Het monument
Vorm en materiaal
De Nederlandse gedenksteen op de gedenkplaats Neuengamme in Neuengamme (deelstaat Hamburg) is een liggende tegel. De tegel maakt deel uit van een reeks, geplaatst in het gazon voor een muur.
Tekst
De tekst op de gedenksteen luidt:
‘NEDERLAND’.
De geschiedenis
De Nederlandse gedenksteen op de gedenkplaats Neuengamme in Neuengamme (deelstaat Hamburg) herinnert aan de 6.650 Nederlandse mannen en 300 vrouwen die in het concentratiekamp Neuengamme om het leven zijn gekomen.
Neuengamme lag zo’n achttien kilometer ten zuidoosten van de Duitse stad Hamburg. Het kamp werd op 13 december 1938 geopend en op 4 mei 1945 door de geallieerden bevrijd. Tijdens deze periode verbleven ongeveer 106.000 mensen in Neuengamme. Het hoofdkamp, dat 213.000 vierkante meter groot is, ving de meeste mensen op. Maar over het hele gebied lagen nog 96 zogenaamde buitenkampen die bestuurlijk gezien onder Neuengamme vielen.
De mensen in de kampen, afkomstig uit zo’n 28 landen, waren veelal joden, zigeuners, homoseksuelen en krijgsgevangenen. Ook werden prostitues en Jehova’s getuigen naar het kamp gedeporteerd. Neuengamme bezat geen gaskamers of vergelijkbare methoden om mensen massaal van het leven te beroven. Desondanks stierven er 55.000 mensen door ontberingen, zoals epidemieën en gebrek aan voedsel.
Op 3 mei 1945 werden alle bewoners van Neuengamme in schepen geladen en achtergelaten in de baai van Lübeck. Op deze manier probeerden de nazi’s het bewijs dat het concentratiekamp had bestaan te verdoezelen. De geallieerden, die de schepen aanzagen voor troepentransport vaartuigen, brachten de schepen tot zinken. Hierbij kwamen naar schatting 7.000 tot 8.000 mensen om het leven. Velen die de oever wisten te bereiken werden door de SS alsnog neergeschoten.
Naar Neuengamme werden ruim 5.500 Nederlanders gedeporteerd, onder wie honderden vroeg in de oorlog gearresteerde communisten, anti-Duitse politiemensen en 661 mannen van de vergeldingsrazzia van Putten. Van deze Nederlanders overleefden 600 mensen het kamp.
Tot de Nederlanders die in Neuengamme omkwamen behoren Willem Niemeijer, Jan Campert, Jan van Hout, Willem Idenburg, Johannes Petrus Lijding en Anton de Kom (die in het buitenkamp Sandbostel overleed). Het Tweede Kamerlid Louis de Visser (CPN) overleefde het kamp, maar kwam om bij het geallieerde bombardement op het schip Cap Arcona. De latere journalist W.L. (“Boebie”) Brugsma overleefde Neuengamme. Andries van Dantzig, die later psychiater zou worden, behoorde tot de overlevenden van het buitenkamp in Schwesing bij Husum. Hij zou in 2005 het eerste exemplaar in ontvangst nemen van een boek over de Nederlanders in het kamp.
Na de oorlog werd het kamp gebruikt om leden van de SS, Wehrmachtsoldaten en leden van de Nazipartij te interneren. Nog later werd door de justitiële overheid een strafgevangenis op het kampterrein gebouwd. Pas in de jaren zestig werd op initiatief van een vereniging van voormalige Franse kampbewoners begonnen met het inrichten van een gedenkplaats op het kampterrein. Neuengamme fungeert tegenwoordig als een oorlogsmonument met herbouwde kampelementen en permanente exposities.
Onthulling
De gedenkmuur met liggende plaquettes is in 1965 onthuld.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
De gedenksteen bevindt zich op het terrein van gedenkplaats Neuengamme, gevestigd aan de Jean-Dolidier-Weg in Neuengamme, in het district Bergedorf (deelstaat Hamburg).
Bronnen
