Het monument
Vorm en materiaal
Het monument ‘De Herdenking’ in Rheden (gemeente Rheden) is een geelwit kalkstenen beeld van twee treurende vrouwenfiguren, die elkaar troosten. Een wat oudere vrouw heeft haar blik omhoog gericht en slaat haar linkerarm om de jongere vrouw heen. Aan de voeten van de vrouwen zit een hondje dat vragend omhoog kijkt. Op de voorkant van het monument is een plaquette aangebracht. Het beeld is geplaatst op een grondplaat van zwartgroene natuursteen. Het beeld is 2 meter hoog. De grondplaat is 35 centimeter hoog, 3 meter 20 breed en 1 meter 90 diep.
Teksten
De tekst op de grondplaat luidt:
‘ZIJ DIE OVERBLIJVEN HERDENKEN DE GEVALLENEN EN TROOSTEN ELKAAR’.
De tekst op de plaquette luidt:
‘1940 STA EEN OGENBLIK STIL 1945’.
Symboliek
Het beeld symboliseert het leed dat de Tweede Wereldoorlog heeft voortgebracht. Een moeder en dochter wachten tevergeefs op de thuiskomst van echtgenoot en vader.
Restauratie en wijziging
De plaquette is enkele jaren na de onthulling aan het monument toegevoegd. Reden was dat de oorspronkelijke tekst op de grondplaat niet meer leesbaar was. Later heeft de gemeente de tekst op de grondplaat laten restaureren.
De geschiedenis
Het monument ‘De Herdenking’ in Rheden (gemeente Rheden) is opgericht ter nagedachtenis aan alle medeburgers die tijdens de bezettingsjaren in de strijd voor vrijheid zijn omgekomen.
Oprichting
In oktober 1946 werd door het Comité Oorlogsgedenkteken Gemeente Rheden een prijsvraag uitgeschreven voor een op te richten herdenkingsmonument. Het gemeentelijke gedenkteken moest een rustige plaats in het centrum van de gemeente krijgen en zichtbaar zijn vanaf de verkeersweg Arnhem-Zutphen. De keus viel op het ontwerp van de heer M. Kok uit De Steeg, in samenwerking met de beeldhouwer John Grosman uit Arnhem. Het duurde echter een hele tijd voor het gedenkteken gemaakt kon worden, omdat er voor goedkeuring van de gemeenteraad nogal wat in het ontwerp moest worden veranderd. In juni 1948 ging het College van B & W akkoord. Er werd geld ingezameld, maar de behandeling van het voorstel in de gemeenteraad liet toch nog lang op zich wachten. Men vond de uitvoering te duur.
Vervolgens werd in februari 1952 een nieuw raadsvoorstel ingediend. Bij de inlevering van de tekeningen hoorde de volgende omschrijving:
‘Het ontwerp dat thans aan u wordt voorgelegd heeft als onderwerp ‘De Herdenking’. Hieraan is vaste vorm gegeven door de figuur van twee vrouwen, die elkaar troosten. Een wat oudere vrouw slaat de arm om de jongere vrouw rechts en neigt tot haar over, terwijl de jongere vrouw haar arm legt tegen de borst van de oudere vrouw en als het ware bij haar steun zoekt. De oudere vrouw richt haar blik omhoog en staat gereed om troost en steun door te geven aan de jongere vrouw, die vragend naar haar opziet. De grote grondplaat werkt symbolisch. Het lijkt ten eerste op een offerplaats. Ten tweede lijkt het op een gemeenschappelijk graf. Het geheel zal in een verdiept vlak worden geplaatst waardoor een zekere intimiteit wordt geaccentueerd.
Bekijken we de twee figuren op een afstand, dan ondergaan we alleen reeds door de contouren en door de eenvoudige vorm, zonder dat we alle details onderscheiden, direct de toegenegenheid tussen deze twee figuren. Dit wil nu juist de geestelijke inhoud zijn van dit ontwerp. Dit is vooral van belang voor hen die op deze plaats de Arnhemseweg passeren. Op de grondplaat kon volstaan worden met de eenvoudige inscriptie ‘Zij die overblijven herdenken de gevallenen en troosten elkaar’ en de jaartallen ‘1940-1945′.
De figuren zullen worden uitgevoerd in geelwitte kalksteen en de grondplaat in een zwartgroene steen. Wanneer vanaf de Rijksweg, het gazon horizontaal wordt uitgegraven in een trapeziumvorm, kan het monument 60 cm lager worden geplaatst dan het omliggende terrein. In het uitgegraven trapezium kunnen vanaf de voorzijde flagstones gelegd worden om de toegang tot de plaats van herdenking op zeer eenvoudige wijze te accentueren.’ (Uit het raadsvoorstel van 9 april 1953.)
Op 9 april 1953 ging de gemeenteraad akkoord met het ontwerp en werd een bedrag van hfl. 9.500,- gereserveerd. Het Comité had inmiddels hfl. 4.740,- aan giften opgehaald. Toen kon het Rhedense monument eindelijk worden geplaatst.
Onthulling
Het monument is onthuld op 31 augustus 1953 door burgemeester J. de Bruin. Omdat het een gemeentelijk monument is, werd het in het centrum van de gemeente neergezet.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Het monument is geplaatst in het plantsoen bij het Rozenbos aan de Arnhemsestraatweg in Rheden (gemeente Rheden).
Bronnen
- www.rheden4en5meicomite.nl;
- Maandblad Aantreden van juni 1955, nr. 6, uitgegeven door de Nederlandse Vereniging van Ex-politieke Gevangenen uit de Bezettingstijd;
- Sta een ogenblik stil… Monumentenboek 1940/1945 van Wim Ramaker en Ben van Bohemen. (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3.
