Het monument
Vorm en materiaal
Het bevrijdingsmonument in Baarn is een uit blokken natuursteen opgetrokken gedenkmuur met in het midden een kruis. Aan weerszijden bevindt zich een gebogen lage bakstenen muur, waarop een plaquette is bevestigd. Op de rechterplaquette zijn de namen van de 31 Baarnse oorlogsslachtoffers vermeld. Op de linkerplaquette wordt de betekenis van het monument uitgelegd. Aan de voorkant van de muur is een gemetseld plateau aangelegd. De gedenkmuur is 2 meter 60 hoog, 5 meter breed en 75 centimeter diep. De zijmuren zijn 60 centimeter hoog, 5 meter 20 breed en 1 meter diep.
Teksten
De tekst op de muur luidt:
‘1940 1945’.
De tekst op de linkerplaquette luidt:
‘DIT MONUMENT IS IN 1946 OPGERICHT TER HERDENKING VAN
DE SLACHTOFFERS VAN DE TWEEDE WERELDOORLOG.
OP 29 OKTOBER 2001 ONTHULDE Z.K.H. PRINS BERNHARD DE NEDERLANDEN
DE PLAQUETTE AAN DE RECHTERZIJDE VAN DIT MONUMENT. DAARMEE
KREGEN BAARNSE INWONERS DIE IN DE TWEEDE WERELDOORLOG
HUN LEVEN GAVEN VOOR ONZE VRIJHEID EEN NAAM.
VANDAAG VRAAGT DIT MONUMENT ONS OM AANDACHT VOOR DE BETEKENIS
VAN HET BEWAREN EN DOORGEVEN VAN VREDE EN VEILIGHEID.’
Symboliek
Het monument staat symbool voor vrede en veiligheid. Het kruis herinnert aan de oorlogsslachtoffers en de muur verbeeldt de fusillademuur waartegen velen het leven lieten.
Wijzigingen
De plaquette aan de rechterzijde van het monument, met de namen van de Baarnse ingezetenen die in hun strijd voor de vrijheid het leven lieten in de jaren 1940-1945, is in 2000 aan het monument toegevoegd. Op een later moment is hier de naam van Gerard van Vulpen aan toegevoegd. De plaquette aan de linkerzijde, waarop informatie over het monument wordt gegeven, is twee jaar later aangebracht.
Op 20 mei 2009 werd het monument uitgebreid met acht stoeptegels, gemaakt door leerlingen van verschillende Baarnse basisscholen. De legging van de tegels moet het begin vormen van een jaarlijkse uitbreiding.
In 2016 is het monument verder uitgebreid met een plaquette links van het oorspronkelijke monument. Op deze plaquette staan de namen van Joodse inwoners van Baarn die gedurende de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord.
De geschiedenis
Het bevrijdingsmonument in Baarn is opgericht ter nagedachtenis aan alle Nederlanders, maar in het bijzonder aan 31 plaatsgenoten die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen.
De namen van de 31 slachtoffers luiden:
Gerrit Aartsen, Richard Barmé, Rita Barmé, Leendert Beerschoten, Adrianus Blankestijn, Hendrik de Bont, David van Eeghen, Esmée van Eeghen, Jan Faber, Maarten van der Goot, Gerard van Hamel, Lodewijk van Hamel, Frederik van Helden, Jacob van Helden, Theodorus Hendriks, Johannes Hovius, Wilco Jiskoot, Jhr. Ernst de Jonge, Jan Karman, Ernst van Kempen, Jacobus Kieft, Albertus Kleisen, Josephus Klekamp, Bernard de Koning, Cornelis Langerhorst, Dirk van der List, Samuel Meihuizen, Willem Paanakker, Seerp Postma, Cornelis van Schaffelaar, Jan Visee en Gerard van Vulpen.
