Het monument
Vorm en materiaal
Het monument ‘Freonen Foar Altyd’ in Opeinde (gemeente Smallingerland) is platte gedenksteen van zwart graniet op een fundament van gele klinkers (woudgeeltjes) die ruw gehakt zijn. Op de granieten plaat is een deel van een luchtkaart van Noord-Europa weergegeven. Aan de randen lijkt de kaart afgescheurd. In het fundament van gele klinkers zijn, bij de vier hoeken van de kaart, vier granieten tegels te zien waarop respectievelijk een chronometer, een hoogtemeter, een horloge en een kompas.
Tekst
De tekst op het monument luidt:
‘FREONEN FOAR ALTYD
ROYAL AIR FORCE
† 27-07-1942
JOSEPH J. COOPER
MAURICE J. DEMBREY
WILLIAM A.J. FULLER
FRANCIS H. ROBERTSON
UNITED STATES ARMY AIR FORCES
† 26-11-1943
DEAN H. DALTON
EDWARD M. GOODALL
VIRGIL L. HOFFMAN
ESSMAN G. MATTHEWS
GEORGE W. SCOTT
WALTER E. WINCE
MAAIE 2010′.
Symboliek
Op de plaquette is een beschadigde luchtkaart van Europa te zien. De kaart is beschadigd door brand in het vliegtuig. De beschadigde kaart staat ook symbool voor het beschadigde Europa. Als de zon schijnt kan men de blauwe lucht weerkaatst zien in de steen, hetgeen de verbondenheid tussen aarde en luchtruim aangeeft. Ook kan je jezelf weerspiegeld zien in de steen, hetgeen de verbondenheid met de slachtoffers aangeeft. Je had het immers ook zelf kunnen zijn.
Op de vier hoeken van de kaart zijn voorwerpen te zien die in een oorlogsvliegtuig van belang waren:
- Een chronometer die 13.15 uur aanwijst. Dit is het tijdstuip waarop het Amerikaanse toestel “Sacktime Story” in Opeinde neerstortte.
- Een hoogte- en drukmeter, schematisch aangegeven met een cirkelende kringloop, die overeenkomt met een vrille, waarin een neerstortend vliegtuig terecht kan komen.
- Een horloge, echter zonder wijzers, dat geen tijd meer aangeeft. Hiermee wordt het einde aangegeven van het aardse en het begin van het eeuwige leven.
- Een kompas, dat naar het westen is gericht, in de richting van Engeland. Wanneer een toestel naar het westen vloog, vloog het de vrijheid tegemoet.
De geschiedenis
Het monument ‘Freonen Foar Altyd’ in Opeinde (gemeente Smallingerland) herinnert aan vier Royal Air Force en zes United States Army Air Force miltairen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen toen hun vliegtuigen neerstortten op het dorpsgebied van Opeinde. Zeven personen hebben deze twee vliegtuigcrashes overleefd.
De Britse Lancaster die op 27 juni 1942 neerstorte was op de terugweg van een vlucht boven Duitsland. Vier van de zeven inzittenden kwamen om. De Amerikaanse B-24 bommenwerper, de ‘Sacjk-time-Sally’ stortte neer op 26 november 1943. Zes van de tien personen uit dit toestel kwamen om het leven.
Oprichting
Rachel Hughes uit Illinois informeerde in 2008 naar een familielid uit het Amerikaanse toestel, dat om het leven was gekomen. Dit bericht bereikte Johan Kuipers en vormde het begin van een initiatief vanuit Opeinde om een gebaar te maken richting de Amerikaanse en Britse militairen die tijdens de Tweede Wereldoorlog bij het dorp zijn gesneuveld.
Jan Bijlsma en Max Veenstra werkten samen onder auspiciën van de Werkgroep ‘Monument 2010’ en in samenwerking met dorpsbelang, aan de oprichting van dit monument voor de geallieerde vliegers.
Onthulling
Het monument werd op 5 mei 2010 onthuld door een overlevende van het Amerikaanse vliegtuig, de heer James McGahee en door de heer Oliver, familie van de laatste nog in leven zijnde passagier uit het Engelse vliegtuig.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Bronnen
- www.smallingerland.nl;
- Waldnet;
- Fries Dagblad 12 januari 2010;
- Herdenkingscomité Opeinde 1940-1945.
Compliment voor een oorlogsmonument
Dit monument is genomineerd voor het Compliment voor een oorlogsmonument 2018. Deze aanmoedigingsprijs is georganiseerd in aanloop naar de nationale viering van de bevrijding op 5 mei in Friesland en is een initiatief van de Provincie Fryslân, het Nationaal Comité 4 en 5 mei en Erfgoed & Publiek. Omrop Fryslân heeft korte videoportretten van de vijf genomineerden gemaakt. Het portret over dit monument vind je hier.
