Het monument
Vorm en materiaal
Het ‘Joods monument’ in Heerlen is een zwart granieten plaquette.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
‘OMDAT ZIJ JOODS WAREN
WERDEN DEZE HEERLENAREN WEGGEVOERD
ZIJ KEERDEN NIET TERUG
SILVIN BONEM AUSCHWITZ 1942
ELLA BONEM-ISRAEL AUSCHWITZ 1942
FRITZ BONEM AUSCHWITZ 1942
LOTTE CANTER 1945
ALEXANDER DÖLLEFELD SOBIBOR 1943
RECHA DÖLLEFELD-ROTHSCHILD SOBIBOR 1943
MICHAEL DZIUBALTOWSKI AUSCHWITZ 1943
SIMA DZIUBALTOWSKI-MYLISBORSKI AUSCHWITZ 1942
JULIAN DZIUBALTOWKSI AUSCHWITZ 1942
LODEWIJK FOIJER SOBIBOR 1943
LIBA GERSZONOWICZ-JAKUBOWICZ AUSCHWITZ 1942
FRYMETA GERSZONOWICZ AUSCHWITZ 1942
GERTRUD GERSZONOWICZ AUSCHWITZ 1942
WOLF GINSBERG AUSCHWITZ 1942
NAPHALTI GINSBERG ORANIENBURG 1942
CHIL HENDLICH AUSCHITZ 1943
SURE HENDLICH-GLICKSMANN AUSCHWITZ 1943
PAUL HENDLICH 1944
BERTA HENDLICH SOBIBOR 1943
FRIEDA HENDLICH AUSCHWITZ 1943
RUTH HENDLICH AUSCHWITZ 1943
MARIANNE HENDLICHT AUSCHWITZ 1943
ARNOLD JACOBS 1945
MARCEL KOSTEN SOBIBOR 1943
SIGISMOND KONSTEN SOBIBOR 1943
BLANDINA KOSTEN-CAHN AUSCHWITZ 1942
LOUIS VAN LEEUWEN SOBIBOR 1943
BETSIE VAN LEEUWEN-SONS SOBIBOR 1943
HENRIËTTE VAN LEEUWEN SOBIBOR 1943
FISCHEL MÜNZ AUSCHWITZ 1942
HENY MÜNZ-ROSENTHALER AUSCHWITZ 1942
HILDE MÜNZ AUSCHWITZ 1942
SIMON PHILIPS MONOWITZ 1944
HENRIËTTE PHILIPS-SAJET AUSCHWITZ 1944
SOPHIA PHILIPS AUSCHWITZ 1944
JONAS SCHLEIER 1944
JOSEPHINE SCHLEIER-MAYSTER AUSCHWITZ 1942
EDITH SCHLEIER AUSCHWITZ 1942
HERMANN SCHÖNTHAL SOBIBOR 1943
COLTHILDE SCHÖNTHAL-FÜRST SOBIBOR 1943
SIEGMUND SCHÖNTHAL AUSCHWITZ 1944
RIKA SCHÖNTHAL-JACOBSON AUSCHWITZ 1944
ROSA SCHÖNTHAL AUSCHWITZ 1944
CLOTHILDE SCHÖNTHAL AUSCHWITZ 1944
CHARLOTTE SCHÖNTHAL AUSCHWITZ 1943
NAFTALI SILBERMANN AUSCHWITZ 1942
RIJKA SILBERMANN-LIEBERMAN AUSCHWITZ 1942
DEBORA SILBERMANN AUSCHWITZ 1942
BERTHA STEINHARDT-SCHLOSSMANN SOBIBOR 1943
SIEGBERT STEINHARDT UBBERGEN 1942
ELISABETH STIBBE MEIJERS AUSCHWITZ 1944
JACQUES VLEESCHDRAGER 1943
JEANETTE VLEESCHDRAGER-VELDMAN SOBIBOR 1943
HERSZ WEISS BERGEN-BELSEN 1945
ANNA WEISS-ROSENBERG BERGEN-BELSEN 1945
ROSA WEISS AUSCHWITZ 1943
ISAAK WEISS SOBIBOR 1943
JOSEPH WEISS WEIMAR 1945
LAIB WIAZOWSKI SOBIBOR 1943
BERTHA WIAZOWSKI-KARMASIN SOBIBOR 1943
TER NAGEDACHTENIS AAN HEN EN ALLE ANDER NIET GEREGISTREERDE JOODSE NEDERLANDSE HEERLENSE INWONDERS DIE NA DEPORTATIE DOOR HET RACISME IN DE TWEEDE WERELDOORLOG OMKWAMEN’.
