Venlo, bevrijdingsmonument

Vorm en materiaal
Het bevrijdingsmonument in Venlo is een bronzen beeld van een staande vrouwenfiguur die een kind boven haar hoofd heft. Het beeld is geplaatst op een voetstuk dat is opgebouwd uit massieve stukken basaltlava. Het beeld is 5 meter hoog, 1 meter 75 breed en 1 meter 75 diep. Het voetstuk is 2 meter 35 breed en 2 meter 35 diep.

Tekst
De tekst op het voetstuk luidt:

‘VENLO – 1945’.

Symboliek
Het voetstuk staat symbool voor de puinhopen van de verwoeste stad Venlo. Uit deze puinhopen rijst een vrouw op die haar kind ten hemel heft als symbool van het nieuwe, jonge leven.

Het bevrijdingsmonument herinnert de inwoners van Venlo aan de overwinning op de bezetter in 1945.

Na een voorspoedige opmars door Noord-Frankrijk en België waren de Amerikanen van de 30ste infanterie ‘Old Hickory’ erin geslaagd het grootste deel van Zuid-Limburg te bevrijden. Vervolgens wilden de geallieerden op 17 september 1944 met een groot offensief (operatie ‘Market Garden’) vanuit België een bruggenhoofd over de grote rivieren in Nederland veroveren. Luchtlandingstroepen moesten in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veilig stellen. Vanuit België moesten grondtroepen over de veroverde bruggen naar het IJsselmeer optrekken.

Er werden drie complete divisies gedropt: de 101ste US Airborne Divisie bij Eindhoven en Veghel, de 82ste US Airborne Divisie bij Grave en Groesbeek en de 1ste Britse Airborne Divisie bij Arnhem en Oosterbeek. Bij de Amerikanen verliep alles vrij goed. De bruggen over de Maas en het Maas-Waalkanaal bij Heumen en de meeste bruggen nabij Eindboven vielen in hun handen en na harde strijd ook de Waalbrug bij Nijmegen. Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. De Britse para’s werden verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich onder zware verliezen terugtrekken in de Betuwe.

Op 19 september stagneerde ook de Amerikaanse opmars in Zuid-Limburg, enkele kilometers ten noorden van Sittard. De frontlinie liep nu dwars door Limburg. In de daaropvolgende maanden ontstond in dit gebied een zware en bloedige strijd, waaronder de burgerbevolking zwaar te lijden had.

Ook Venlo lag in de frontlinie. De geallieerden vochten zich vanuit de Peel moeizaam een weg naar de Maas. Naarmate de bezetters steeds verder naar hun eigen rijksgrens werden teruggedrongen, werden zij steeds taaier en fanatieker. De brug over de Maas tussen Venlo en Blerick werd vanwege haar strategisch belang tussen 13 oktober en 19 november 1944 herhaaldelijk gebombardeerd. De bevolking leed zwaar onder deze voortdurende bombardementen. Dieptepunten waren 4 en 5 november.

In het najaar van 1944 hield Martien Blondel (pseudoniem voor Gijs Bertels) een dagboek bij. Zijn relaas over de gebeurtenissen in het najaar van 1944 zijn vastgelegd in de publicatie Die swaere noodt. Blondel noteerde in zijn dagboek: ‘Zondag, 5 november 1944. Het Venlose hart roept ach en wee. Van de ene kant tot de andere waggelen boven de stad logge vlammen. Ons lief heem brandt en in de onrustige ademtocht van de nachtwind gloeien de rossige schijnsels zo ver langs het wolkendek, dat heel Noord-Limburg moet weten: de stad van Valuas brandt. De oorlogsgod heeft zijn fakkel in het hart van Venlo gestoten. […] Andermaal sloegen de bommen ver bezijden het doel in de binnenstad rondom de Sint-Nicolaaskerk. De meisjesscholen in de Grote Kerkstraat stortten in boven de kelders, waar tientallen kloosterzusters opgesloten raakten. In het midden van de stad begon het hier en daar te branden. Vonken zwierden met de storm door de vernielde ramen van de Klaaskerk. De waterleidingen waren kapot. Bluswater moest van ver worden opgepompt. De vuurgloed wakkerde aan tot een ronkende en ziedende hel. Een orkaan van vonken joelde over een stad, die met haar vensterloze huizen en stukgeschoten daken open lag voor iedere kiem van vuur. Dit kon de volledige ondergang worden.’

Maar de wind ging liggen en een hevige regenval maakte een einde aan de vuurzee. Circa 16.000 Venlonaren waren gevlucht naar dorpen ten noorden en ten zuiden van de stad. Plunderingen braken uit en Venlo raakte in een toestand van ontreddering en anarchie. Ook het voedselgebrek was dramatisch. Het laatste en tevens zwaarste bombardement trof Venlo op zondag 19 november 1944. Twintig burgers kwamen hierbij om het leven. Op 25 november 1944 blies de bezetter de Maasbrug op. Het officiële dodental als gevolg van de bombardementen was inmiddels opgelopen tot 333. Op 3 december 1944 werd het stadsdeel Blerick na een zwaar gevecht tussen de Britten en de bezetter bevrijd. De Britten bleven in Blerick hun wonden likken. Venlo zou nog maandenlang bezet blijven. Omdat Noord- en Midden-Limburg in de frontlinie lagen, besloot de bezetter een evacuatiebevel voor dit gebied uit te vaardigen. Ook Venlo werd ontruimd. Treinen vol evacués vertrokken naar Groningen, Friesland en Drenthe, waar de Limburgers werden ondergebracht bij particulieren. Na alle doorstane ellende in Limburg werden ze in het hoge noorden in de loop van de maand april vrijwel geruisloos door de Canadezen bevrijd.

Onthulling
Het monument is onthuld op 23 juni 1968 door burgemeester mr. dr. L. de Gou.

Locatie
Het monument is geplaatst in het Rosarium, gelegen aan de Mgr. Boermansstraat te Venlo.

Bronnen

• Limburgse monumenten vertellen 1940-1945 van H.J. Mans en A.P.M. Cammaert. (Maastricht, Stichting Historische Reeks Maastricht, 1994). ISBN 90 70356 67 8;
• Sta een ogenblik stil… Monumentenboek 1940/1945 van Wim Ramaker en Ben van Bohemen. (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3;
• Die swaere noodt van Martien Blondel (december 1945).