Het monument
Vorm en materiaal
Het bevrijdingsteken in Grave is een zuil, bekroond met een parachute van aluminium. Op de zuil is een plaquette bevestigd. Op de plaquette zijn de emblemen van drie legeronderdelen aangebracht, te weten: de 82ste Airborne Divisie (‘All Americans’), het Britse 30ste Corps en de Prinses Irene Brigade.
Tekst
De tekst op de gedenkplaat luidt:
‘TIJDENS DE TWEEDE WERELDOORLOG
WERD OP 17 SEPT 1944
DE MAASBRUG TE GRAVE VEROVERD
DOOR DE ‘E’ COMPAGNIE 2E BATALJON
VAN DE 82E AMERIKAANSE LUCHTLANDINGSDIVISIE.
OP 19 SEPT. 1944 ROLLEN DE EERSTE TANKS
VAN HET BRITSE XXXSTE LEGERCORPS
OVER DEZE BRUG.
OP 21 SEPT 1944
WORDT DE VERDEDIGING VAN
DE ZUIDELIJKE OPRIT VAN DE MAASBRUG
GEHANDHAAFD DOOR DE
KONINKLIJKE BRIGADE ‘PRINSES IRENE’.
DIT BEVRIJDINGSTEKEN IS GEPLAATST
TER ERE VAN HEN
DIE VOOR ONZE VRIJHEID
HEBBEN GESTREDEN EN
ERVOOR HUN LEVEN GAVEN.
ZIJ ZULLEN TE ALLEN TIJDE
VOORTLEVEN IN ONZE HERINNERING.
17 SEPT 1944 17 SEPT 1994′.
De geschiedenis
Het bevrijdingsteken herinnert de inwoners van Grave aan operatie ‘Market Garden’, een geallieerd offensief van 17 tot 26 september 1944.
Met deze grootscheepse operatie wilden de geallieerden vanuit België de grote rivieren in Nederland oversteken door met luchtlandingstroepen in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veilig te stellen. Er werden drie complete divisies gedropt: de 101ste US Airborne Divisie bij Eindhoven en Veghel, de 82ste US Airborne Divisie bij Grave en de 1ste Britse Airborne Divisie bij Arnhem en Oosterbeek.
Tijdens de operatie kreeg het 504e Para Infanterie Regiment van Reuben Tucker de opdracht de bijna 600 meter lange Maasbrug bij Grave te veroveren. Op 17 september 1944 werd de verkeersbrug van beide zijden benaderd door de parachutisten. Door vlak bij de zuidelijke oprit te landen, werd de bezetter verrast en konden de geallieerde manschappen razendsnel de oprit in bezit krijgen. Daarna werd ook de noordelijke oprit veroverd en kon aan generaal Gavin worden gemeld dat ‘brug 11’ was overmeesterd. Tegen de avond bereikten de geallieerden de stad Grave. Het stadhuis werd ingericht als commandopost van het 2de Bataljon van het 504e Para Infanterie Regiment, ofwel ‘Cider White’. Het regiment had als radiocode de naam ‘cider’. De drie bataljons waaruit elk regiment bestond, droegen als codenamen ‘red’, ‘white’ en ‘blue’. Na enkele dagen werd de verdediging van de Maasbrug overgenomen door de Prinses Irene Brigade.
Bij de Amerikaanse luchtlandingstroepen verliep alles vrij goed. De bruggen over de Maas en het Maas-Waalkanaal bij Heumen vielen in hun handen en na harde strijd ook de Waalbrug bij Nijmegen. Ook rondom Eindhoven vielen de bruggen grotendeels in handen van de Amerikaanse para’s.
Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. Onder leiding van luitenant-kolonel John D. Frost slaagde het 2de bataljon van de 1ste Parachutisten Brigade van de 1ste Airborne Divisie erin om de noordelijke oprit van de oude Rijnbrug te bezetten en deze oprit tijdens de daaropvolgende strijd dagenlang onder controle te houden. De Engelse para’s bij de Rijnbrug en rondom Oosterbeek werden echter verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich met zware verliezen overgeven. De landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel was te laat om nog van enige hulp te kunnen zijn aan de belegerde Engelse luchtlandingstroepen. Ook de opmars van het 30e corps liep ernstige vertraging op door onder andere aanvallen van in de haast samengestelde Duitse eenheden.
Nadat de Slag om Arnhem werd verloren, is de aanval gestokt. Wel was dankzij de samenwerking van Amerikaanse en Engelse soldaten een deel van Noord-Brabant en Gelderland in geallieerde handen terechtgekomen. Vanuit deze strook vrij gebied van Eindhoven naar Arnhem (‘de Corridor’ genoemd) werd in de maanden daarna de rest van Brabant bevrijd. Tijdens operatie ‘Market Garden’ zijn boven Nederland 35.000 parachutisten gedropt, waarvan circa 11.000 bij Arnhem zijn geland. Slechts 2400 man is het gelukt om na gevechten in Oosterbeek en Arnhem de Rijn terug over te steken. De overige soldaten raakten gewond, werden gedood of zijn krijgsgevangen gemaakt. In totaal zijn meer dan 17.000 militairen van de luchtlandings- en grondtroepen gesneuveld, gewond geraakt of vermist. Dit verliescijfer was hoger dan tijdens de invasie in Normandië (D-Day).
De meeste Amerikaanse militairen zijn herbegraven in Amerika. Britse en Canadese militairen blijven begraven in het land waar zij zijn gesneuveld.
Onthulling
Het monument is onthuld op 18 september 1994.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Bronnen
- Ter nagedachtenis en ter bezinning – Oorlogs- en verzetsmonumenten in Nijmegen en omgeving van Margreet Janssen Reinen, Miep Janssen Reinen-Wannet en Ab Uijen. (Molenhoek 1994). ISBN 90-71832-25-2;
- In het spoor van Market Garden – Monumenten en gedenktekens Noord-Brabant van Jacq van Eekelen e.a. (Den Dungen, Market Garden Comité, 1998).
