Het monument
Vorm en materiaal
Het oorlogsmonument in Grou (Grouw) (gemeente Leeuwarden) is een gedenksteen van witte kalksteen.
Tekst
De tekst op de gedenksteen luidt:
‘1940 1945
FALLEN YN ‘E STRIID TSJIN
UNRJOCHT EN SLAVERNIJ
H. HOFSTRA † 13.5.1940
M. DE VRIES † 7.7.1943
J. DE JONG † 7.7.1943
J. BOKMA † 12.11.1944
T. VISSER † 4.1.1945
G. HALLEMA † 4.2.1945
J. HIJLKEMA † 8.3.1945
B. V.D. PAL † 8.3.1945
F. SINNEMA † 9.4.1945
D.S. BANGMA † 2.5.1945
FAN BUGJEN FRJEMD’.
De tekst op het gedenkteken is ontstaan naar aanleiding van een prijsvraag, uitgeschreven door de Vereniging Friesland 1940-’45 te Grou.
Restauratie
Het monument is in 2001 gerestaureerd. Vijftig jaar verwering hadden de zachte kalksteen aangetast, waardoor de letters waren vervaagd.
De geschiedenis
Het oorlogsmonument in Grou (gemeente Leeuwarden) is opgericht ter nagedachtenis aan tien medeburgers die in de strijd tegen de bezetter zijn omgekomen.
De namen van de tien slachtoffers luiden:
Douwe Sikke Bangma, Jan Bokma, Gerben Hallema, Hendrik Hofstra, Jacob Hylkema, Jan de Jong, Bauke van der Pal, F. Sinnema, Tjeerd Visser en Marten de Vries.
Douwe Sikke Bangma werd geboren op 22 mei 1897. In 1940 werkte hij voor de vleeskeuringsdienst van de gemeente Idaarderadeel en woonde hij in Roordahuizum. Al in het eerste jaar van de bezetting nam hij deel aan het verzet. Bangma bood met name hulp aan onderduikers en joden. Op 2 maart 1945 werd de verzetsgroep waar Bangma deel van uitmaakte, door de bezetter opgerold. Er werden wapens gevonden in een boerderij onder Goëngahuizen. De arrestaties werden verricht door de Grenzschutz van Grou, op verzoek van de Sicherheitsdienst te Leeuwarden. Via Leeuwarden en Groningen kwam Bangma terecht in het concentratiekamp Neuengamme. Hier werd hij ernstig ziek. Mede door toedoen van het Zweedse Rode Kruis werd hij met een groot aantal medegevangenen uit het kamp per schip naar Zweden overgebracht. Bangma is daar erg verzwakt aangekomen en kort daarna, op 2 mei 1945, in Trelleborg overleden. Hier werd hij begraven. Later is hij herbegraven op de centrale begraafplaats in Stockholm. In Roordahuizum is een straat naar hem vernoemd.
Jan Bokma werd geboren op 11 maart 1924 in Grou. Hij werd gearresteerd in de trein tussen Meppel en Zwolle, toen hij als boekhouder van een Meppeler bouwonderneming op weg was naar Wezep om de lonen uit te betalen aan de daar werkzame arbeiders. Hoewel hij een persoonsbewijs kon tonen dat in orde was, werd Bokma toch naar kamp Ommen gebracht. Via kamp Amersfoort kwam hij terecht in het concentratiekamp Neuengamme, waar hij ten gevolge van ontberingen op 12 november 1944 is overleden. Bokma werd begraven op Ereveld Loenen.
Gerben Hallema werd geboren op 17 juni 1922 in Poppingawier. Hij was werkzaam als boerenknecht op Pean, onder Grou. Hoewel hij moest onderduiken om aan de arbeidsinzet te ontkomen, ging hij op zondag weleens op bezoek bij zijn ouders. Op zondag 4 februari 1945 stonden enkele leden van de Sicherheitsdienst Hallema op te wachten op de wandelweg langs het Pikmeer. De bezetter gelastte hem naar het dorp te lopen, maar bij de Oosterveldsbrug ondernam Hallema een vluchtpoging, waarbij hij zijn achtervolgers kwijtraakte. De Sicherheitsdienst sloeg alarm en toen Hallema van de Kleine Buren de Stationsweg op rende, werd hij neergeschoten. Diezelfde middag werd hij begraven te Grou. Hierbij mochten geen familieleden aanwezig zijn.
