Leusden, Monument Stirling

Vorm en materiaal
Het monument Stirling bestaat uit een metalen boog met daarin metalen lijnen die een neerstortend vliegtuig en weilanden verbeelden. Boven op de boog zijn acht kristallen aangebracht. De metalen boog is bevestigd in een blok natuursteen. Voor de boog is op het natuursteen liggend een plaquette van zwart natuursteen aangebracht.  

Symboliek
De acht kristallen op de metalen boog staan symbool voor de acht slachtoffers van de crash.

Het monument is opgericht ter nagedachtenis aan de crash van de Stirling R9197 op 3 februari 1943. Op die datum vond boven de weilanden tussen Achterveld en Hamersveld een luchtgevecht plaats tussen een Engelse Stirling bommenwerper op weg naar Hamburg en een Duitse Messerschmitt nachtjager. De bommenwerper stortte met acht bemanningsleden neer aan  de rand van Landgoed Den Boom, dicht bij de spoorbrug over de Luntersebeek. Acht jonge  mannen, vijf Canadezen en drie Britten,  kwamen bij deze crash om het leven. Zij zijn begraven op het Gemenebest Ereveld op de begraafplaats Rusthof.

Op 3 februari 1943 om 18.27 uur vertrekt vanaf Royal Air Force basis Chedburgh de Short Stirling Mark I R9197 BU-V met als missie een bombardement op de haven van Hamburg in Duitsland. Het toestel maakt deel uit van een formatie van 263 toestellen, afkomstig van veel verschillende bases in Groot-Brittannië: 62 Avro Lancasters, 51 Vickers Wellingtons, 84 Handley Page Halifax’ en 66 Short Stirlings. Op Chedburgh zijn elf Stirlings van 214 (Federated Malay States) Squadron aangewezen voor deelname aan de operatie. Eén ervan wordt teruggetrokken vanwege motorproblemen en twee toestellen keren op de heenweg al om met technische moeilijkheden, nadat ze (een deel van) hun bommenlading hebben afgeworpen boven zee. De Stirlings van Chedburgh torsen ieder een last van 1800 stuks explosieven en brandstaven in de romp- en vleugelrekken, met een totaalgewicht van 3266 kg. De R9197 wordt al op de heenreis neergeschoten boven Leusden door een Duitse Messerschmitt Bf 110 nachtjager, bemand door piloot Reinhold Knacke en navigator/boordschutter Kurt Bundrock. Zij zijn vertrokken van hun
basis Venlo om boven Midden-Nederland geallieerde vliegtuigen te onderscheppen. Na een kort maar hevig luchtgevecht in de vroege avond stort de Stirling neer tussen het Valleikanaal en de spoordijk (ten noordwesten van de Bruinenburgersluis) in de omgeving van de Leusbroekerweg, nadat het toestel even
 tevoren al noodafworpen heeft gedaan om zich te ontdoen van zijn gevaarlijke lading.

Oprichting
Het monument is tot stand gekomen op initiatief van Werkgroep Stirling R9197;  Caju ter Kuile, Ab Schothorst, José Huurdeman, Wim van de Burgt, Gerard Voskuilen. Het idee voor een monument is ontstaan nadat de werkgroep onderzoek heeft verricht naar de crash en de slachtoffers die hierbij om het leven zijn gekomen.

Onthulling
Het monument werd onthuld op zaterdag 3 februari 2018. Bij de plechtigheid waren ongeveer 400 bezoekers aanwezig. Onder hen waren 6 nabestaanden uit het Verenigd Koninkrijk en 5 uit Canada. Tevens waren er vertegenwoordigers van Luchtmacht, ambassades en lokale bestuurders en organisaties aanwezig. Aan het einde van de ceremonie voerde de ‘KLU Historische Vluchten’ een flypast uit met een Havard. De kinderen van groep 8 van basisschool Het Kompas hebben de ceremonie bijgewoond. Twee kinderen lazen een gedicht voor (Engels gedicht en Nederlands gedicht) met als onderwerp “Vrijheid” en “Flight for freedom”. Een tweetal kinderen legden het bloemstuk bij het monument.

Locatie
Het monument bevindt zich op de plaats van de crash tussen het Valleikanaal en de spoordijk (ten noordwesten van de Bruinenburgersluis) te Leusden (gemeente Leusden).

Bronnen

• Werkgroep Stirling R9197, Leusden;
• Historische Kring Leusden