Haulerwijk, monument op begraafplaats ‘Eikenhof’

Vorm en materiaal
Het monument op begraafplaats ‘Eikenhof’ in Haulerwijk (gemeente Ooststellingwerf) is een uit rode baksteen opgetrokken gedenksteen, met aan de voorzijde drie gedenkplaten van Vaurion natuursteen. Op de middelste gedenkplaat is een bronzen lauwertak bevestigd. De gedenksteen is geplaatst op een rood marmeren plateau. Bij het gedenkteken staan drie vlaggenmasten. Het monument is 1 meter 64 hoog, ongeveer 2 meter breed en 35 centimeter diep.

Teksten
De tekst op de centrale gedenkplaat luidt:

‘IN MEMORIAM

JAMES B. DICKSON
LIEUTENANT U.S.A. A.F.
† 8 APRIL 1944

HENRI PINTAUD
CHASSEUR PARACHUTISTE
FRANCAIS
† 8 APRIL 1945

ZIJ GAVEN
HUN LEVEN
VOOR DE VRIJHEID’.

De tekst op de bronzen lauwertak luidt:

‘A. HENRY PINTAUD
NOTRE JEUNE PATRON
MORT POUR QUE
VIVE LA FRANCE’.

Op de linker en rechter plaat zijn de namen en sterfdata van zeventien oorlogsslachtoffers aangebracht.

Hieronder staat de tekst:

‘ZIJ ALLEN GAVEN HUN LEVEN
VOOR DE VRIJHEID’.

Symboliek
De lauwertak is een eerbetoon aan de slachtoffers.

Wijzigingen
Op 7 november 1998 zijn de linker en rechter plaat met namen van omgekomen Haulerwijkers aan het monument toegevoegd. Zij zijn onthuld door de gebroeders Gauke en Sander Reinders. In 1999 is het marmeren plateau geplaatst.

Digitaal Joods Monument
De joodse oorlogsslachtoffers die op dit gedenkteken vermeld staan, zijn tevens opgenomen in het ‘Digitaal Monument Joodse Gemeenschap in Nederland‘. Hierin vindt u meer informatie over deze personen met waar mogelijk een korte biografie, familierelaties en adresgegevens.

Onder het kopje ‘Geschiedenis’ op deze pagina kunt u op een persoonsnaam klikken om doorverwezen te worden naar het Digitaal Joods Monument.

Het monument op begraafplaats ‘Eikenhof’ herinnert de inwoners van Haulerwijk (gemeente Ooststellingwerf) aan twee omgekomen geallieerden.

De namen van de twee slachtoffers luiden:

De Amerikaanse piloot James Bill Dickson en de Franse parachutist Henri Jean Louis Pintaud.

Tevens herinnert het aan achttien burgers uit Boven- en Beneden Haulerwijk die tijdens de bezetting of na 1945 in het voormalige Nederlands-Indië door oorlogshandelingen zijn omgekomen.

De namen van de achttien slachtoffers luiden:

Luit R. van den Berg († 21-05-1945 te Rotenburg, Duitsland), Wiebe de Boer († 03-03-1945 te Haulerwijk), Geert Bosma († 29-07-1949 te Bldra, voormalig Nederlands-Indië), Simon van Hasselt († 12-02-1943 te Auschwitz, Polen), Geertje van Hasselt-Nieweg († 12-02-1943 te Auschwitz, Polen), Hermi S.K. van Hasselt (†12-02-1943 te Auschwitz, Polen), Sophia K. van Hasselt († 12-02-1943 te Auschwitz, Polen), Sake J. Hof († 20-09-1942 te Heerenveen), Hendrik van der Meer († 15-01-1943 te Tavoy Birma), Atze Hoks († 08-03-1945 te Woeste Hoeve), Lammechien van der Meulen-de Wit († 14-04-1945 te Haulerwijk), Minze Meijer († 01-08-1947 te Tjilimoes, voormalig Nederlands-Indië), Auke Poutsma († 14-4-1949 te Pekalongan, voormalig Nederlands- Indië), Adriaan Veen († 28-10-1944 te Westerbork), Oege van der Vlugt († 26-01-1943 te Hildesheim, Duitsland), Douwe de Vries († 17-09-1947 te Haulerwijk), Rink R. van der Wal († 13-05-1940 op de Grebbeberg) en Theunis Weening († 1944 te Schwanheide, Duitsland).

