Het monument
Vorm en materiaal
Het Nationaal Koopvaardijmonument (ook bekend onder de naam ‘De Boeg’) in Rotterdam is een met blank Canadees aluminium bedekte staalconstructie, voorstellende een scheepsboeg die golven klieft. De sculptuur is geplaatst op een betonnen voetstuk. Voor het voetstuk is een bronzen beeldengroep geplaatst van vijf mannenfiguren die door een kabel verbonden zijn. Onder de kabel is in reliëf het kielzog van een schip aangebracht. Het gedenkteken is 45 meter hoog. Het voetstuk is 2 meter hoog en 13 meter breed.
Tekst
De tekst op het voetstuk luidt:
‘ZIJ HIELDEN KOERS.’
Symboliek
Het monument staat symbool de triomfantelijke herrijzenis na de bevrijding. ‘Met de beeldengroep heeft de beeldhouwer de gebrachte offers en betoonde moed, waarmede de Nederlandse koopvaardij ons land in de oorlog een voorbeeld is geweest, willen uitdrukken. De roerganger, drie andere zeelui en een verdronkene zijn verbonden in een het uiterste eisende krachtsinspanning. Onder de kabel, die deze band nog nader aanduidt is een reliëfpartij aangebracht, die min of meer aan een kielzog doet denken.’
Wijziging
De beeldengroep is in 1965 aan het monument toegevoegd om het menselijk element meer te doen gelden.
De geschiedenis
Het Nationaal Koopvaardijmonument (ook bekend onder de naam ‘De Boeg’) in Rotterdam eert de Nederlandse koopvaardij in oorlogstijd en herinnert aan de de 2134 Nederlandse en 1414 niet-Nederlandse zeelieden die in de geallieerde strijd tegen de bezetter zijn omgekomen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog vervoerden schepen van de Nederlandse koopvaardij soldaten en voorraden (voedsel en wapens) voor Engeland en Rusland. Dit was gevaarlijk werk, omdat de zee onveilig werd gemaakt door Duitse en Japanse duikboten. Ook vielen vliegtuigen de schepen aan met torpedo’s en bommen. In die periode zijn 421 Nederlandse koopvaardijschepen ten onder gegaan en verloren 3.375 opvarenden het leven.
Oprichting
Na de bevrijding ging van Rotterdamse scheepvaartkringen het initiatief uit een monument op te richten ter nagedachtenis aan de zeelieden die tijdens de oorlog het leven hadden gelaten. In 1947 werd dit initiatief ingepast in het kaderplan van de Nationale Monumenten Commissie voor Oorlogsgedenkteekens. De benodigde gelden kwamen van Rotterdamse ondernemingen en van de landelijke collecte, waaruit ook de andere nationale monumenten werden gefinancierd.
De uitvoering van het plan werd in handen gelegd van een werkcomité dat één of meer ontwerpen moest voordragen bij de Stichting Nationaal Monument voor de Koopvaardij. In december 1950 werden vier beeldhouwers en twee architecten uitgenodigd om deel te nemen aan een besloten prijsvraag. Het monument moest zowel het leed en de opoffering als de onverzettelijke volharding van de Koopvaardij tot uitdrukking brengen. Deze kenmerken moesten op een voor het publiek begrijpelijke wijze verbeeld worden. In het juryrapport van het werkcomité, dat eind juni 1952 verscheen, werd gekozen voor het ontwerp Ruggegraat van Willem Reijers. Maar deze keuze viel niet in goede aarde. Zowel opiniebladen als het publiek vonden het ontwerp te abstract en weinig begrijpelijk. Daarom koos de stichting uiteindelijk voor het meest algemene en monumentale ontwerp van Frederico Carasso. Wel werd Carasso uitgenodigd om ‘naast de uitbeelding van doorzetten en overwinnen […] het menselijke element meer te doen gelden.’ Pas acht jaar na de onthulling van De Boeg werd een door Carasso zelfgemaakte beeldengroep aan de voet van het monument bijgeplaatst, omdat de kunstenaar en de stichting het niet makkelijk eens konden worden over de toevoeging van dit ‘menselijk element’.
Onthulling
Het monument is onthuld op 10 april 1957 door Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet (petekind van de Nederlandse koopvaardij). De beeldengroep is op 15 juni 1965 aan het monument toegevoegd.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument bevindt zich aan de Maas bij de mond van de Leuvehaven, gelegen aan de Boompjeskade in Rotterdam.
Bronnen
- Gemeente Rotterdam;
- Van De Zweth tot Zadkine – Monumenten in Rotterdam die herinneren aan de jaren 1940-1945 van Aad Wagenaar (Rotterdam, Centrum Beeldende Kunst, 1991). ISBN 90-5196-045-X;
- Een Stilte die Spreekt, herdenken in diversiteit, (Anne Frank Stichting/Nationaal Comité 4 en 5 mei, Amsterdam/ICODO, Utrecht, 2000);
- Een paar minuten is het stil – beelden van de oorlog van Pierre Janssen (Alphen aan de Rijn, N. Samson N.V., 1965);
- Sta een ogenblik stil… Monumentenboek 1940/1945 van Wim Ramaker en Ben van Bohemen. (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3.
Voor meer informatie
- Standbeelden, monumenten en sculpturen in Rotterdam van G.W.J. Nieuwenhuis-Verveen (Gemeentelijke Archiefdienst Rotterdam 1972);
- Een eeuw Rotterdam, 101 fragmenten uit de 20ste eeuw (Zaltbommel 2001). Daaruit het fragment 1952 het koopvaardijmonument De Boeg van Johan Knoester.
