Het monument
Vorm en materiaal
Het ‘Crossline-monument’ in Lage Zwaluwe (gemeente Drimmelen) bestaat uit twee onderdelen. Een bronzen beeld van een staande mannenfiguur is geplaatst op een gemetseld voetstuk van baksteen. Daarnaast staat een zuil die afkomstig is van de in de Tweede Wereldoorlog verwoeste kloosterkapel van de Zusters van het Heilige Hart van Jezus te Moerdijk. De gehavende zuil is geplaatst op een voetstuk van veldkeien.
Tekst
De tekst op het voetstuk van de zuil luidt:
‘DEZE ZUIL UIT EEN DOOR DE VIJAND VERWOESTE KERK IN DEZE GEMEENTE,
GETUIGD THANS HIER VAN DE ONVERWOESTBARE LIEFDE VOOR VRIJHEID,
VORSTENHUIS EN VADERLAND VAN DE LINIE CROSSERS
DIE OVER DEZE HAVEN TUSSEN NOVEMBER 1944 EN MEI 1945
DRIEHONDERD-VIERENZEVENTIG MAAL DE FRONTLIJN DOORBRAKEN.’
Symboliek
De mannenfiguur verbeeldt een verzetsman die uitkijkt over de Biesbosch.
Wijziging
De zuil heeft van 1948 tot 1977 nabij de oude haven in Lage Zwaluwen gestaan aan het eind van de Nieuwlandsedijk tegenover café Vanacker.En is afkomstig van de Kloosterkapel van de zusters van het Heilig Hart van Jezus te Moerdijk en is gebouwd in 1948 door J.C. Nelemans uit de Flierstraat. Het beeld is in december 1977 door Prins Bernhard onthuld.
De geschiedenis
Het ‘Crossline-monument’ in Lage Zwaluwe (gemeente Drimmelen) herinnert aan de verzetsmensen die aan het eind van de Tweede Wereldoorlog personen, militaire berichten en medicijnen door de Biesbosch smokkelden.
Vanaf november 1944 was Nederland verdeeld in een bevrijd en bezet gebied. Sliedrecht speelde in deze tijd een belangrijke rol voor het verzet. Vanuit deze gemeente pendelden vanaf 6 november 1944 de zogenaamde line-crossers via de voor de bezetter moeilijk te controleren Biesbosch (een doolhof van vaargeulen en kreken) naar het inmiddels bevrijde Noord-Brabant. Met gevaar voor eigen leven brachten zij honderden door de bezetter gezochte Nederlanders (joden en verzetsmensen), agenten met geheime zenders en gestrande geallieerde piloten via de geheime overtochten in veiligheid. Bovendien smokkelde verzetsgroep ‘Albrecht’ militaire berichten de frontlinie over. Als laatste gebruikte men de crossings voor het vervoer van schaarse medicijnen. Eind februari 1945 was er in het westen bijvoorbeeld een tekort aan insuline. Dankzij de crossline zijn tienduizenden suikerpatiënten gered.
Er ontstonden twee crossroutes (crossen: oversteken, overvaren, door de vijandelijke linies gaan), waarlangs zich al snel een regelmatige dienst ontwikkelde: één van Sliedrecht naar Lage Zwaluwe en één van Werkendam naar Drimmelen. Dit crossingswerk werd verricht door 21 mensen. Alle tochten werden ondernomen in maanloze nachten in roeikano of roeiboot. Liefst bij slecht zicht en slecht weer om de kans op ontdekking tegen te gaan. Een crossing was tussen de 13 en 18 kilometer lang en als alles meezat, duurde de overtocht ongeveer 3 uur. Helaas kwam het wel eens voor dat het niet ging zoals men wenste en duurde de tocht tussen de 8 en 12 uur. Ook was een tocht wel eens tevergeefs want dan stonden er bij het eindpunt Duitse controleposten en moest men helemaal weer terug.
De bezetter ondernam van alles om de ‘de partizanen van de Biesbosch’ zoals zij ze noemden, te onderscheppen. Alle mogelijke in- en uitgangen werden onder vuur genomen en de patrouilleboten voeren nu dag en nacht. Maar als ze dan eindelijk een crossline hadden opgerold, dan ontwikkelden de line-crossers binnen een paar dagen een nieuwe route. Het sterkste punt van de crossline was de dagelijkse regelmaat waarmee deze tochten werden ondernomen. Het aantal crossingen wordt geschat op 450. Van de 21 ‘frontkoeriers’ die vanaf november 1944 de crossings uitvoerden, zijn er twee in handen van de bezetter gevallen: Arie van Driel, bij zijn 54ste crossing, en Kees van de Sande. Op 30 april 1945, net voor de bevrijding, zijn ze op Fort de Bilt gefusilleerd. De hoogste militaire onderscheiding, de Militaire Willemsorde, is hun postuum verleend.
Onthulling
De zuil is onthuld in 1948 door Hare Majesteit Koningin Juliana en Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard. Het beeld is onthuld op 3 december 1977 door Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst aan de waterkant, net buiten de wijk Amer-oever aan de rivier De Amer te Lage Zwaluwe (gemeente Drimmelen).
Bronnen
- Heemkundevereniging ‘Willem Snickerieme’;
- Sta een ogenblik stil… Monumentenboek 1940/1945 van Wim Ramaker en Ben van Bohemen. (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3;
- www.biesbosch.nu
- www.veteranen-online.nl
- mediatheek.thinkquest.nl
Meer informatie
Stichting Pelicula heeft een korte documentaire over het crossline-monument gemaakt. Deze documentaire is hier te bekijken. De documentaire maakt deel uit van de Brabante Bevrijdingsroute en markeert één van de punten op deze route. Voor meer informatie over deze Bevrijdingsroute, klik hier.