Oprichting
Kort na de bevrijding in 1945 deden de heren A. Knol, J. Muntinga en K.N. Neukirchen een oproep via de Baarnsche Courant aan de burgerij waarin zij mededeelden het een ereplicht te achten om de herinnering levend te houden aan ‘hen die leven en goed hadden ingezet’ voor de vrijheid. Daartoe werd het Comité Gedenkteken 1940-1945 opgericht, waarin naast de drie initiatiefnemers nog vier vooraanstaande ingezetenen plaats hadden. De inwoners van Baarn brachten voldoende gelden bijeen voor de verwezenlijking van dit initiatief. De gemeente verleende alle medewerking om het gedenkteken tot stand te brengen. De herdenking en kranslegging vonden in 1946 nog plaats bij een eenvoudig wit houten kruis op het Stationsplein, voorafgegaan door een stille tocht. Voor het eerst legden H.K.H. Prinses Juliana en Z.K.H. Prins Bernhard persoonlijk een krans namens het vorstenhuis, een traditie die nog lang zou worden gehandhaafd. Al direct na deze eerste herdenking in mei 1946 was een maquette van het gedenkteken ‘voor hen die vielen en hen die zich verzetten’ in de trouwzaal van het gemeentehuis te bezichtigen. Dit zou, met enige veranderingen, echter pas in mei 1947 worden opgeleverd en onthuld. De directie van de Nederlandse Spoorwegen stelde het terrein aan het Stationsplein waar het kruis stond beschikbaar.
Kort na de bevrijding is het Comité Gedenkteken 1940-1945 gevormd. Dat heeft met ingezamelde gelden het monument laten ontwerpen en vervaardigen. De gedenkplaten zijn net als het monument vanuit de burgerij geïnitieerd. De platen zijn bekostigd door de gemeente. Sinds de onthulling in 1947 werd jaarlijks tijdens de dodenherdenking een krans gelegd door Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Juliana en Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard. Deze traditie is circa vijftig jaar in stand gehouden.
Onthulling
Het gedenkteken is op 3 mei 1947 door het Comité Gedenkteken 1940-1945 overgedragen aan burgemeester F.J. van Beeck-Calkoen. In zijn overdrachtsrede dankte Kapitein Knol de gemeente Baarn, architect Daniël Horn, de firma’s L. Nijholt en Linschoten evenals de Baarnse Bloemisten Patroons Vereniging voor hun medewerking bij de totstandkoming van het monument. Burgemeester F.J. van Beeck Calkoen aanvaardde het namens de gemeente Baarn, die sindsdien aan het Stationsplein en bijbehorend plantsoen steeds veel aandacht besteedt. Diezelfde avond, na de stille tocht naar het monument, vond om 20.00 uur de herdenking van de bevrijding plaats. Aangezien 4 mei op een zondag viel, werd de herdenking namelijk op 3 mei gehouden.
In 2000 nam plaatsgenote Hansje van Helden-Kroes het initiatief om een plaquette bij het monument aan te brengen. De gemeente reageerde positief op dit verzoek en benoemde een kleine commissie met o.a. vertegenwoordigers van de Historische Kring Baerne en het Comité 4 en 5 mei Baarn om die namen te achterhalen. De gemeente droeg zorg voor de bouwkundige aanpassing van het monument. Op 29 oktober 2001 onthulde Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard de plaquette aan de rechterzijde van het bevrijdingsmonument in Baarn.
Op 3 mei 2002 werd op initiatief van het Comité 4 en 5 mei Baarn aan de linkerzijde van het bevrijdingsmonument eveneens een plaquette aangebracht, waarop informatie over het monument wordt gegeven. Door deze plaquette heeft het monument zowel voor het verleden, heden als de toekomst een blijvende functie voor bezinning of herdenking in de gemeente Baarn gekregen.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst in het Amaliapark, gelegen aan het Stationsplein te Baarn.
Bronnen
- Gemeente Baarn;
- Comité 4 en 5 mei Baarn;
- Gooi- en Eemlander van 20 mei 2009
- Sta een ogenblik stil… Monumentenboek 1940/1945 van Wim Ramaker en Ben van Bohemen. (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3;
- www.baarn.nl;
- Dhr. Gerard van Vulpen.