De geschiedenis
Het ‘Joods monument’ in Heerlen is opgericht ter nagedachtenis aan 62 Joodse inwoners van Heerlen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgebracht.
De namen van de 62 joodse slachtoffers luiden:
Silvin Bonem, Ella Bonem-Israel, Fritz Bonem, Lotte Canter, Alexander Döllefeld, Recha Döllefeld-Rothschild, Michael Dziubaltowski, Sima Dziubaltowski-Mylisborski, Julian Dziubaltowksi, Lodewijk Foijer, Liba Gerszonowicz-Jakubowicz, Frymeta Gerszonowicz, Gertrud Gerszonowicz, Wolf Ginsberg, Naphtalie Ginsberg, Chil Hendlich, Sure Hendlich-Glicksmann, Paul Hendlich, Berta Hendlich, Frieda Hendlich, Ruth Hendlich, Marianne Hendlich, Silvain Hertzdahl, Arnold Jacobs, Marcel Kosten, Sigismond Kosten, Blandina Kosten-Chan, Louis van Leeuwen, Betsie van Leeuwen-Sons, Henriëtte van Leeuwen, Fischel Münz, Heny Münz-Rosenthaler, Hilde Münz, Simon Philips.
Henriëtte Philips-Sajet, Sophia Philips, Jonas Schleier, Josephine Schleier-Mayster, Edith Schleier, Hermann Schönthal, Clothilde Schönthal-Fürst, Siegmund Schönthal, Rika Schönthal-Jacobson, Rosa Schönthal, Clothilde Schönthal, Charlotte Schönthal, Naftali Silbermann, Rijfka Silbermann-Lieberman, Debora Silbermann, Bertha Steinhardt-Schlossmann, Siegbert Steinhardt, Elisabeth Stibbe Meijers, Jacques Vleeschdrager, Jeanette Vleeschdrager-Veldman, Hersz Weiss, Anna Weiss-Rosenberg, Rosa Weiss, Isaak Weiss, Joseph Weiss, Laib Wiazowski en Bertha Wiazowski-Karmasin.
Sinds het begin van de 18de eeuw woonden er Joden permanent in Heerlen. Ze hadden hun eerste synagoge aan de toenmalige Veemarkt bij het huidige Wilhelminaplein en de Dautzenbergerstraat. In 1778 werd er een begraafplaats ingericht. Toen deze begraafplaats aan het einde van de 18de eeuw vol dreigde te raken is in 1811 een nieuwe Joodse begraafplaats aan de Schinkelsteeg, de huidige Stationsstraat, aangelegd en vanaf rond 1900 werden de joden uit Heerlen begraven aan de Akerstraat, naast de Algemene begraafplaats. In 1936 werd aan de Stationstraat, boven de oude Joodse begraafplaats, een nieuwe synagoge gebouwd.
Door de machtsovername van de nazi’s in Duitsland kwamen er in jaren dertig veel Joodse vluchtelingen naar Heerlen en Kerkrade. Ongeveer de helft van de Joden die in Heerlen verbleven zijn tijdens de oorlogsjaren omgebracht. Dankzij het verzet in Heerlen konden in Heerlen en omgeving nog veel Joden, waaronder ongeveer honderd kinderen, onderduiken. Het interieur van de synagoge werd geplunderd en vernield. De Torarollen en de rituele voorwerpen, die bij wijze van voorzorg naar Amsterdam waren gebracht, zijn daar verloren gegaan. De lege synagoge werd als opslagruimte gebruikt.
Op 6 januari 1945 na de bevrijding van het zuiden van Nederland werd de synagoge heringewijd. In 1959 onderging het gebouw een renovatie. Sinds 1985 is de synagoge niet meer in gebruik door de terugloop van het aantal leden. Uit dit gebouw is een plaquette ter nagedachtenis van de Joodse slachtoffers van de bezetting overgebracht naar de begraafplaats aan de Akerstraat.
Onthulling
Het monument is onthuld op 4 mei 1998.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Digitaal Joods Monument
De meeste joodse oorlogsslachtoffers die op dit gedenkteken vermeld staan, zijn tevens opgenomen in het ‘Digitaal Monument Joodse Gemeenschap in Nederland‘. Hierin vindt u meer informatie over deze personen met waar mogelijk een korte biografie, familierelaties en adresgegevens.
Onder het kopje ‘Geschiedenis’ op deze pagina kunt u op een persoonsnaam klikken om doorverwezen te worden naar het Digitaal Joods Monument.
Locatie
Het monument bevindt zich buiten de Algemene begraafplaats naast de oude toegangspoort van het Joodse deel aan de Akerstraat te Heerlen.
