Het monument
Vorm en materiaal
Het ‘Joods monument’ in Geesbrug (gemeente Coevorden) is een gedenksteen.
Tekst
De tekst op het monument luidt:
‘GEEF MIJ DE MOED OM ONRECHT TE ONDERKENNEN
OOK WAAR ‘T DOOR EEUWEN VAN GEBRUIK GEWETTIGD WORDT,
DE VASTE WIL AAN ONRECHT NOOIT TE WENNEN,
OOK WAAR DE MACHT, HET WEG TE NEMEN, SCHORT.
JACQUELINE VAN DER WAALS
WERKKAMP GEESBRUG
VANAF JANUARI 1942 VERBLEVEN JOODSE LANDGENOTEN
ALS DWANGARBEIDERS IN WERKKAMPEN.
OP 2 OKTOBER 1942 WERDEN ZIJ NAAR KAMP WESTERBORK
AFGEVOERD EN VANDAAR NAAR DUITSE VERNIETIGINGSKAMPEN.
WEINIGEN HEBBEN DEZE DEPORTATIES OVERLEEFD’.
De geschiedenis
Het ‘Joods monument’ in Geesbrug (gemeente Coevorden) is opgericht ter nagedachtenis aan de Joodse slachtoffers van het werkkamp Geesbrug. In 1942 verbleven er ruim 200 Joodse mannen in dit kamp. De meeste mannen van hen hebben de oorlog niet overleefd.
Werkkamp Geesbrug – vernoemd naar het gelijknamige dorp in de buurt – was één van de ongeveer veertig werkkampen in het oosten van Nederland voor Joodse mannen. Het kamp had een capaciteit van maximaal 240 arbeiders. Sommigen van deze werkkampen waren al opgericht tijdens de crisis van de jaren dertig om zo de werklozen te voorzien van werk. in de Tweede Wereldoorlog werden zij een voorportaal van de deportatie naar kamp Westerbork en vandaar naar de vernietigingskampen in het oosten van Europa. De werkkampen waren ook belangrijk om de Joodse mannen van hun gezin te isoleren.
De Joodse dwangarbeiders die in kamp Geesbrug werkten, werden onder andere ingezet voor ontginning- en landbouwswerkzaamheden en de aanleg van een betonnen beschoeiing in een waterlossing naast het kanaal Coevorden-Zwinderen. De groep die zich ermee bezig hield noemde zich de ‘Betonploeg’. Het is niet geheel duidelijk wanneer de eerste Joodse dwangarbeiders in het werkkamp arriveerden.
Op 20 mei 1942 schreef Joseph Pronkhorst, die als putter werkte: ‘Van verlof is voorlopig geen sprake, hoewel we al bijna 7 weken hier zijn.’ Wel ontving hij in de dagen erna bezoek en mocht hij een keer bellen naar zijn moeder. Op donderdag 25 juni 1942 schreef Joseph weer een brief: ‘Ik heb sinds maandag geen aardappel meer in het kamp gezien. We zorgen evenwel toch dat we wel wat te eten hebben. De boeren werken geweldig mee. Simon, zo je schrijft, bestaat de kans dat je ook gekeurd moet worden. Ik hoop maar dat het niet het geval is. Hoewel ik al weet dat in ons kamp ongeveer 40 Hagenaars en Rotterdammers komen.’
In de nacht van 2 op 3 oktober 1942 werden de Joodse mannen per trein naar kamp Westerbork vervoerd. Na het vertrek van de groep Joodse dwangarbeiders heeft het kamp gediend als opvangplek voor Nederlandse gezinnen, die vanwege de aanleg van de Atlantikwall hun woningen langs de kust hadden moeten verlaten. Vervolgens werd het kamp gebruikt als onderkomen voor arbeiders van de Arbeidsdienst en voor een groep van de Hitlerjugend, die in Geesbrug hun opleiding tot soldaat kregen.
Na de oorlog diende het kamp voor de opvang van een groep militairen, die meehielpen bij oogstwerkzaamheden, als vakantiekolonie en als onderkomen voor dienstweigeraars. De laatste bewoners waren Molukkers. Daarna kwam het kamp kwam leeg te staan en heeft een varkenshouder later de vergane barakken gesloopt en op de fundamenten nieuwe schuren voor zijn varkens gebouwd.
Oprichting
De plaatsing van het monument was een initiatief van de werkgroep Joods Monument Geesbrug.
Onthulling
Het monument is onthuld op 2 oktober 2008 door opperrabijn Binjomin Jacobs en Maurits Buitekant, die het kamp Geesbrug wist te ontvluchten en in Den Haag onder te duiken. In aanwezigheid van familieleden van de Joodse mannen die destijds in het werkkamp zaten.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument bevindt zich aan de Verlengde Hoogeveensevaart, nabij de Luchiesweg in Geesbrug (gemeente Coevorden). Voorheen was dit de toegangsweg naar het voormalige werkkamp in Geesbrug.
Bronnen
