Gorredijk, monument op de Algemene begraafplaats

Vorm en materiaal
Het monument op de Algemene begraafplaats te Gorredijk (gemeente Opsterland) is een wit natuurstenen beeld van een liggende mannenfiguur. Een laken bedekt zijn wonden. De vuist van de rechterhand is gebald als teken van verzet tot het uiterste. Het gezicht drukt volmaakte rust uit. Aan het hoofdeinde is een brandende toorts aangebracht. Achter de gesneuvelde verzetsstrijder staat de fusillademuur.

Tekst
De tekst op de muur luidt:

'IN DE STRIJD VOOR DE VRIJHEID ZIJN GEVALLEN

ANNE VAN OOSTEN
┼ 10 MEI 1940 TE VALKENBURG

JOACHEM WIJNSTRA
┼ 13 MEI 1940 TE RIDDERKERK

JAN EISENGA
┼ 5 MEI 1943 TE LEEUWARDEN

ANNE HUISMAN
┼ 11 MEI 1940 TE WASSENAAR

ROMKE SMIDT
┼ 30 AUG 1941 BIJ CHRISTIANSUND

GERK NUMAN
┼ 14 APRIL 1945 TE GORREDIJK

LAMMERT HERINGA
┼ 28 APRIL 1946 TE HOOGLAREN (SAN)'.

Symboliek
De brandende toorts is het symbool van het triomferende licht.

Het monument op de Algemene begraafplaats te Gorredijk (gemeente Opsterland) is opgericht ter nagedachtenis aan zeven medeburgers die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen.

De namen van de zeven slachtoffers luiden:

Jan Eisenga, Lammert Heringa, Anne Huisman, Gerk Numan, Anne van Oosten, Romke Smidt en Joachem Wijnstra.

Jan Eisenga werd geboren op 11 maart 1908 in Kortezwaag. Als hoofd van de Openbare lagere school in Gorredijk wilde hij in verband met de April-Meistaking in 1943 zijn school na de paasvakantie gesloten houden. Hij drong er bij zijn collega's op aan hetzelfde te doen en solidair te zijn met de stakende boeren en ambtenaren. Eisenga werd gearresteerd en naar het hoofdkwartier van de Sicherheitsdienst aan het Zaailand in Leeuwarden gebracht. Hij werd op 5 mei 1943 bij de oude schietbaan aan het Kalverdijkje te Leeuwarden gefusilleerd. Zeer waarschijnlijk waren er nog twee slachtoffers: Broer de Witte uit Westhem en Bauke de Vries uit Oudega. De stoffelijke overschoten van de drie mannen zijn nooit gevonden. In Gorredijk is een straat naar Jan Eisenga genoemd.

Lammert Heringa werd geboren op 20 januari 1921 in Kortezwaag. Na het uitbreken van de oorlog liet hij zich inschrijven bij de universiteit van Groningen om medicijnen te gaan studeren. Hier weigerde hij de loyaliteitsverklaring te ondertekenen. Hij dook onder bij prof. dr. H.J. Backer. Onder de schuilnaam 'Fokkinga' verspreidde hij illegale studentenbladen. Hij werd geholpen door een 17-jarige jongen. De knaap ging wat onvoorzichtig te werk, waardoor hij in handen viel van een politieman. Toen Heringa op 23 december 1943 kranten bij de jongen wilde afleveren, deed de Sicherheitsdienst de deur open. Heringa werd gearresteerd en aan een zwaar verhoor onderworpen. Ondanks de mishandelingen heeft hij geen namen genoemd. Na vier weken gevangenschap in Groningen werd Heringa via kamp Amersfoort naar Utrecht vervoerd, waar hij werd veroordeeld tot drie jaar tuchthuis. Eind 1944 kwam hij in de jeugdgevangenis in Siegburg terecht, waar hij hongeroedeem en vlektyfus kreeg. Na de bevrijding is Heringa met een Amerikaans transport in Heerlen aangekomen, waar hij werd opgehaald door professor Backer. Toen bekend werd dat hij aan tuberculose leed, werd hij via het sanatorium Hellendoorn naar Hooglaren overgebracht, waar hij op 28 april 1946 overleed. Na de crematie in Groningen is zijn urn bijgezet op de Algemene begraafplaats aan de Hegedyk in Gorredijk.

