Haarlem, ‘Elk Zijn Eigen Boekerij’

Vorm en materiaal
Het gedenkteken ‘Elk Zijn Eigen Boekerij’ is een hardstenen gevelsteen in de vorm van een boekrol met tekst en logo van een boekrol met tekst en logo van een drukkerij. het gedenkteken is 58 cm hoog en 35,5 cm breed.

Tekst
De tekst op het monument luidt: 

‘ELK ZIJN EIGEN BOEKERIJ
HIER WAS GEVESTIGD VAN
1932 TOT 1972
BOEKHANDEL W.F. VAN HALST
ALWAAR DE FAMILIE
GEDURENDE DE OORLOGSJAREN
1940-1945 HET VERZET
ONDERSTEUNDE EN SCHUILPLAATS
BOOD AAN HEN
DIE DOOR DE BEZETTER
VERVOLGD WERDEN.’

De gevelsteen op Houtplein 32 te Haarlem herinnert aan de oorlogsgeschiedenis die zich in het pand voltrok. Zoals het onderduiken van verscheidene personen en het illegaal drukken van voedselbonnen door mijnheer en mevrouw van Halst.

Sommige Haarlemmers noemen het wel het ‘Haarlemse Anne Frankhuis’, het eertijds zo statige pand Houtplein 32, waar de afgelopen twee decennia restaurant De Bickerij zijn cliënten verwende. Er zat dan wel geen tienermeisje verborgen dat de gebeurtenissen in een dagboek vastlegde, maar verder zijn er zeker saillante overeenkomsten. Het moet er een komen en gaan van onderduikers zijn geweest. Ze zaten vooral bovenin het huis op de vliering, maar op ook beneden onder de etalage van de boekhandel die er toen gevestigd was. En aan de linkerkant onderin de kelder onder het opkamertje dat er toen nog was, werden in een geheim drukkerijtje valse bonkaarten gedrukt. Die waren ook nodig om aan eten voor de onderduikers te komen.

In het karakteristieke herenhuis, met zijn dienstbodekamers met tuimelraampjes direct onder de zolder, zijn ritmische gevelindeling, zijn fraaie maar bescheiden lofwerk aan de daklijst, was van 1932 tot in 1972 boekhandel Van Halst gevestigd. De boekhandel, in 1925 begonnen door Willem Frederik van Halst in het huis van zijn moeder in de Oranjestraat, legde zich vooral toe op studieboeken,
maar bezat rechts in het pand aan het Houtplein ook een uitleenbibliotheek. Over die leesbibliotheek Van Halst schrijft Lodewijk van Deijssel in zijn dagboeken. Het huis staat nu op de  nominatie om afgebroken te worden. Een enorm reclame canvas aan de pui laat zien dat die gevel herbouwd zal worden en dat er zes appartementen voor terugkomen. De projectontwikkelaar blijft dicht bij het oorspronkelijke aanzicht, maar tekent er een tussenverdieping bij, met een verhoogd dak.

Ruud de Haas, schoonzoon van Willem Frederik van Halst –getrouwd met dochter Christel – verscheen opeens als inspreker bij een vergadering van de gemeenteraadscommissie die het bestemmingsplan Koninginnebuurt behandelde. Hij maakte van de
gelegenheid gebruik om zijn visie en die van zijn vrouw Christel op het pand Houtplein 32 te geven. Alle raadsleden kregen een kopie van een foto van het huis, waarop met pijltjes is aangegeven waar de onderduikers zaten. Alles over de oorlogsgeschiedenis van het huis, is door aflevering bekend gebleven. Ruud de Haas: ,,Zoals bij veel mensen die werkelijk in het verzet zaten, werd bij Van Halst thuis over de oorlog niet gepraat. Pas nu komen er flarden boven tafel. Sinds kort heeft mijn vrouw een koffertje met brieven gevonden van haar overleden pleegzusje Rie, die aan het eind van de oorlog een jaar of achttien was. Christel is die brieven nu aan het lezen. Rie heeft de oorlog heel bewust meegemaakt. Ze heeft mijn vader nog eens gered. Op een dag kwamen drie Duitsers
de winkel binnen. Ze vroegen naar mijn schoonvader om hem weg te voeren. Terwijl mijn schoonmoeder ze aan de praat hield, sprong Rie op de fiets om hem te zoeken. Ze zag hem op de Houtbrug aankomen en waarschuwde hem. Mijn schoonvader was een heel sociaal mens. Behalve dat hij in het verzet actief was, werkte hij voor de drankbestrijding en voor de reclassering. Hij legde ook
gevangenisbezoeken af. Vermoedelijk werd Rie in het gezin Van Halst opgenomen vanuit een reclasseringssituatie. Zij moet ook alles over de onderduikers hebben geweten, want ze hielp mijn schoonmoeder in de huishouding. Maar er werd nooit over gesproken.”De Haas vertelt dat de passanten, de onderduikers die er tijdelijk zaten op weg naar een vast en veilig onderduikadres, meestal onder de etalage werden verborgen: ,,Die zaten dus letterlijk ondergedoken. En boven, op de vliering, zat jarenlang een joods echtpaar: tante Saar en oom John. Je kon daar alleen komen vanaf de zolder via een luik. Op zolder waren ook boeken opgeslagen. Achter een beweegbare boekenkast – vergelijkbaar dus met het achterhuis van de familie Frank – zat een gat in de muur waardoor je via een laddertje op de vliering kon komen. Na de oorlog hebben we nog heel lang contact met tante Saar en oom John gehad. Uiteindelijk zijn ze naar Israël vertrokken. In het herdenkingsbos daar hebben ze een boom voor de familie Van Halst geplant.

De plek Houtplein 32 kijkt uit op het oorlogsmonument ‘Man voor het vuurpeloton’ dat indrukwekkende beeld van Mari Andriessen op de Dreef, waar in 1945 vijftien Haarlemmers als represaille werden gefusilleerd. De Haas vertelt dat de omringende bewoners – dus ook de familie Van Halst – verplicht waren om tijdens de executie voor het raam te gaan staan om toe te kijken. De Haas: zoiets moet op die mensen een verschrikkelijke onuitwisbare indruk hebben gemaakt. Het pand schuin tegenover Houtplein 32 is ook nog eens door een bom getroffen.

Oprichting
Het gedenkteken is ontworpen door Martin Busker en gemaakt door Tobias Snoep

Onthulling
Het monument wordt op 4 mei 2012 officieel onthuld.

Locatie
De gevelsteen hangt naast de voordeur van Houtplein 32 te Haarlem.

Bron

• Stichting Geveltekens Vereniging Haarlem.