Het monument
Vorm en materiaal
Het ‘Airborne-monument’ in Oosterbeek (gemeente Renkum) is een gedenkzuil, bekroond met een natuurstenen beeldengroep van vijf mannenfiguren. Een man die de vrijheid uitbeeldt, wordt omgeven door burgers en soldaten. Bij het gedenkteken is een informatiebord geplaatst. Op een herinneringsplaatje staan de namen van diegenen die dit project mogelijk gemaakt hebben. Het plaatje is ingemetseld in een van de muurtjes van de verlichting.
Aan de voet van de zuil zijn in reliëf vier voorstellingen aangebracht: de oostkant stelt de landing van de geallieerde troepen voor, de zuidkant de hulp van de Oosterbeekse vrouwen aan de gewonden, de westkant de medewerking van het verzet aan de Airborne en de noordkant de laatste weerstand.
Wijziging
In 1991 kreeg het monument een permanente verlichting.
De geschiedenis
Het ‘Airborne-monument’ herinnert de inwoners van Oosterbeek (gemeente Renkum) aan de Slag om Arnhem die duurde van 17 tot 26 september 1944.
De Slag om Arnhem maakte deel uit van operatie ‘Market Garden’. Operatie ‘Market Garden’ was een groot offensief van 17 tot 26 september 1944, waarmee de geallieerden vanuit België een bruggenhoofd over de grote rivieren in Nederland wilden veroveren. Luchtlandingstroepen moesten in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veiligstellen. Er werden drie complete divisies gedropt: de 101ste US Airborne Divisie bij Son (ten noorden van Eindhoven) en Veghel, de 82ste US Airborne Divisie bij Grave en Groesbeek (ten oosten van Nijmegen) en de 1ste Britse Airborne Divisie ten westen van Oosterbeek. Later volgde ook nog de landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel. Vanuit België moest het Britse 30e Corps via de veroverde bruggen oprukken naar het IJsselmeer.
Bij de Amerikaanse luchtlandingstroepen verliep alles vrij goed. De bruggen over de Maas en het Maas-Waalkanaal bij Heumen vielen in hun handen en na harde strijd ook de Waalbrug bij Nijmegen. Ook rondom Eindhoven vielen de bruggen grotendeels in handen van de Amerikaanse para’s.
Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. Onder leiding van luitenant-kolonel John D. Frost slaagde het 2de bataljon van de 1ste Parachutisten Brigade van de 1ste Airborne Divisie erin om de noordelijke oprit van de oude Rijnbrug te bezetten en deze oprit tijdens de daaropvolgende strijd dagenlang onder controle te houden. De Engelse para’s bij de Rijnbrug en rondom Oosterbeek werden echter verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich met zware verliezen overgeven. De landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel was te laat om nog van enige hulp te kunnen zijn aan de belegerde Engelse luchtlandingstroepen. Ook de opmars van het 30e corps liep ernstige vertraging op door onder andere aanvallen van in de haast samengestelde Duitse eenheden.
Nadat de Slag om Arnhem werd verloren, is de aanval gestokt. Wel was dankzij de samenwerking van Amerikaanse en Engelse soldaten een deel van Noord-Brabant en Gelderland in geallieerde handen terechtgekomen. Vanuit deze strook vrij gebied van Eindhoven naar Arnhem (‘de Corridor’ genoemd) werd in de maanden daarna de rest van Brabant bevrijd. Tijdens operatie ‘Market Garden’ zijn boven Nederland 35.000 parachutisten gedropt, waarvan circa 11.000 bij Arnhem zijn geland. Slechts 2400 man is het gelukt om na gevechten in Oosterbeek en Arnhem de Rijn terug over te steken naar de Betuwe. De overige soldaten raakten gewond, werden gedood of zijn krijgsgevangen gemaakt. In totaal zijn meer dan 17.000 militairen van de luchtlandings- en grondtroepen gesneuveld, gewond geraakt of vermist. Dit verliescijfer was hoger dan tijdens de invasie in Normandië (D-Day).
De meeste Amerikaanse militairen zijn herbegraven in Amerika. Britse en Canadese militairen blijven begraven in het land waar zij zijn gesneuveld.
Oprichting
De oprichting van het gedenkteken was een initiatief van het Airborne-comité. De benodigde gelden zijn bijeengebracht door de inwoners van Oosterbeek. Op 25 september 1945 heeft generaal-majoor R.E. Urquhart (commandant van de 1ste Airborne Divisie) de eerste steen gelegd.
Onthulling
Het monument is onthuld op 17 september 1946 door Hare Majesteit Koningin Wilhelmina. Ruim 900 Engelse ‘Airbornes’ waren met hun familie bij de plechtigheid aanwezig. Het monument staat op de lijst van Nationale Monumenten.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst aan de Utrechtseweg in Oosterbeek (gemeente Renkum). Tegenover de gedenknaald bevindt zich het Airborne Museum ‘Hartenstein’.
Bronnen
- Gemeente Renkum;
- Het Contactblad van de Stichting 1940-1945 van oktober 2002;
- In het spoor van Market Garden – Monumenten en gedenktekens Noord-Brabant van Jacq van Eekelen e.a. (Den Dungen, Market Garden Comité, 1998);
- Sta een ogenblik stil… Monumentenboek 1940/1945 van Wim Ramaker en Ben van Bohemen. (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3;
Voor meer informatie
www.arnhem1944.com.
