Het monument
Vorm en materiaal
De plaquette bij het voormalige Huis van Bewaring te Assen is uitgevoerd in brons. De gedenkplaat is 90 centimeter hoog en 60 centimeter breed.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
‘DOOR DEZE POORT VAN
HET HUIS VAN BEWARING
ZIJN TIJDENS DE TWEEDE
WERELDOORLOG
SLACHTOFFERS VAN HET
NAZI REGIME IN
GEVANGENSCHAP GEVOERD
VELEN HEBBEN DIT
NIET OVERLEEFD.’
De geschiedenis
De plaquette bij het voormalige Huis van Bewaring te Assen herinnert aan de slachtoffers die tijdens de Tweede Wereldoorlog vanuit deze gevangenis naar concentratiekampen of fusilladeplaatsen zijn gebracht. Een groot aantal van hen heeft de oorlog niet overleefd.
In het najaar van 1944 heeft de bezetter veel Drentse verzetsstrijders gearresteerd. Om het leven van deze verzetsmensen te redden, was het voor hun vrije medestrijders zaak zo snel mogelijk een bevrijdingsactie te ondernemen. Hoewel het zeer riskant was, besloten verzetsstrijders van de knokploeg Noord-Drenthe een poging te wagen.
Op 11 december 1944 maakten zij gebruik van een ‘gat’ in de bewaking en bevrijdden zo dertig gevangenen die allen een goed heenkomen vonden. Korte tijd later pakte de bezetter tientallen mensen op. Zij werden vanuit de gevangenis te Assen op transport gezet naar Neuengamme en keerden niet meer terug.
Er zijn verhalen dat de bezetter deze mensen als represaille voor de overval in december 1944 had opgepakt, maar volgens historici is er geen verband aan te tonen tussen de overval en het massale gevangenentransport.
Oprichting
De oprichting van het gedenkteken was een initiatief van de kunstenares Marian Appelhof uit Emmen. Haar vader, verzetsman Roelof Appelhof, werd op 16 januari 1945 vanuit het Huis van Bewaring in Assen naar het concentratiekamp Neuengamme overgebracht. Hij is niet meer teruggekeerd.
Marian Appelhof vindt dat niet alleen de beroemde overval op de gevangenis herdacht moet worden, maar ook het andere verhaal. Ze wilde daarom, 55 jaar na de bevrijding, alsnog een blijvende herinnering aan degenen die na de overval werden gedeporteerd. In overleg met de gemeente is ervoor gekozen alle slachtoffers van de Asser gevangenis te herdenken.
Onthulling
Het monument is onthuld op 4 mei 2000 door burgemeester mevrouw D. van As-Kleijwegt. Bij de plechtigheid waren enkele verzetslieden aanwezig die destijds de overval op de gevangenis pleegden. Zij staan achter het gedenkteken, maar niet achter de bewering dat er mensen zijn opgepakt vanwege de overval. ‘Van een represaille was geen sprake. Dan worden er in een straat willekeurig mensen opgepakt. Deze mensen werkten allemaal in de illegaliteit,’ aldus Freek Bastiaanse, destijds leider van de overval.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
De plaquette is aangebracht in de bestrating voor de entree van het voormalige Huis van Bewaring, gevestigd aan de Brink te Assen.
Bronnen
- Gemeente Assen;
- Krantenartikel Nieuwsblad van het Noorden van 4 mei 2000;
- Krantenartikel Drentse Courant van 5 mei 2000;
- Inventarisatieproject Sporen van de Tweede Wereldoorlog in Drenthe (uitgevoerd door het Erfgoedhuis van Drenthe in opdracht van de provincie Drenthe);
- Asser oorlogsmonumenten. Herinneren en herdenken 1940-1945. Germa Greving en Jan Ridderbos. 2015: Van Gorcum, Assen. blz 170-177.
