Het monument
Vorm en materiaal
Het monument voor werkkamp Rees in Megchelen (gemeente Oude IJsselstreek) bestaat uit een bronsplastiek dat geplaatst is op een betonnen sokkel. Het bronsplastiek toont vluchtende dwangarbeiders. Om het monument is bestrating van rode stenen aangelegd. Bij het monument hoort een informatiebord dat geplaatst is op de plek waar het werkkamp zich bevond.
Symboliek
Het monument beeld de hulp uit die bevolking aan de ontredderde manneen na hun vlucht uit Kamp Rees verleende. Circa 600 dwangarbeiders wisten te onstnappen uit werkkamp Rees en werden massaal geholpen door inwoners uit Megchelen en andere dorpen uit de omgeving.
De geschiedenis
Het monument voor werkkamp Rees in Megchelen (gemeente Oude IJsselstreek) is opgericht ter nagedachtenis aan werkkamp Rees en als uiting van dank aan de bevolking van Megchelen en omliggende dorpen.
In de kampen rond Rees waren veel inwoners uit Apeldoorn terechtgekomen na een razzia op 2 december 1944. Ze troffen er nog enkele duizenden landgenoten en Oost-Europese krijgsgevangenen. Zij werden ondergebracht in een droogloods van een dakpannenfabriek, met tochtgaten in de daken om het drogen te bevorderen, waardoor er nauwelijks beschutting was tegen weer en wind. Er was geen sanitair, één slecht werkende pomp en geen licht. Het kamp werd streng bewaakt en tegen de bevolking zou zijn gezegd dat er ‘terroristen’ zaten.
De dwangarbeiders moesten tankwallen graven langs de Rijn, om de geallieerde opmars tegen te houden. Bijna niemand was gekleed op de ontberingen. De kleding die men aan had bood meestal geen soelaas tegen weer en wind. Hygiëne ontbrak. Het rantsoen was minimaal. Vergrijpen werden zwaar bestraft, soms tot de dood erop volgde.
De bijzonder slechte omstandigheden in het kamp leidde er toe dat verschillende vluchtpogingen werden ondernomen. Midden december bereikten de eerste vluchtelingen Megchelen; vervuild, verhongerd, uitgeput. Dat alarmeerde de broers Theo en Jan Venhorst, die de omgeving zeer goed kenden. Eind januari, begin februari kwam hun hulpactie op gang. Met de nacht als dekmantel, benaderden inwoners van Megchelen de door luizen, dysenterie en bevriezingsverschijnselen geteisterde dwangarbeiders om mee te gaan; soms over een ladder of anders dóór de sloot die de grens naar de vrijheid markeerde.
In Megchelen hielp iedereen mee. Massaal werd eten gekookt en kleding ingezameld. De zieken werden eerst opgevangen in het huis van Hein en Martha Snelling-Giezen en later in de dorpsschool, waar gemiddeld per dag 140 mannen werden behandeld. Ook in naburige dorpen als Gendringen, Ulft, Silvolde en Harreveld werden patiënten opgevangen.
De meest spectaculaire bevrijdingsactie werd op 11 februari 1945 op gang gebracht door Theo Venhorst. Hij ontmoette twee koeriers, die met post onderweg van kamp Rees naar kamp Bienen waren, en wist de mannen te overtuigen mee naar Megchelen te gaan. In de post werd een brief gevonden met de aankondiging dat kamp Bienen op 12 februari zou worden opgeheven. De 500 arbeiders, waarvan 200 Polen en Russen en 300 Nederlanders, zouden worden overgeplaatst naar Brunen bij Wesel. ‘Parteigenosse’ Rohleer kreeg opdracht om half vijf ‘ s ochtends de afmars voor te bereiden. Om exact vijf uur moesten de arbeiders afmarcheren.
Parteigenosse Rohleer wist die ochtend nog van niets, omdat de brief niet was aangekomen, maar hij kreeg wel te horen dat hij voor een hele dag proviand moest zorgen. Toen hij terugkwam waren alle Nederlanders gevlogen. Al vroeg in de ochtend was Venhorst, gecamoufleerd als kamparbeider, het kamp Bienen binnengedrongen. Zonder dat de SA-bewakers het merkten wist hij, gedekt door de diepe duisternis, de 300 Nederlandse mannen in kleine groepen uit het kamp te laten vertrekken. Op afgesproken plaatsen werd weer verzameld. Begeleid door andere vrijwilligers bereikten ze het noodhospitaal van Megchelen.
In augustus 1947 werd vastgesteld dat tijdens de drie maanden van het bestaan van Kamp Rees 247 Nederlanders om het leven waren gekomen. Van hen kwamen er 36 uit Apeldoorn. De executies rond de razzia’s, de beschieting van een trein met gedeporteerden, de verschrikkingen van Rees en ook nog een brand in een slaapzaal kostte in totaal 79 Apeldoornse mannen het leven. Hoeveel mannen het leven dankten aan de onvermoeibare inzet van de inwoners van Megchelen is onbekend.
Oprichting
Het monument werd opgericht op initiatief van het Comité Leefbaarheid Megchelen met steun van de gemeente.
Onthulling
Het informatiebord op de de plek waar het werkkamp zich bevond aan de Melatenweg in Rees werd op 28 februari 2010 onder grote belangstelling onthuld door enkele oud-dwangarbeiders. Waarna een kleine honderd personen, die nog goed ter been waren, de 8,5 kilometer naar Megchelen. Deze wandeling was ter herinnering aan de vluchtweg die 65 jaar eerder door honderden dwangarbeiders meestal succesvol werd afgelegd.
In Megchelen werd het bronsplastiek onder grote belangstelling op 28 februari 2010 onthuld.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument staat in het plantsoen op de hoek van de Julianaweg en de Pastoor Geerdink-Johanninkweg te Megchelen (gemeente Oude IJsselstreek). Het informatiebord staat op 8,5 kilometer afstand van het monument op de plek waar het werkkamp zich bevond aan Melatenweg in Rees.
Bronnen
- De Gelderlander van 19 november 2009;
- De heer André Horlings.
