Het monument
Vorm en materiaal
Het herdenkingsmonument in Grootegast (gemeente Westerkwartier) is een cirkelvormige gedenksteen van Belgisch hardsteen. Op de steen is het gemeentelijke wapenschild aangebracht. Achter de gedenksteen zijn in een halve cirkel zes kleine zuiltjes geplaatst. Aan weerszijden van de steen is een zuilvormige gedenksteen geplaatst. Achter het geheel bevindt zich een groen hekwerk.
Teksten
De tekst op de cirkelvormige gedenksteen luidt:
‘OPDAT WIJ NIET VERGETEN
1940 – 1945.’
Op ieder zuiltje is een jaartal vermeld:
‘1940 – 1941 – 1942 – 1943 – 1944 – 1945’.
De tekst op de linkersteen luidt:
‘NEDERLANDS INDIË
1946
1947
1948
1949′.
De tekst op de rechtersteen luidt:
‘FOKKE GERRIT
DE VRIES
* 11-02-1912 + 11-05-1940
DOEKE VAN DUINEN
* 06-08-1900 + 06-09-1942
GERRIT PIETER
BEUKEMA
* 30-08-1903 + 31-10-1943
HENDRIK TOP
* 22-07-1887 + 13-07-1944
DURK BOONSTRA
* 31-08-1923 + 11-11-1944
ALBERT VAN HAM
* 10-11-1898 + 01-12-1944
HENDRIK MULDER
* 03-11-1910 + 02-04-1945.’
Wijziging
Het hekwerk is in 2000 achter het monument geplaatst. De rechtersteen is in april 2009 aan het monument toegevoegd.
De geschiedenis
Het herdenkingsmonument in Grootegast is opgericht ter nagedachtenis aan alle Nederlanders en in het bijzonder de Grootegasters die tijdens de bezettingsjaren en in het voormalig Nederlands-Indië door oorlogshandelingen zijn omgekomen.
De namen van zes omgekomen inwoners van Grootegast luiden: Fokke de Vries, Doeke van Duinen, Gerrit Pieter Beukema, Hendrik Top, Durk Boonstra, Albert van Ham en Hendrik Mulder.
Fokke Gerrit de Vries (geb. 11-02-1912 te Opende), woonde in Grootegast aan de Lutjegastenweg 22. Hij sneuvelde op 11 mei 1940 als dienstplichtig soldaat (van het militaire onderdeel 2-II-12 R.I.) in Delft.
Doeke van Duinen (geb. 06-08-1900 te Opende), woonde aan de Kerkweg 23 in Sebaldeburen. Hij werd samen met Hendrik Mulder op 15 maart 1942 door de Duitse Sicherheitsdienst gearresteerd omdat ze lectuur van Jehova’s Getuigen in hun bezit hadden. Van Duinen zat in eerste instantie gevangen in het Scholtenhuis te Groningen. Daarna in kamp Amersfoort en later in het concentratiekamp Sachenhausen in Oranienburg, Duitsland. Hier kwam hij om het leven op 6 december 1942.
Gerrit Pieter Beukema (geb. 30-08-1903 te Grootegast), was ambtenaar ter secretarie van de gemeente Grootegast. Tijdens de oorlog was hij actief in de Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers (L.O.) als vervalser en verstrekker van persoonsbewijzen. Op 31 oktober 1943 werd Beukema van huis gehaald door een zogeheten Silbertanne-commando en in de berm van de Munnekeweg doodgeschoten. Deze Silbertanne-moord, waarbij willekeurige Nederlanders zonder vorm van proces werden neergeschoten, was een vergelding voor een aanslag op de zoon van NSBér Pier Nobach een dag eerder.
Hendrik Top (geb. 22-07-1887 te Grootegast), woonde aan de Hoofdstraat A 105 (thans nr.3). Op 13 juli 1944 kwam een commando van de Sicherheitsdienst bij hem thuis om zoon Piet te arresteren. Toen vader Hedrik Top weigerde de verblijfsplaats van zijn zoon bekend te maken, werd hij in zijn bed doodgeschoten. Zoon Piet ontkwam via de zolder en branddeur over de koezolder. Ook Top was het slachtoffer van een Silbertanne-actie.
Durk Boonstra (geb. 31-08-1923 te Sebaldeburen), was in 1944 ondergedoken bij een boer in Oldeberkoop. Hij werd door een zich aldaar aandienende ‘onderduiker’ verraden en op 12 juli 1944 samen met een andere onderduiker gearresteerd. Nadat hij naar Leeuwarden was overgebracht, kwam hij via kamp Amersfoort terecht in het concentratiekamp Schwesing Engelsburg in het Duitse Sleeswijk-Holstein. Hier overleed hij op 11 november 1944 wegens slechte omstandigheden en hygiëne aan dysenterie. Boonstra lag aanvankelijk in Husum, maar werd op 9 augustus 1960 herbegraven op Ereveld Loenen.
Albert van Ham (geb. 10-11-1898 te Kievitjeburen), woonde aan de Langeweg 36 te Grootegast. In de avond van 1 december 1944 werd hij door geuniformeerde landwachters van huis opgehaald en direct op de stoep van zijn woning met een nekschot gedood. De volgende morgen werd hij daar door zijn vader gevonden.
Hendrik Mulder (geb. 03-11-1910 te Rotterdam), woonde aan de Kerkweg te Sebaldeburen. Hij werd samen met Doeke van Duinen op 15 maart 1942 door de Sicherheitsdienst gearresteerd, wegens het in bezit hebben van lectuur van de Jehovah’s Getuigen. Na gevangenschap in het Scholtenhuis te Groningen, kwam hij via kamp Amersfoort terecht in het concentratiekamp Sachsenhausen te Oranienburg in Duitsland. In november 1944 belandde Mulder in het Duitse concentratiekamp Bergen-Belsen. Hier werd hij sinds 2 april 1945 officieel als vermist gerapporteerd. Er is nooit meer iets van Mulder vernomen.
Oprichting
Het gedenkteken is aan de bevolking van Grootegast aangeboden door ondernemers, bedrijven en winkeliers van het dorp. Aanleiding voor oprichting was de 50ste herdenking van de bevrijding.
Onthulling
Het monument is onthuld op 4 mei 1995.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst in het plantsoen aan de G.P. Beukemalaan in Grootegast.
Bronnen
- Stichting 4 Mei Grootegast;
- Gemeente Grootegast, tegenwoordig gemeente Westerkwartier.
