Het monument
Vorm en materiaal
Het ‘bevrijdingsmonument’ in Oude Pekela (gemeente Pekela) is een bakstenen zuil waarop een metalen plateau is aangebracht. Op het plateau is een bronzen reliëf aangebracht dat in vogelvlucht de opmars van de bevrijders van de Pekela’s, de Belgen en de Polen, weergeeft. Op de rand van het plateau is een tekst uit het metaal gesneden.
Tekst
De tekst op het monument luidt:
’13 EN 14 APRIL 1945
BEVRIJDING VAN DE PEKELA’S’
De geschiedenis
Het Bevrijdingsmonument in Oude Pekela (gemeente Pekela) herinnert aan de bevrijding van de Pekela’s op 13 en 14 april 1945 door de Poolse en Belgische strijdkrachten, de Eerste Poolse Pantserdivisie van generaal Stanisław Maczek en het Belgische SAS Regiment van majoor Edouard Blondeel.
Op vrijdag 13 april 1945 werd Boven Pekela vanuit Stadskanaal door Poolse troepen bevrijd en Nieuwe Pekela vanuit Alteveer. Het verzet in Nieuwe Pekela had een afspraak gemaakt met de lokale NSB’ers de macht over te nemen zodra de Duitsers weg waren tot de bevrijders zouden arriveren.
Nadat de laatste Duitsers het dorp hadden verlaten stond het verzet van Nieuwe Pekela bij de opgeblazen Onstwedderbrug de Polen op te wachten. Omdat een Pools bataljon moest doortrekken naar Veendam werd van stropakken, pramen en planken een noodbrug gemaakt die “bridge no fire” heette omdat er niet bij gerookt mocht worden i.v.m. brandgevaar. Een ander Poolse bataljon maakte zich gereed om Oude Pekela de volgende dag binnen te trekken en maakte alleen aan het begin van de avond een verkenning tot Waarheidsbrug, halverwege Nieuwe- en Oude Pekela, waar men vanwege de invallende duisternis halt hield.
In de namiddag van 13 april 1945 gingen Belgische verkenners, vanuit Blijham, over de Turfweg naar het benedeneinde van Oude Pekela en bezetten daar de kartonfabrieken Free en de Union. Daaruit begon men de Duitse verdediging bij de watertoren en houthandel Koerts te beschieten. De bevolking van Oude Pekela stond ‘s avonds buiten reikhalzend op de bevrijders te wachten en bijna huis aan huis hing de Nederlandse vlag.
De Polen kwamen die avond nog niet en de Belgen trokken het dorp Oude Pekela ook niet verder in omdat de Duitse tegenstand nog te groot was. Die nacht van de 13e op de 14e april kon bijna niemand slapen in Pekela gezien de zware artillerie beschietingen en omdat in het benedeneinde van Oude Pekela gevochten werd tussen Belgen en Duitsers. De Pekelder bevolking rond de watertoren tot aan de burgemeester Van Weringstraat vluchtte die avond nog naar het veiliger deel van het dorp. De Belgen reden ‘s nachts met hun jeeps met groot licht heen en weer op de Turfweg, tussen Blijham en Oude Pekela, om terugtrekkende Duitsers op te pakken die door de velden heen naar hun kameraden in Winschoten wilden gaan.
Zaterdag 14 april trokken Poolse troepen vanuit Nieuwe Pekela met tanks en jeeps Oude Pekela binnen. De Polen reden door naar de watertoren waar men met vuur uit alle wapenen de Duitsers verjoeg die richting de Duitse verdediging bij de Gockinga’s Wijk aan het Winschoter Zuiderveen vluchtten.
De frontlijn kwam nu tussen Oude Pekela en Winschoten te liggen. Het betekende dat ook Oude Pekela werkelijk bevrijd was en dat de vlaggen definitief uit konden. De grote Nederlandse vlag in de toren van de R.K. kerk in Oude Pekela was zelfs tot ver in de omtrek te zien, als een baken van de herwonnen vrijheid, ook in het nog bezette Winschoten en Westerlee. De volgende nacht was nog zeer onrustig. De Engelse luchtmacht bombardeerde aan het begin van de avond de Duitse stellingen bij Winschoter Hoogebrug en er waren nog steeds artillerie beschietingen tussen de Bevrijders en de Duitsers. Vele Pekelders hadden weer een slapeloze nacht maar men bevond zich nu wel in bevrijd gebied. Op zondag 15 april vertrokken de Polen in een lange colonne uit de Pekela’s om het noordelijk gelegen Winschoten te bevrijden. De Polen en Belgen bevonden zich in Noord-West Duitsland toen het Duitse leger op 5 mei in Nederland, Noord-Duitsland en Denemarken de wapens neerlegde.
Oprichting
Het monument is opgericht op initiatief van van de Pekelder Andries Brans en werd door het bestuur van de Stichting Oranje Bevrijdings Comité Pekela (OBCP)nader uitgewerkt.
Onthulling
Het monument is onthuld op 5 mei 2010 door een Poolse en Belgische veteraan, respectievelijk de heer Edward Szczerbinski en de heer Jaak Daemen. Jaak Deamen was een veteraan van het Belgian SAS Squadron en heeft meegevochten tijdens de bevrijding van Noord-Nederland, voornamelijk de plaatsen Oosterhesselen, Veele, Winschoten, Finsterwolde en Pekela.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument staat op het plein voor het gemeentehuis in Oude Pekela (gemeente Pekela).
Bronnen
- RTV Noord van 5 mei 2010;
- De heer Bert Blaauw;
- Prachtig Pekela;
- De heer Simon Koster.
