Het monument
Vorm en materiaal
De Nederlandse oorlogsgraven in Gilze (gemeente Gilze en Rijen) herbergen de stoffelijke overschotten van veertig oorlogsslachtoffers. Op elk graf is een kruisvormige zerk van natuursteen geplaatst. Achter de graven bevindt zich een gedenkmuur met in het midden een groot kruis. Voor de muur zijn bronzen plaquettes aangebracht.
Bij de graven is op een centrale plaats een klokkenstoel met een Kempisch spitsje geplaatst. De klokkenstoel is uitgevoerd in Bankirai-hout (hardhout) en wordt bekroond door een kruis. In de betonnen bestrating onder de stoel ligt een hardstenen gedenkplaat. De oppervlakte van het perceel bedraagt 4.120 m2. De klokkenstoel is 6 meter 40 hoog. De basis is 3 meter 30 breed en 3 meter 30 diep.
Teksten
De tekst op de gedenkmuur luidt:
'HEDEN ZIJ UW PLAATS IN VREDE
UW WONING IN HET HEILIGE SION.'
De plaquettes voor de muur bevatten de namen van veertig oorlogsslachtoffers.
Op de middelste plaat is de datum '27-10-1944' aangebracht.
Symboliek
Het Kempische spitsje verwijst naar de Gilzer kerktoren die tot 27 oktober 1944 (op de ochtend van de bevrijding) eveneens spits was.
De geschiedenis
De Nederlandse oorlogsgraven herinneren de inwoners van Gilze (gemeente Gilze en Rijen) aan de veertig medeburgers die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen. Met de klokkenstoel wordt de bevrijding van Gilze (27 oktober 1944) in herinnering gebracht.
In Gilze zijn tijdens de bezettingsjaren veel slachtoffers gevallen en gebouwen verwoest. Gilze lag in de aanvliegroute naar het vliegveld Gilze-Rijen, waardoor het dorp werd getroffen door bombardementen. Op 4 september 1940 stortte een Duitse Heinkel HE 111 neer in de Nieuwstraat te Gilze. Het toestel was net opgestegen vanaf het vliegveld en was geladen met bommen voor een bombardement op het Engelse Liverpool. De verwoesting in Gilze was enorm. Zeven burgers kwamen om het leven.
Op 4 mei 1941 werd het vliegveld door de Royal Air Force gebombardeerd. Enkele bommen misten hun doel en kwamen terecht op de buurtschap Langereit. De ravage was aanzienlijk, maar gelukkig vielen er geen slachtoffers.
Op 30 juli 1943 kwam nabij café 'De Vijf Eiken' een munitietrein tot ontploffing. Een boerderij en vijf woningen werden verwoest. Er vielen een dode en vijf zwaargewonden.
Door afzwaaiers werd op 10 februari 1944 één inwoner van Gilze gedood. Op 5 juli 1944 werd het centrum van Gilze verwoest door een mislukt bombardement, waarbij 21 burgers om het leven kwamen. Op 7 augustus 1944 werden weer vier Gilzenaren gedood door een afzwaaier. Op 26 februari 1945 vonden zes burgers de dood, doordat een V1-raket op Gilze was terechtgekomen.
De Angelusklok is gegoten in 1615, waarna hij dienst heeft gedaan in de kerktoren van parochie Sint-Petrusbanden te Gilze. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de klok door de bezetter gevorderd om omgesmolten te worden voor de oorlogsindustrie. Maar omdat het merkteken 'M' van monument in de klok was aangebracht, is daar toch van afgezien. Na de bevrijding werd de klok in de Gelderse plaats Babberich teruggevonden.
Via vele omzwervingen kwam de klok opnieuw terecht in de Gilzer toren. In 1992 moest de klok plaatsmaken voor een ander carillon met drie klokken. De klankkleur van de klok en het Carillon pasten niet bij elkaar, zodat de oude klok overbodig werd. De Stichting 50 jaar Bevrijding Gilze heeft de klok een nieuwe bestemming gegeven. Nu doet de klok dienst tijdens de dodenherdenking bij de oorlogsgraven.
Oprichting
De begraafplaats voor oorlogsslachtoffers is in 1994 vernieuwd op initiatief van het kerkbestuur van de parochiekerk Sint-Petrus Banden. De klokkenstoel is gebouwd in opdracht van de Stichting 50 jaar Bevrijding Gilze. De bouw was mogelijk dankzij een subsidie van het Anjerfonds Noord-Brabant. De rest van het geld komt onder meer van middenstanders en van bedrijven in Gilze.
Onthulling
De klokkenstoel is onthuld op 27 oktober 1994, ter gelegenheid van de 50ste herdenking van de bevrijding.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
De oorlogsgraven bevinden zich op de R.K. begraafplaats (sectie K – nr. 1424), gelegen aan de Alphenseweg te Gilze (gemeente Gilze en Rijen).
Bronnen
- Gemeente Gilze en Rijen;
- Heemkring Molenheide;
- Weekblad Gilze en Rijen van 18 mei 1994;
- De Stem van 4 juli 1994.
Voor meer informatie
Vijf Jaar Luchtfront. Dit is een serie van vijf boeken over de oorlogsgeschiedenis van de gemeente Gilze en Rijen, uitgegeven door Heemkring Molenheide.
