Het monument
Vorm en materiaal
De plaquette in het Universiteitsgebouw in Nijmegen is uitgevoerd in natuursteen.
Tekst
De tekst op de gedenkplaat luidt:
‘IN PIAM MEMORIAM CATHOLICAE UNIVERSITATIS NOVIOMAGENSIS PROFESSORUM
ET ALUMNORUM QUI CRUDELISSIMO ARDENTE BELLO MCMXL – MCMXLV PRO FIDE
AC PATRIA BENE MERENTES VITAM POSUERUNT.’
Hieronder zijn de namen van 48 oorlogsslachtoffers aangebracht.
De geschiedenis
De plaquette in het Universiteitsgebouw in Nijmegen is opgericht ter nagedachtenis aan de 47 docenten, alumni en studenten die tijdens de Tweede Wereldoorlog door oorlogshandelingen zijn omgekomen. Onder hen waren ook enige Joden.
De namen van de 48 slachtoffers luiden:
Pater Rochus Beving O.F.M. Theol. drs.; mr. R.A.C. van den Boorn; prof. dr. Titus Brandsma O. Carm.; Th.H.M. Coolen Litt Germ. drs.; mr. TH.A.M. Couwenberg; mr. C.J.Daniels; J.W.H.M. Dols Litt. Ned. drs.; jhr. mr. P.J.M. von Fisenne; A.L. Fredericks; Pater mr. dr. Angelinus Freericks O.F.M.CAP.; Mejuffrouw P.M.O.S. Geerts ; mr. A.Q.H.P. Geurts; dr. P.H.J.M. Geurts; J.J. Hendrikx; G.A. Hoes; J.J.L van Hoof; mgr. prof. dr. J.H.E.J. Hoogveld; J.F.H.M. Baron van Hövell van Wezeveld en Westerflier; mr. L.F. Jansen; J.W.A.H.M. Jaspers; Th. H. Kappers; W.A. van Kempen Ec. drs.; Mevrouw Mr J.J. van Lugt – de Preter; mr. M.Ch.O.M.R. Magnee de Horn; S.F.J. Martens; H.J. Meyer; mr. M.A. Mignot; mr. L.W.W.M. Moller; J.L. Moonen Theol. drs.; U.H.A. Nooteboom; mr. J. van Ophuysen; mr. F.H.M.J. van Oppen; F.Ph. Polak; prof. mr. R.H.W. Regout S.J.; jhr. mr. Th.W. Serraris; mr. J.M. Sormani; W.G.H.A. Stapert Psych. drs.; Pater Firmatus Stevens O.F.M.; mr. R.J.J.M. Tellegen; W.L.M. Theunissen; G.W.A.M. Vekemans; Pater Hubertus J.Th.H. Verbeeten O.E.S.A.; R. Vermeulen; J.J. de Weert; Mejuffrouw M.L.H. Zilkens.
Enkele medewerkers en studenten van de Nijmeegse universiteit namen na de inval van de Duitsers al snel een opstandige houding aan. Een van hen was de Nijmeegse professor Robert Regout, die na de Duitse inval op zijn fiets de stad rond reed om iedereen die hij van een slappe houding tegenover de bezetter verdacht op andere gedachten te brengen. Enkele weken na zijn fietstocht werd hij – net als enkele collega’s – gearresteerd door de Sicherheitsdienst (SD). Twee jaar later stierf hij in het Beierse concentratiekamp Dachau, waar ook zijn collega Titus Brandsma om het leven kwam.
De student Psychologie Antoon Frederiks organiseerde een verzetskern en schreef een pamflet waarin hij opriep tot een landelijke staking. Er ontstond een massale werkweigering, die hardhandig werd neergeslagen door de Duitse bezetter. Frederiks heeft de oorlog niet overleefd; hij werd verraden en gefusilleerd. Ook de student Rechten Joseph van Hövell van Wezeveld en Westerflier was actief in het verzet. Hij vertegenwoordigde Nijmegen bij het landelijke studentenverzet – de Raad van Negen – en zorgde ervoor dat het landelijke studentenblad De Geus werd verspreid. Student Wim van Kempen werkte mee aan het verzetsblad Christofoor.
De Nijmeegse rector magnificus B.H.D. Hermesdorf besloot om als enige Nederlandse universiteit, de door de bezetter verplicht gestelde loyaliteitsverklaring niet aan haar studenten voor te leggen. De universiteit sloot vanaf 10 april 1943 – de datum dat de verklaring moest zijn ondertekend – zelf haar deuren. Uiteindelijk werd de loyaliteitsverklaring slechts door twee Nijmeegse studenten getekend.
De bekendste Nijmeegse verzetsheld is ongetwijfeld de rechtenstudent Jan van Hoof. Hij speelde een belangrijke rol bij het in kaart brengen van de Duitse verdedigingswerken aan de vooravond van de bevrijding van Nijmegen. Op 17 september 1944 begon operatie Market Garden, waarbij de geallieerden landden nabij Eindhoven, Nijmegen en Arnhem. In Nijmegen werd hevig gevochten om de strategisch gelegen Waalbrug, die eerder door de Duitsers met explosieven was ondermijnd. Of Jan van Hoof deze bommen heeft verwijderd, is altijd onduidelijk gebleven. Hij heeft zelf nooit uitsluitsel kunnen geven. Toen hij als gids een verkenningswagen van de Royal Engineers door de binnenstad loodsde werd deze auto in brand geschoten. Van Hoof overleefde het voorval, maar werd alsnog opgepakt, mishandeld en gedood.
Onthulling
Het monument is onthuld in 1948. Oorspronkelijk bevond het monument zich in de Aula van de voormalige Katholieke Universiteit Nijmegen aan de Bijleveldsingel te Nijmegen. Later is het monument verplaats naar de nieuwe Aula van de Radboud Universiteit aan de Comemiuslaan te Nijmegen.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
De gedenkplaat hangt in de Aula van de Radboud Universiteit, gelegen aan de Comeniuslaan te Nijmegen.
Bronnen
- Joodse oorlogsmonumenten in de provincie Gelderland van H. Hamburger en J.C Regtien, met medewerking van Fr. van Echten (Bedum, Uitgeverij Profiel, 2005). ISBN 90 5294 333 8;
- Proeven van eigen cultuur; vijfenzeventig jaar Katholieke Universiteit Nijmegen 1923-1998 Jan Brabers (Nijmegen, Valkhof Pers Nijmegen, 1998). ISBN 90 5625 040 x;
- Algemeen Nijmeegs Studenteblad;
- Geheugen van Nederland;
- Katholiek Documentatie Centrum Nijmegen.
