertel de verhalen van Frans Heddema en Margit Willems (Stadsdeel Amsterdam-Centrum, 2005). ISBN 90-9019166-6;
- Schöffer & Co van Gerben Post (Amsterdam, Uitgeverij Prometheus, 2021). ISBN 9789044648317.
