Het monument
Vorm en materiaal
Het oorlogsmonument te Sittard (gemeente Sittard-Geleen) is een bronzen beeldengroep van twee mensenfiguren. Het beeld is geplaatst op een voetstuk van Belgisch hardsteen (Calcaire). In het voetstuk is een oorkonde ingemetseld. Het gedenkteken is 4 meter 85 hoog.
Teksten
De tekst op het voetstuk luidt:
‘1940 – 1945’.
De tekst van de oorkonde luidt:
‘OP 4 MEI 1957 WERD DIT MONUMENT,
ONTWORPEN DOOR CHARLES TANGELDER,
OVERGEDRAGEN AAN HET BESTUUR DER GEMEENTE SITTARD.
OPRIJZEND TE MIDDEN VAN DE BURGERS DEZER STAD,
WIL HET DE HERINNERING LEVENDIG HOUDEN
AAN OORLOG, BEZETTING EN BEVRIJDING
VAN 10 MEI 1940 TOT 5 MEI 1945;
HET WIL DE BURGERS VAN SITTARD GEDENKEN,
DIE IN DIE TIJD HET LEVEN LIETEN,
ALS OORLOGSSLACHTOFFERS EN WIER NAMEN
HIER ZIJN OPGETEKEND, TERWIJL HET AAN
DIT GESLACHT EN AAN KOMENDE GESLACHTEN
WIL VOORHOUDEN, DAT DE WEZENLIJKE BEVRIJDING
LIGT IN DE ONTHECHTING AAN HET AARDSE,
OM OPEN TE STAAN VOOR HOGERE,
ONVERGANKELIJKE WAARDEN.’
De oorkonde bevat vervolgens de namen van 210 Sittardse oorlogsslachtoffers met hun geboorte- en sterfdata en overlijdensplaats, voor zover bekend, ingedeeld naar de omstandigheden van hun overlijden.
Symboliek
De symboliek van het monument wordt in de publicatie Limburgse monumenten vertellen 1940-1945 als volgt omschreven: ‘Twee mensenfiguren van wie één verkeert in een zo subliem mogelijke geestelijke toestand, die reikt ver over de ruimten heen in de bovennatuur. De andere figuur is worstelend met de stof, met zichzelf, zou ook wel willen rijzen naar het plan van de eerste, maar ziet de weg niet, nog niet’. Deze mensen kunnen tegen elkaar botsen en zo botsen ook werelden tegen elkaar tijdens oorlogen, met ellende en pijn als gevolg.
De geschiedenis
Het oorlogsmonument te Sittard (gemeente Sittard-Geleen) is opgericht ter nagedachtenis aan 211 medeburgers die tijdens de bezettingsjaren door oorlogsgeweld zijn omgekomen. Ook wordt met het gedenkteken de bevrijding in herinnering gebracht.
Zondag 19 november 1944 is voor veel Sittardenaren een zwarte dag. De stad was toen twee maanden bevrijd. Het front lag bij Susteren, waardoor Sittard nog altijd makkelijk bereikbaar was voor Duitse granaten. De richting van de projectielen konden door de Sittardenaren herkend worden aan de fluittoon. Langzaamaan kwam het dagelijkse leven weer op gang. In de Baandert was een voetbalwedstrijd gepland tussen de twee aartsrivalen Sittardse Boys en Maurits Geleen. Toen midvoor Harie Ehlen van de Sittardse Boys (een voetbalberoemdheid in die dagen) op die zondag van de 19e november het suizende geluid van een granaat hoorde, liet hij zich terstond op het gras vallen. Enkele seconden later dreunden de Baandert en omgeving van de inslagen. Toeschouwers renden voor hun leven op zoek naar een veilige plek. De meesten wilden de kleedkamers in. Anderen liepen verdwaasd rond. De fietsenstalling aan de overkant van de straat werd met een enorme knal getroffen. Toen het granatengeweld ophield, konden de mensen naar huis. Blijkbaar was de toren van de kerk doelwit van de Duitse artillerie geweest, want om de kerk waren heel wat granaten ingeslagen. Rode-Kruishelpers liepen door de met glas bezaaide straten op zoek naar slachtoffers. Er zijn die middag elf doden gevallen.
Oprichting
Op 25 september 1945 werd een raadsvoorstel ingediend tot plaatsing van een oorlogsmonument. Over de locatie van het op te richten gedenkteken is veel onenigheid geweest. Medio jaren vijftig was een meerderheid binnen de Sittardse gemeenteraad van mening dat de Markt niet de geschikte plaats was vanwege zijn economische betekenis. Als alternatieve locatie werd geadviseerd het beeld te plaatsen achter de eendenvijver in het Stadspark. Het toenmalige college van B & W hield echter vast aan de Markt, waarop de raad op zijn beurt het plantsoen bij de voormalige huishoudschool aan de Mgr. Claessensstraat aanwees. In 1956 was de politiek nog steeds verdeeld en uiteindelijk schaarde een ingeschakelde adviescommissie zich achter het advies van B & W. Maar ook na de onthulling hielden raadsleden en burgers grote problemen met de locatie. Het zou namelijk te dicht bij een voormalig NSB-pand staan.
Onthulling
Het monument is onthuld op 4 mei 1957 door mevrouw G. Crauwels, dochter van één van de Sittardse oorlogsslachtoffers die op 8 september 1944 werd doodgeschoten, omdat hij de in die dagen verboden krant Trouw bij zich droeg.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Bronnen
- Limburgs Dagblad van 30 juni 2005;
- Limburgse monumenten vertellen 1940-1945, H.J. Mans en A.P.M. Cammaert (Maastricht, Stichting Historische Reeks Maastricht, 1994). ISBN 90 70356 67 8;
- Sta een ogenblik stil… Monumentenboek 1940/1945, Wim Ramaker en Ben van Bohemen (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3;
- Mens & Dier in Steen & Brons door Peter en René van der Krogt.