Hendrik Hofstra werd geboren op 30 augustus 1914 in Kortehemmen. Hij sneuvelde als dienstplichtig korporaal te Vianen op 13 mei 1940 en werd begraven op de Algemene begraafplaats te Roordahuizum.
Jacob Hijlkema werd geboren op 22 november 1900 in Grou. In 1940 was hij adjunct-directeur van de N.V. Halbertsma’s fabrieken. Als verzetsman werd hij in 1944 gemeentecommandant van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten. Op zaterdag 3 maart 1945 werd hij gearresteerd door de Grüne Polizei in verband met, zoals werd gezegd, het in bezit hebben van wapens. Met nog vijf andere verzetsmensen uit de gemeente Idaarderadeel werd Hijlkema naar het Burmaniahuis in Leeuwarden gebracht. Als represaille voor een aanslag op de vrouwelijke tolk van de staf ‘Abteilung für Ernährung und Landwirtschaft’ werd Hijlkema met nog vier gevangenen op 8 maart 1945 bij Dongjum gefusilleerd. Hij werd begraven op de Algemene begraafplaats te Grou.
Jan de Jong werd geboren op 28 juli 1922 in Wieuwerd. Op 7 juli 1943 was hij als onderduiker werkzaam op een scheepswerf in Wartena, toen de bezetter plotseling een razzia in het dorp hield. De Jong zag kans met een bootje over het Wartenaster Wijd te varen en zich in het riet te verbergen. De bezetter gelastte een schipper over te varen, om onderduikers te zoeken. De Jong werd ontdekt en ter plaatse doodgeschoten. Hij werd begraven op de Algemene begraafplaats te Wartena.
Bauke van der Pal werd geboren op 4 augustus 1918 te Joure. Als represaille voor een aanslag op de vrouwelijke tolk van de staf ‘Abteilung für Ernährung und Landwirtschaft’ werd Hijlkema met nog vier gevangenen op 8 maart 1945 bij Dongjum gefusilleerd. Hij werd begraven op de Algemene begraafplaats te Grou.
Folkert Sinnema werd geboren op 4 juni 1923 in Warga. Op 7 juli 1943 werd hij tijdens een razzia in het Leechlan opgepakt en naar het Huis van Bewaring in Leeuwarden gebracht. Om onbekende redenen werd hij weer vrijgelaten, tot hij door de Landwacht opnieuw werd gearresteerd. Zijn vader wist hem vrij te krijgen, waarna hij onderdook. Toen hij in de avond van 3 januari 1945 even naar buiten ging, werd hem dit noodlottig. Van der Pal werd gearresteerd en op transport gesteld naar Willemshaven, waar hij op 13 april 1945 overleed.
Tjeerd Visser werd geboren op 19 maart 1910 in Ballum. Als politieagent werd hij benoemd in de gemeente Idaarderadeel, met als standplaats Warga. Tijdens de bezetting hielp hij in zijn functie van politieman vele onderduikers en joden. Als gevolg van verraad werd hij gearresteerd op 6 juli 1944. Visser werd overgebracht naar het politiebureau in Leeuwarden en de volgende dag naar het Huis van Bewaring. Op 29 augustus werd hij op transport gesteld naar kamp Amersfoort en in de nacht van 8 op 9 september met vele anderen naar het concentratiekamp Neuengamme gebracht. Van hieruit ging hij naar het werkkamp te Husum en weer terug naar Neuengamme, waar hij op 3 januari 1945 is overleden.
Marten de Vries werd geboren op 22 juni 1922 te Wartena. In 1943 dook hij onder. Tijdens het hooien in het Leechlan op 7 juli 1943 werd een razzia uitgevoerd, waarbij De Vries probeerde te ontkomen in het hoge riet. Terwijl hij vluchtte, werd hij dodelijk getroffen door een kogel. Hij werd begraven op de Algemene begraafplaats te Wartena.
Onthulling
Het monument is onthuld in oktober 1947.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het oorlogsmonument in Grou (Grouw) (gemeente Leeuwarden) staat naast het oude raadhuis aan de Stationsweg nummer 1 te Grou (Grouw).
Bronnen
- Verzetsmuseum Friesland;
- Tekens aan de weg – Tekens aan de wand van C. Reitsma (Leeuwarden, 1980). ISBN 9033020009;
- Sta een ogenblik stil… Monumentenboek 1940/1945 van Wim Ramaker en Ben van Bohemen. (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3;
- Friesch Dagblad van 3 januari 2001.
