Het monument
Vorm en materiaal
De gedenksteen bij de N.H. kerk in Oosterbeek (gemeente Renkum) bestaat uit drie tufstenen. In de bovenste steen is een plaquette van leisteen gemetseld. Op de plaquette staat een goudkleurige Pegasus afgebeeld. Het gedenkteken is 1 meter 30 hoog, 3 meter 10 breed en 50 centimeter diep.
Tekst
De tekst op de gedenksteen luidt:
‘IN SEPTEMBER 1944 BRITISH AIRBORNE SOLDIERS
AND THEIR POLISH COMRADES WITH THE SUPPORT OF
BRAVE DUTCH MEN AND WOMEN, FOUGHT A GRIM BATTLE
AROUND THIS ANCIENT CHURCH IN THE STRUGGLE TO
LIBERATE THE NETHERLANDS FROM THE NAZI TYRANNY.
THIS STONE COMMEMORATES ALL WHO TOOK PART IN
THIS ACTION, AND ABOVE ALL, THOSE WHO DIED.
NOT ONE SHALL BE FORGOTTEN.’
Restauratie
Het monument is gerestaureerd in 2008.
Symboliek
De Grieks-mythologische Pegasus (een gevleugeld paard) is het embleem van de Airborne Divisie. De gedenksteen is geplaatst op de fundering van het (na verwoesting van de kerk) gesloopte gotische koor van de N.H. kerk.
De geschiedenis
De gedenksteen bij de N.H. kerk herinnert de inwoners van Oosterbeek (gemeente Renkum) aan de verschillende Britse eenheden die gedurende de Slag om Arnhem in de buurt van de oude kerk hebben gestreden om de verbinding met de Rijn open te houden, zodat een overtocht mogelijk werd.
De Slag om Arnhem maakte deel uit van operatie ‘Market Garden’. Operatie ‘Market Garden’ was een groot offensief van 17 tot 26 september 1944, waarmee de geallieerden vanuit België een bruggenhoofd over de grote rivieren in Nederland wilden veroveren. Luchtlandingstroepen moesten in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veiligstellen. Er werden drie complete divisies gedropt: de 101ste US Airborne Divisie bij Son (ten noorden van Eindhoven) en Veghel, de 82ste US Airborne Divisie bij Grave en Groesbeek (ten oosten van Nijmegen) en de 1ste Britse Airborne Divisie ten westen van Oosterbeek. Later volgde ook nog de landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel. Vanuit België moest het Britse 30e Corps via de veroverde bruggen oprukken naar het IJsselmeer.
Bij de Amerikaanse luchtlandingstroepen verliep alles vrij goed. De bruggen over de Maas en het Maas-Waalkanaal bij Heumen vielen in hun handen en na harde strijd ook de Waalbrug bij Nijmegen. Ook rondom Eindhoven vielen de bruggen grotendeels in handen van de Amerikaanse para’s.
Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. Onder leiding van luitenant-kolonel John D. Frost slaagde het 2de bataljon van de 1ste Parachutisten Brigade van de 1ste Airborne Divisie erin om de noordelijke oprit van de oude Rijnbrug te bezetten en deze oprit tijdens de daaropvolgende strijd dagenlang onder controle te houden. De Engelse para’s bij de Rijnbrug en rondom Oosterbeek werden echter verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich met zware verliezen overgeven. De landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel was te laat om nog van enige hulp te kunnen zijn aan de belegerde Engelse luchtlandingstroepen. Ook de opmars van het 30e corps liep ernstige vertraging op door onder andere aanvallen van in de haast samengestelde Duitse eenheden.
Nadat de Slag om Arnhem werd verloren, is de aanval gestokt. Wel was dankzij de samenwerking van Amerikaanse en Engelse soldaten een deel van Noord-Brabant en Gelderland in geallieerde handen terechtgekomen. Vanuit deze strook vrij gebied van Eindhoven naar Arnhem (‘de Corridor’ genoemd) werd in de maanden daarna de rest van Brabant bevrijd. Tijdens operatie ‘Market Garden’ zijn boven Nederland 35.000 parachutisten gedropt, waarvan circa 11.000 bij Arnhem zijn geland. Slechts 2400 man is het gelukt om na gevechten in Oosterbeek en Arnhem de Rijn terug over te steken naar de Betuwe. De overige soldaten raakten gewond, werden gedood of zijn krijgsgevangen gemaakt. In totaal zijn meer dan 17.000 militairen van de luchtlandings- en grondtroepen gesneuveld, gewond geraakt of vermist. Dit verliescijfer was hoger dan tijdens de invasie in Normandië (D-Day).
N.H. Kerk
De N.H. kerk in Oosterbeek is de oudste kerk van Nederland. Deze kerk, gebouwd in de romaanse stijl, dateert van rond 900. De kerk lag helemaal aan de rand van de perimeter en diende tijdens de Slag om Arnhem als hospitaal en als post voor de artillerie die de troepen in Arnhem moest ondersteunen. De kerk was een van de laatste steunpunten voor de 1ste Britse Airborne Divisie. Vanhieruit werd nog zoveel mogelijk weerstand geboden om zoveel mogelijk manschappen de mogelijkheid te bieden om zich terug te trekken over de Rijn. Tijdens de gevechten raakte de kerk zeer zwaar beschadigd. Na de oorlog is de kerk bijna geheel weer opgebouwd. Sommige onderdelen van het interieur zijn geschonken door Britse veteranen, zoals het doopvont in de vorm van een parachute.
Oprichting
Het gedenkteken opgericht op initiatief van generaal sir John Hackett. In 1944 was sir Hackett commandant van de 4e Parachutisten Brigade.
Onthulling
Het monument werd onthuld op 23 september 1990 door Zijne Excellentie ambassadeur Z.E.W. Gziazda van Polen, generaal sir John Hackett en mevrouw Kate ter Horst. De Kerkvoogdij Hervormde Gemeente Oosterbeek-Wolfheze draagt samen met de gemeente Renkum zorg voor het onderhoud van het gedenkteken.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst aan de oostzijde van de N.H. kerk, gelegen aan de Benedendorpseweg te Oosterbeek (gemeente Renkum).
Bronnen
- Kerkvoogdij Hervormde Gemeente Oosterbeek-Wolfheze;
- Contactblad van de Stichting 1940-1945 van oktober 2002;
- In het spoor van Market Garden – Monumenten en gedenktekens Noord-Brabant van Jacq van Eekelen e.a. (Den Dungen, Market Garden Comité, 1998);
- www.oorlogsmusea.nl.
Voor meer informatie
- De Oude Kerk te Oosterbeek (Kerkvoogdij Hervormde Gemeente);
- www.arnhem1944.com.