Anne Huisman werd geboren op 29 maart 1916 in Tijnje. Hij sneuvelde
als dienstplichtig soldaat op 11 mei 1940 te Wassenaar en werd begraven
op de Algemene begraafplaats in zijn geboortedorp.

Gerke Numan werd geboren op 10 juli 1917 in Langezwaag. Tijdens de
Tweede Wereldoorlog was hij lid van de Nederlandse Binnenlandse
Strijdkrachten. Deze verzetsgroep kwam in actie toen op 14 april 1945
een groep militairen van de bezetter de brug over de Opsterlandse
Compagnonsvaart te Gorredijk naderden met de bedoeling deze op te
blazen om de in aantocht zijnde Canadezen op te houden. De leden van de
Knokploeg lagen te wachten boven een winkelpand vlak bij de brug.
Tijdens het gevecht met de bezetter werd Numan dodelijk getroffen. Hij
werd begraven op de Algemene begraafplaats in Gorredijk.

Anne van Oosten werd geboren op 15 juni 1917 in Jubbega-Schurega.
Hij sneuvelde als dienstplichtig soldaat op 10 mei 1940 bij Valkenburg.
Van Oosten werd begraven op de N.H. begraafplaats in Oudehorne.

Romke Smidt werd geboren op 4 juni 1920 in Rinsumageest. Hij diende bij
het uitbreken van de oorlog als marinier en was met de vloot
uitgevaren. In Engeland trad hij in dienst bij het Nederlandse 320
Squadron in de Royal Air Force. Op 30 augustus 1941 was opdracht
gegeven om een konvooi van de bezetter bij de Noorse kust aan te
vallen. De vier opgestegen Hudsons konden de schepen niet vinden, maar
ontdekten wel een voor anker liggend Duits schip van 3000 ton. Tijdens
het bombardement van dit vaartuig werden de Hudsons aangevallen door
Messerschmitts. Drie machines van de RAF gingen verloren. Het toestel
waarin Smidt vloog, de Hudson Mark II T 9380 H (for Harry) Waalhaven,
stortte in zee bij Christiansund.

Joachem Wijnstra werd geboren op 6 februari 1918 in Lemmer. In mei 1940
was hij soldaat vliegtuigmaker/luchtschutter bij de
bombardeervliegtuigafdeling, die was gelegerd op het vliegveld
Schiphol. Op 10 mei 1940 vloog Wijnstra als luchtschutter in de
Fokker-T V-865. Na een patrouillevlucht landde het toestel om 5.10 uur
op vliegveld De Kooy, waar het kort nadien bij een aanval van de
bezetter in vlammen opging. Op 11 mei was Wijnstra ingedeeld bij de
bemanning van de Fokker-T V-850. Om 13.02 uur werd van Schiphol gestart
met als doel de noordelijke Maasbrug in Rotterdam. Op de terugweg werd
het toestel door twee Messerschmitts-110 aangevallen. Wijnstra wist er
één van neer te schieten, maar de andere ME-110 schoot de Fokker neer
boven Waddinxveen. Twee bemanningsleden kwamen om het leven. De drie
andere vliegers, onder wie Wijnstra, wisten zich per valscherm te
redden. Wijnstra's laatste vlucht vond plaats op 13 mei, toen hij in de
Fokker-T V-856 vloog. Om 5.19 uur startte het toestel voor een
bombardementsvlucht op de Moerdijkbrug. Op de terugweg werd de machine
door de bezetter neergeschoten bij Ridderkerk. De gehele bemanning kwam
om. Wijnstra werd postuum geëerd met het Vliegerkruis. Hij werd
begraven op de Algemene begraafplaats aan de Leijen bij de N.H. Kerk te
Gorredijk.

Onthulling
Het monument is onthuld in mei 1946.

Locatie
Het monument bevindt zich op de Algemene begraafplaats, gelegen aan de Hegedyk te Gorredijk (gemeente Opsterland).

Bronnen

• Verzetsmuseum Friesland;
• Tekens aan de weg – Tekens aan de wand, C. Reitsma (Leeuwarden, 1980). ISBN 9033020009.