Op 8 april 1944 vond er boven Haulerwijk en omgeving een zwaar luchtgevecht plaats tussen enkele Duitse en Amerikaanse jagers. Een Amerikaans toestel werd geraakt en explodeerde in de lucht. De piloot, James B. Dickson, werd met stoel en al naar buiten geslingerd. Hij kwam op een stuk bouwland terecht tussen Haulerwijk en Haule. Luitenant Dickson behoorde tot de 358th Fighter Squadron 355th Fighter group, onderdeel van 65th Fighter Wing, U.S. 8th Air Force Fighter Command, gelegerd op Steeple Morden. Zijn Mustang was op de terugweg van een escortevlucht. Op 11 april werd Dickson begraven op de Algemene begraafplaats in Haulerwijk. Na de oorlog is hij op verzoek van de familie herbegraven in de Verenigde Staten.

Op zaterdag 7 april 1945 werden er in de driehoek Zwolle-Coevorden-Groningen ongeveer 750 Franse parachutisten neergelaten. Een groep van ruim 30 commando’s kwam bij Appelscha aan de grond om daar de brug bezet te houden tot het oprukkende Canadese leger arriveerde. Bij de hieruit voortvloeiende acties tussen Appelscha en Haulerwijk sneuvelde Henri Pintaud op 8 april tijdens een gevecht met de bezetter. Op het gedenkteken heeft de familie Pintaud een bronzen erepalm laten aanbrengen.

Rink van der Wal sneuvelde op 13 mei 1940 op de Grebbeberg.

Wiebe de Boer werd op de vlucht doodgeschoten toen zijn ouderlijk huis werd overvallen door de Norger Bloedploeg. Luit Reinder van der Berg werd tewerkgesteld in Duitsland en kwam om bij een bombardement. Ditzelfde geldt naar alle waarschijnlijkheid ook voor Oege Hendrik van der Vlugt en Theunis Weening.

Sake Jannes Hof heeft zich kort voordat hij zich moest melden bij de ‘Arbeitseinsatz’, van het leven beroofd.

Simon van Hasselt (hoofd van de lagere school) is samen met zijn vrouw Geertje Nieweg en dochters Hermi en Sophia via Westerbork weggevoerd naar het vernietigingskamp Auschwitz. Op 12 februari 1943 werden zij hier omgebracht.

Adriaan Veen werd na een mislukte wapendropping gefusilleerd in Westerbork.

Lammechien van der Meulen werd op 14 april 1945, één dag voor de bevrijding, tijdens schermutselingen tussen een groepje vluchtende Duitsers en het verzet door een verdwaalde kogel getroffen.

Aitze Hoks werd door de bezetter gearresteerd in verband met wapendroppings en tezamen met 116 andere mensen bij de Woeste Hoeve gefusilleerd.

Douwe de Vries overleed in 1947 aan de gevolgen van zijn verblijf in de concentratiekampen.

Geert Bosma, Hendrik van der Meer, Minze Meijer en Auke Poutsma sneuvelden in het voormalige Nederlands-Indië.

Onthulling
Het monument is onthuld op 30 mei 1951 door mevrouw Pintaud. Stichting Begraafplaats ‘Eikenhof’ en Plaatselijke Belangen Haulerwijk en Waskemeer dragen zorg voor het onderhoud.

Locatie
Het monument bevindt zich op de Algemene begraafplaats ‘Eikenhof’, gelegen aan de Eikensingel te Haulerwijk (gemeente Ooststellingwerf).

Bronnen

• Gemeente Ooststellingwerf;
• Vereniging voor het Plaatselijk Belang Haulerwijk;
• Friesch Dagblad van 3 juni 1998 en 9 november 1998;
• Verzet en Bevrijding in Ooststellingwerf, (Gemeente Ooststellingwerf, afdeling Onderwijs, i.s.m. het Comité 4 mei);
• Tekens aan de weg – Tekens aan de wand van C. Reitsma (Leeuwarden, 1980). ISBN 9033020009.
• Verzetsmuseum Friesland.
  

Voor meer informatie
Joodse Oorlogsmonumenten in de Provincie Friesland van H. Hamburger en J.C. Regtien, met medewerking van F. van Echten.